Thủ tướng yêu cầu các bộ, cơ quan liên quan rà soát, tham mưu chính sách đãi ngộ vượt trội cho người làm khoa học và công nghệ.
Tại văn bản số 690, ngày 31/7, Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ đạo Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ, Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Chủ tịch hai Viện hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Khoa học Xã hội Việt Nam rà soát quy định pháp luật hiện hành trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, từ đó đề xuất sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách đãi ngộ vượt trội cho đội ngũ làm khoa học.
Lãnh đạo Chính phủ yêu cầu sớm ban hành cơ chế đặc thù, chấp nhận rủi ro, thất bại trong nghiên cứu khoa học, phát triển và ứng dụng công nghệ; tập trung gỡ bỏ rào cản hành chính trong quản lý hoạt động khoa học và công nghệ.
Nghiên cứu khoa học tại Đại học Quốc tế - Đại học Quốc gia TP HCM. Ảnh:Văn Tân
Thủ tướng lưu ý các bộ, cơ quan liên quan cần tạo dựng khuôn khổ pháp lý để triển khai cơ chế thí điểm, thử nghiệm và đặc thù đối với các loại hình, mô hình kinh tế mới dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Ông giao Bộ trưởng Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, các bộ ngành, nhanh chóng nghiên cứu, sửa đổi quy định về tài chính, đầu tư, tài sản. Trong đó, cơ chế bố trí vốn cho hoạt động khoa học và công nghệ theo cơ chế quỹ, nâng cao hiệu quả hoạt động của các quỹ cần được chú trọng.
Người đứng đầu Chính phủ chỉ đạo các bộ, cơ quan, xây dựng và ban hành cơ chế hạch toán tài chính, đề xuất chính sách ưu đãi đủ mạnh đối với doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực khoa học và công nghệ; thúc đẩy thành lập và nâng cao hiệu quả sử dụng quỹ phát triển khoa học và công nghệ của doanh nghiệp.
"Cần tháo gỡ các vướng mắc, hạn chế về tín dụng, nguồn vốn, thuế, đất đai, hỗ trợ tiếp cận thị trường, nhất là với doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo", Thủ tướng chỉ đạo. Ông yêu cầu các bộ, cơ quan báo cáo thực hiện nhiệm vụ nêu trên trước ngày 30/8.
Con gấu nâu nhanh nhẹn đuổi kịp nai sừng tấm từ bờ sông tới dưới nước và chỉ mất một lúc vật lộn để giết chết con mồi.
Cuộc vật lộn giữa gấu nâu và nai sừng tấm. Video: Sam Vassar
Ngư dân Sam Vassar hôm 29/7 chia sẻ video ghi hình gấu nâu rượt đuổi và giết chết nai sừng tấm dọc trên một con sông nước chảy siết ở Alaska. Trong video quay tại vịnh Bristol của bang, gấu nâu phục kích con mồi nặng ký hơn và vật lộn nhằm hạ gục nó, theo Yahoo.
Theo lời kể của Vassar, ông và bạn đang chạy thuyền máy về khu cắm trại thì trông thấy con nai sừng tấm trên sông và một con gấu nâu đuổi theo sát nút. Ban đầu, nai sừng tấm quay đầu chạy về phía bờ sông nhưng con gấu rút ngắn khoảng cách quá nhanh. Sau đó, nai sừng tấm nhảy xuống sông và bị gấu nâu tóm gọn ở vùng nước nông. Dù nhẹ cân hơn con mồi, gấu nâu vẫn giữ chặt nai sừng tấm và vật tới khi nó kiệt sức giữa dòng nước chảy mạnh.
Một hiểu lầm phổ biến về gấu nâu là chúng thường không bắt và giết động vật có móng guốc. Trái lại, nhiều nghiên cứu từ Cơ quan Cá và Giải trí Alaska cho thấy gấu nâu là động vật săn mồi cực kỳ hiệu quả đối với nai sừng tấm non từ sơ sinh đến khoảng hai tháng tuổi. Chúng thường giết nai trưởng thành vào mùa xuân. Một số con gấu dường như trở thành chuyên gia trong việc săn giết cả nai sừng tấm non và trưởng thành.
Ở một số nơi gấu nâu không phổ biến tại Alaska, gấu đen là động vật săn nai sừng tấm non quan trọng nhất và giết khoảng 40% con non chào đời.
Với những tác hại tới chất lượng nước và động vật, 4 đập lớn trên sông Klamath được Uỷ ban điều phối năng lượng liên bang Mỹ năm 2022 quyết định dỡ bỏ theo nhiều giai đoạn.
Các chuyên gia ở công ty Modvion của Thụy Điển đang sử dụng độ bền của gỗ để thu thập năng lượng gió.
Cần trục lắp đặt trụ đỡ turbine gió của Modvion. Ảnh: Yahoo
Turbine gió bằng gỗ cao nhất thế giới của Modvion được xây dựng theo đơn đặt hàng từ công ty năng lượng Varberg Energi ở Thụy Điển. Tính cả cánh quạt, tổng chiều cao của turbine là 150 m. Theo dự kiến, turbine công suất 2 MW này sẽ được chuyển tới Skara, Thụy Điển, trong năm nay.
Ngoài chiều cao, Modvion cũng tận dụng những lợi ích khác của thiết kế gỗ. Gỗ ép dùng để xây dựng công trình bền và nhẹ hơn thép. Trong ảnh chụp do công ty chia sẻ, cần trục xếp chồng nhiều trụ gỗ lên nhau để tạo thành trụ đỡ. Các trụ này được chia theo hình bán nguyệt và ghép tại chỗ. Do bên trong trụ đỡ rỗng, thành trụ có thể làm dày hơn, giúp tăng độ bền. Thiết kế gỗ dạng module sử dụng keo trong quá trình lắp ráp thay cho bu lông. Ý tưởng góp phần tối đa hóa độ bền của sợi gỗ tự nhiên.
Nhóm kỹ sư của Modvion cho biết chiều cao rất quan trọng để đón gió bởi gió thổi mạnh và ổn định ở độ cao lớn. Trụ đỡ bằng gỗ có thể xây cao hiệu quả hơn các vật liệu khác, giúp giảm chi phí. Vật liệu nhẹ hơn cũng cho phép vận chuyển dễ dàng hơn. Modvion chọn gỗ spruce ở Scandinavia, loại cây mọc đủ nhanh để khắc phục tác động từ việc chặt phá.
Trụ đỡ bằng gỗ xả ít khí thải hơn 90% so trụ đỡ kim loại trong suốt thời gian hoạt động. Khi ngừng vận hành, turbine có thể tái sử dụng ở dự án xây dựng khác. Công ty đã lắp đặt một nguyên mẫu ở đảo Björkö của Thụy Điển, sản xuất năm 2020.
Ông Hà Trọng Dũng sáng chế tay nắm trị liệu nhỏ gọn giúp tăng khả năng lưu thông máu, giảm đau nhức cơ thể.
Tay nắm do ông Dũng (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) sáng chế có hình trụ dài 6,5 cm, đường kính 3,5 cm làm bằng vật liệu cao su xốp tương tự ống bảo ôn của điều hòa.
Cơ chế hoạt động của tay nắm dựa trên đặc tính đàn hồi của cao su xốp. Khi cầm nắm, bóp nhẹ sẽ tạo phản lực trực tiếp tác động lên mạch máu, giúp khí huyết lưu thông. Khi đập, vỗ nhẹ lên vùng bị đau sẽ giúp lưu thông máu nhiều hơn, làm giảm và khỏi triệu chứng đau nhức. Tay nắm mang lại cảm giác sử dụng mềm mại, giúp giữ ấm bàn tay vào mùa đông, hỗ trợ việc điều chỉnh nhịp tim và huyết áp.
Theo ông Dũng, cơ sở khoa học của tay nắm dựa trên kiến thức vật lý phổ thông thông qua tác động cơ học như vỗ, đập, lăn, xoa, cầm nắm để tác động hệ tuần hoàn máu, giúp máu lưu thông về tim, hỗ trợ ổn định nhịp tim và huyết áp. "Các tác động vật lý khi vào cơ thể người sẽ thiết lập các phản xạ có điều kiện lên hệ thống tuần hoàn máu, hỗ trợ giảm triệu chứng bệnh", ông Dũng nói.
Chiếc tay nắm trị liệu phiên bản 2023 do ông Hà Trọng Dũng sáng chế. Ảnh: NVCC
Ngay khi ra đời sản phẩm, ông đã tặng cho một số người bệnh sử dụng và kết quả giảm đau sau vài phút. Ông dự định sẽ đưa sản phẩm tới các hội, đoàn thể, doanh nghiệp du lịch... để cho người bệnh dùng thử, giúp lan tỏa giá trị tới cộng đồng. Giá dự kiến 150.000 đồng một chiếc. Với người mù, người yếu thế, tác giả mong muốn dành tặng để giúp họ cải thiện sức khỏe.
Nói về cơ duyên đến với sáng chế, ông Dũng cho biết, từng có thời gian giảng dạy tại một trường Trung cấp cơ khí, sau đó công tác tại Tổng cục Dạy nghề. Trong hai năm (1988 - 1990) ông làm phiên dịch viên tại bệnh viện Badush (Iraq), có cơ hội học hỏi kinh nghiệm chữa bệnh của bác sĩ khi tiếp cận hàng nghìn ca bệnh. Năm 2015, ông bị nhồi máu cơ tim, phải cấp cứu và đặt 6 stents. Từ ngày bị bệnh, sức khỏe ông giảm sút. Mong muốn tìm ra một thiết bị hỗ trợ cho bệnh tim mạch của bản thân và các bệnh đau mỏi tay chân, ông nghĩ đến việc tạo tay nắm trị liệu để tự điều trị cho mình.
Sử dụng kiến thức y khoa khi làm phiên dịch và tự mày mò, tìm thông tin, tháng 5/2018, ông cho ra đời bộ tay nắm massage trị liệu phiên bản đầu tiên. Sau nhiều cải tiến, đến năm 2023, phiên bản cuối ra đời, có thể hỗ trợ điều trị đau mỏi vai gáy, đau chân do viêm tắc tĩnh mạch và các bệnh về tim mạch, tê ngón tay chân.
Sản phẩm tay nắm trị liệu được Cục Sở hữu Trí tuệ cấp bằng độc quyền kiểu dáng công nghiệp hồi tháng 6. Ông Dũng cũng là người sáng chế giường đa năng giúp người bị liệt do tai biến, tai nạn, người khó khăn trong sinh hoạt... có thể ăn, ngủ, nghỉ ngơi và luyện tập thể dục ngay trên giường.
Ông Hà Trọng Dũng (phải) hướng dẫn người dùng sử dụng sản phẩm tay nắm trị liệu. Ảnh: NVCC
Theo lương y Nguyễn Thị Bảo Kim (Hội Đông y quận Ba Đình), thực tế các dụng cụ hỗ trợ trị liệu, massge phục hồi chức năng đã có nhiều trên thị trường. Tuy nhiên, sản phẩm tay nắm trị liệu của tác giả có ưu điểm là nhỏ gọn, nhẹ, cấu tạo đơn giản, dễ sử dụng nhưng vẫn phát huy hiệu quả.
Ông Kim cho rằng, sản phẩm tay nắm trị liệu với cơ chế tác động vật lý, giúp mạch máu lưu thông tốt hơn sẽ phát huy hiệu quả tốt nhất cho người sau tai biến giúp họ dần phục hồi hoạt động tay, chân hay người bị tê bì chân tay. "Đây được coi là một giải pháp hỗ trợ phục hồi chức năng tốt cho mọi người, đặc biệt người cao tuổi với mức chi phí phù hợp", ông Kim nói.
Trung QuốcSự lo ngại về việc làm hư hại công trình và những cạm bẫy chết chóc bên trong khiến lăng mộ Tần Thủy Hoàng vẫn đóng kín suốt hơn 2.000 năm.
Đội quân đất nung chôn gần lăng mộ Tần Thủy Hoàng để bảo vệ ông ở thế giới bên kia. Ảnh: Flickr
Năm 1974, các nông dân tình cờ tìm thấy một trong những phát hiện khảo cổ quan trọng nhất mọi thời đại trên một cánh đồng ở tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc. Trong lúc đào xới, họ tìm thấy những mảnh vỡ của tượng người làm từ đất sét. Đây mới chỉ là phần nổi của tảng băng.
Những chuyến khai quật sau đó hé lộ, cánh đồng nằm trên nhiều chiếc hố chứa hàng nghìn tượng binh lính và ngựa chiến bằng đất nung với kích thước thật, ngoài ra còn có tượng những người biểu diễn nhào lộn, quan lại và động vật. Nhiệm vụ của đội quân đất nung có vẻ là bảo vệ lăng mộ gần đó của Tần Thủy Hoàng - hoàng đế đầu tiên của nhà Tần, cai trị năm 221 - 210 trước Công nguyên.
Trong khi các chuyên gia đã khám phá phần lớn khu nghĩa địa xung quanh, lăng mộ của Tần Thủy Hoàng lại chưa bao giờ được mở ra. Có lẽ chưa ai từng nhìn vào bên trong lăng mộ suốt hơn 2.000 năm qua, kể từ khi vị hoàng đế nổi tiếng được chôn cất bên trong.
Một trong những lý do quan trọng là các nhà khảo cổ lo ngại việc khai quật có thể khiến lăng mộ hư hại và làm mất những thông tin lịch sử quan trọng. Hiện tại, nếu muốn tiến vào lăng mộ, họ chỉ có thể sử dụng các kỹ thuật khảo cổ xâm lấn, nhiều khả năng gây ra thiệt hại không thể khắc phục.
Một trong những ví dụ rõ ràng nhất là chuyến khai quật thành phố Troy của nhà khảo cổ Heinrich Schliemann vào những năm 1870. Do vội vàng và suy nghĩ đơn giản, hành động của ông đã phá hủy gần như mọi dấu vết của chính thành phố mà ông muốn khám phá.
Các nhà khảo cổ chắc chắn không muốn trở nên mất kiên nhẫn và mắc sai lầm tương tự. Họ từng đề xuất dùng những kỹ thuật không xâm lấn để quan sát bên trong ngôi mộ. Một trong những ý tưởng này là sử dụng hạt muon - sản phẩm hạ nguyên tử hình thành khi tia vũ trụ va chạm với các nguyên tử trong khí quyển Trái Đất, có thể xuyên qua các cấu trúc như một dạng tia X tiên tiến. Tuy nhiên, có vẻ hầu hết những đề xuất này đều đang bị chậm triển khai.
Việc mở hầm mộ cũng có thể dẫn đến những nguy hiểm chết chóc và tức thì. Trong một tài liệu được viết khoảng 100 năm sau cái chết của Tần Thủy Hoàng, nhà sử học Trung Quốc cổ đại Tư Mã Thiên cho biết, hầm mộ có những cạm bẫy để lấy mạng bất cứ kẻ xâm nhập nào.
"Các cung điện và tháp ngắm cảnh cho cả trăm viên quan được xây dựng, hầm mộ cũng chứa đầy đồ tạo tác quý hiếm và kho báu tuyệt vời. Thợ thủ công được lệnh làm nỏ và tên để bắn bất cứ ai bước vào lăng mộ. Thủy ngân dùng để mô phỏng các con sông, sông Dương Tử, sông Hoàng Hà, biển lớn và được thiết lập để chảy một cách cơ học", ông viết.
Kể cả khi các vũ khí không còn hiệu quả sau 2.000 năm, tài liệu trên cho thấy một cơn lũ thủy ngân lỏng độc hại có thể cuốn trôi những kẻ đào mộ. Thực tế, các nghiên cứu khoa học cũng đã kiểm tra nồng độ thủy ngân xung quanh hầm mộ và phát hiện nồng độ cao hơn đáng kể so với mức nên có ở một vùng đất bình thường.
"Thủy ngân dễ bay hơi có thể thoát ra qua các vết nứt (vết nứt xuất hiện bên trong cấu trúc qua thời gian) và cuộc điều tra của chúng tôi củng cố cho những ghi chép cổ xưa về hầm mộ - cấu trúc được cho là chưa từng bị mở ra hay cướp phá", nhóm chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Quang Điện từ thuộc Đại học Sư phạm Nam Trung Quốc và Bảo tàng Lăng mộ Tần Thủy Hoàng kết luận trong nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature năm 2020.
Hiện tại, lăng mộ Tần Thủy Hoàng vẫn niêm phong và chưa được khám phá, nhưng không hề bị quên lãng. Trong tương lai, có thể tiến bộ khoa học sẽ giúp khám phá những bí ẩn đã nằm nguyên vẹn ở đây suốt hơn 2.000 năm.
Aeolus, vệ tinh thời tiết Anh không còn hoạt động, được điều khiển lao xuống Đại Tây Dương nhằm giảm thiệt hại mà rác vũ trụ có thể gây ra.
Vệ tinh Aeolus được điều khiển lao xuống Trái Đất thay vì tự rơi không kiểm soát. Ảnh: ESA
Nhóm điều khiển nhiệm vụ tại Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) đã đưa Aeolus, vệ tinh cung cấp dữ liệu cho các trung tâm thời tiết trên khắp châu Âu từ năm 2018, đến "nơi an nghỉ" thành công. Khoảng 1h ngày 29/7 (giờ Hà Nội), Văn phòng Rác Vũ trụ thuộc ESA cho biết, vệ tinh đã lao trở lại khí quyển.
Aeolus ban đầu không được thiết kế để hồi quyển có kiểm soát khi kết thúc nhiệm vụ, nhưng ESA quyết định sử dụng lượng nhiên liệu ít ỏi còn lại để điều khiển vệ tinh này. Đây là lần đầu tiên hoạt động hồi quyển có kiểm soát như vậy diễn ra.
Trong điều kiện bình thường, Aeolus sẽ tự giảm dần độ cao và rơi trở lại Trái Đất, bốc cháy trong khí quyển. Bằng cách điều khiển vệ tinh này đâm xuống đại dương, ESA hy vọng sẽ giảm thiểu nguy cơ mảnh vỡ rơi trúng người hoặc tài sản, dù nguy cơ này vốn rất nhỏ. Nhóm chuyên gia cũng tìm cách thu thập dữ liệu phục vụ cho việc đưa vệ tinh hồi quyển trong tương lai và chứng minh phương pháp mới, với hy vọng các nước và tổ chức vũ trụ có thể làm theo.
Aeolus phóng vào tháng 8/2018, trở thành vệ tinh đầu tiên theo dõi các luồng gió của Trái Đất từ ngoài không gian. Vệ tinh nặng 1.360 kg, do công ty Airbus Defense and Space ở Stevenage, Hertfordshire, Anh, chế tạo. Nó mang theo một thiết bị laser tinh vi gọi là lidar gió Doppler, giúp giới nghiên cứu cải tiến dự báo thời tiết và các mô hình khí hậu.
Aeolus dự kiến hoạt động ba năm nhưng thực tế đã kéo dài thêm gần hai năm. Vệ tinh này rơi khỏi độ cao vận hành từ ngày 19/6 và thực hiện thao tác điều chỉnh hướng rơi quan trọng đầu tiên hôm 24/7. Aeolus nằm trong số khoảng một trăm tấn rác vũ trụ gồm vệ tinh ngừng hoạt động, thân tên lửa và các bộ phận khác lao xuống khí quyển Trái Đất mỗi năm.
Nhiệt độ cao kỷ lục ở Arizona, kết hợp với thiếu gió mùa, khiến xương rồng saguaro ở Vườn bách thảo sa mạc chịu áp lực lớn.
Một gốc xương rồng sụp đổ trong vườn bách thảo. Ảnh: KVOA
Giám đốc khoa học Kimberlie McCue ở vườn bách thảo cho biết cây xương rồng saguaro có thể "khá bình thường" hoặc hơi mềm trước khi đổ sập đột ngột, hé lộ nó bị thối từ bên trong do áp lực liên quan tới nắng nóng, CNN hôm 28/7 đưa tin.
Mỗi tháng 2 hàng năm, Vườn bách thảo sa mạc kiểm kê cây xương rồng saguaro và đánh giá tình trạng mỗi cây. Theo McCue, từ năm 2020, khi nhiệt độ kỷ lục gây áp lực cho nhiều cây xương rồng saguaro, bà và cộng sự ghi nhận ngày càng nhiều cây xương rồng trong vườn bách thảo chết. Kỷ lục nhiệt độ hiện nay đẩy một số cây bị ảnh hưởng trước đó tới bờ vực, khiến chúng rụng cành hoặc thậm chí sụp đổ. Buổi tối ngày 26/7 kết thúc chuỗi kỷ lục 16 ngày nhiệt độ trên 32,2 độ C ở Phoenix. Thành phố trải qua nhiệt độ trên 43,3 độ C lần nữa hôm 27/7.
Xương rồng thực hiện nhiều chức năng thiết yếu vào ban đêm. Đó là thời điểm chúng trao đổi khí, hấp thụ carbon dioxide dùng để quang hợp vào ban ngày. Nhưng do ban đêm Phoenix trải qua nắng nóng kỷ lục, điều kiện này làm xương rồng saguaro ngột ngạt và căng thẳng, dẫn tới mất nước và dễ tổn thương hơn trước dịch bệnh và côn trùng. Theo McCue, xương rồng saguaro thích nghi tốt với môi trường nắng nóng và khô cằn nhưng chúng cũng có giới hạn.
Phoenix là một trong 9 thành phố ở Mỹ có ít nhất một triệu người sống trong các khu phố với nhiệt độ cao hơn vài độ C so với môi trường xung quanh. Ở Tucson, nhiệt độ vẫn trên mức 37,8 độ nhưng xương đồng tại địa phương không chịu áp lực tương tự do ít bị tác động bởi hiệu ứng "đảo nhiệt" đô thị. Theo Erik Rakestraw, quản lý thực vật ở Bảo tàng sa mạc Arizona-Sonora, mối đe dọa lớn nhất đối với xương rồng saguaro là khi nhiệt độ tăng lên theo thời gian, những thế hệ xương rồng mới sẽ phát triển khó khăn hơn.
Sáng 29/7, cuộc thi lập trình drone với chủ đề “Chinh phục bầu trời” khu vực phía Nam diễn ra tại trường EMASI Vạn Phúc (TP Thủ Đức). Sân chơi do Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Giáo dục STEM (Đại học Sư phạm TP HCM) phối hợp KDI Education tổ chức.
TS Nguyễn Thị Thu Trang, đại diện ban tổ chức cho biết, cuộc thi giúp học sinh phát huy khả năng lập trình và tư duy giải quyết vấn đề, từ đó ra lệnh cho drone vượt qua các chướng ngại vật trên sa bàn. Đây là cơ hội tốt cho học sinh có năng khiếu và đam mê với lĩnh vực lập trình. Ngoài TP HCM, cuộc thi có sự tham gia của các học sinh đến từ Đồng Nai, Bình Dương, Gia Lai...
Chính phủ Singapore đang áp dụng mọi biện pháp để giúp đảo rác Pulau Semakau xinh đẹp tồn tại lâu hơn sau năm 2035.
Đảo rác Pulau Semakau của Singapore. Ảnh: NEA
Du khách ghé thăm hòn đảo chứa bãi rác duy nhất của Singapore có thể rất ngạc nhiên bởi thay vì mùi hôi thối và những đàn ruồi nhặng, chào đón họ là nước biển xanh ngút, cây cối tươi tốt và động vật hoang dã phong phú. Pulau Semakau, đảo rác thân thiện với môi trường của quốc đảo khan hiếm đất là nơi tập trung tro từ lò đốt rác thải của gần 6 triệu người. Chỉ còn hơn một thập kỷ trước khi bãi rác bị đầy theo dự kiến, chính phủ Singapore đang gấp rút chạy đua với thời gian để kéo dài thời gian hoạt động của đảo rác vốn thơ mộng đến mức được mệnh danh là "Bãi rác Thiên đường", AFP hôm 28/7 đưa tin.
"Đây là bãi rác duy nhất ở Singapore, do diện tích nhỏ và cạnh tranh về nhu cầu sử dụng đất, rất khó tìm kiếm địa điểm khác, Desmond Lee, quản lý bãi rác ở Cơ quan Môi trường Quốc gia (NEA), đơn vị quản lý hòn đảo, cho biết. "Việc cấp bách với chúng tôi hiện nay là tiếp tục sử dụng bãi rác lâu hết mức có thể, và kéo dài thời gian hoạt động xa hơn năm 2035 nếu được".
Singapore thải ra 7,4 triệu tấn rác năm ngoái, trong đó 4,2 triệu tấn (57%) được tái chế. Rác thải nhựa vẫn là vấn đề dai dẳng đối với nỗ lực xử lý rác của quốc đảo này với chỉ 6% lượng rác được tái chế năm ngoái. Thức ăn thừa với tỷ lệ tái chế là 18% cũng là một vấn đề lớn. Tổ chức môi trường Hòa bình xanh từng chỉ trích Singapore sản sinh lượng rác lớn bằng kích thước cả nước.
Năm 2019, chính phủ Singapore phát động chiến dịch "không thải rác" nhằm tăng cường tỷ lệ rác tái chế lên 70% và cắt giảm 30% lượng rác đổ ra Semakau trước khi kết thúc thập kỷ. Với kích thước tương đương thành phố New York, Singapore quản lý cẩn thận tốc độ phát triển nhanh trong những thập kỷ gần đây để tránh các vấn đề mà những siêu đô thị khác ở châu Á đang đối mặt như quá tải dân số và rác thải.
Chính phủ Singapore xây dựng bãi rác ngoài khơi sau khi một điểm đổ rác trong đất liền hết chỗ trống vào đầu thập niên 1990. Các kỹ sư nối đảo Semakau, nơi cư dân đã tái định cư trên đất liền trước đó, với đảo Pulau Sakeng ở lân cận. Họ xây dựng con đê vành đai dài 7 km bao quanh một phần vùng biển giữa hai đảo, tạo ra bãi trống để đổ rác. Bãi rác bắt đầu hoạt động năm 1999.
Với dân số tăng trưởng ổn định, nhà chức trách Singapore buộc phải triển khai giải pháp tiết kiệm diện tích. Những lò đốt rác được sử dụng nhằm đốt rác thải không thể tái chế, sau đó vận chuyển tro tới Semakau bằng sà lan phủ kín. Nhưng hoạt động đốt rác vấp phải chỉ trích của các tổ chức bảo vệ môi trường do gây ô nhiễm.
"Quá trình dẫn tới ô nhiễm ở từng giai đoạn, từ vận chuyển rác tới quản lý khí thải và cặn dư", Abigail Aguilar, nhà vận động của tổ chức Hòa bình xanh ở Đông Nam Á, cho biết. "Dù đẹp đẽ về mặt thẩm mỹ, bãi rác vẫn chứa rác thải có nguy cơ rò rỉ".
Theo NEA, các nhà máy đốt rác của họ trang bị hệ thống xử lý làm sạch khí gas trước khi xả vào khí quyển. Bãi rác được phủ màng chống thẩm thấu và đất sét để giữ mọi vật liệu ô nhiễm bên trong khu vực. Ngoài ra, nước được kiểm tra đều đặn nhằm phát hiện nguy cơ rò rỉ. Đảo rác có thể được sử dụng cho nhiều kế hoạch khác như xây dựng nhà máy điện Mặt Trời và biến tro từ bãi rác thành vật liệu làm đường.
Sau khi sà lan cập bờ Semakau, xe ủi đất chất tro đốt rác lên những xe tải màu vàng khổng lồ cho hành trình tới bãi rác được chia thành nhiều khu. Khi mỗi hố đất được lấp đầy dần dần qua nhiều năm, khu vực có đất bao phủ tạo điều kiện cho thực vật tự nhiên phát triển. Nhà chức trách cũng trồng những rừng đước để hòn đảo trở nên xanh tươi và thu hút động vật hoang dã.
IcelandHình thành ở tây nam Iceland, miệng núi lửa mới xuất hiện cao hơn 30 m và vẫn đang tiếp tục phát triển.
Vệ tinh Copernicus Sentinel-2 chụp ảnh dung nham và cột khói phun trào hôm 11/7. Ảnh: ESA
Hôm 10/7, ba vết nứt xuất hiện dưới chân một ngọn núi ở Iceland, phun dung nham và khí lên không trung. Hai vết nứt đóng lại chỉ sau một đêm, dung nham chỉ còn trào ra từ một nón núi lửa (ngọn đồi hình tam giác hình thành do vật chất từ các vụ phun trào tích tụ xung quanh miệng phun) duy nhất. Nó phát triển thành miệng núi lửa, hiện đã cao hơn 30 m và trở thành núi lửa mới nhất của Trái Đất, IFL Science hôm 28/7 đưa tin.
Những hình ảnh ấn tượng về dòng dung nham đã được chia sẻ trên mạng xã hội từ khi vết nứt xuất hiện. RÚV, Cơ quan Phát sóng Quốc gia Iceland, cũng đang chia sẻ video phát trực tiếp trên kênh YouTube của mình để mọi người có thể liên tục theo dõi núi lửa mới.
Litli-Hrútur, nơi ngọn núi lửa mới hình thành, là một phần của vùng núi lửa Fagradalsfjall. Fagradalsfjall đã im lìm suốt 800 năm, nhưng bắt đầu hoạt động trở lại tháng 3/2021 và một lần nữa vào tháng 8/2022. Lần phun trào gần đây nhất xảy ra sau khi xuất hiện hàng nghìn trận động đất vào những ngày trước đó.
Trang tin Iceland Monitor hôm 25/7 cho biết, dòng dung nham tại Litli-Hrútur hiện đã vượt trội hơn dòng dung nham tháng 8 năm ngoái, đạt thể tích 12,4 triệu m3. Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) hôm 26/7 cũng công bố hình ảnh do vệ tinh Copernicus Sentinel-2 chụp về dung nham và cột khói sau khi vụ phun trào diễn ra khoảng một ngày.
Litli-Hrútur cách thủ đô Reykjavik của Iceland khoảng 30 km về phía tây nam. Lượng khí độc tích tụ sau vụ phun trào khiến các nhà chức trách đặt ra giới hạn tiếp cận khu vực này. Dung nham chảy xiết trong đêm đầu tiên gây cháy tại vùng đất khô cằn xung quanh. Lính cứu hỏa đã kiểm soát được tình hình và từ ngày 17/7, khu vực này mở cửa cho khách du lịch.
Năm 2021, khi Litli-Hrútur phun trào, các vết nứt mới xuất hiện sau đó vài tuần. Vì vậy, các chuyên gia đang theo dõi khu vực này rất chặt chẽ. Trong một thông báo, Văn phòng Khí tượng Iceland cảnh báo du khách về những nguy hiểm và tính chất khó lường của dòng dung nham.
Giới chuyên gia cho biết, rất khó để nói chắc chắn rằng vụ phun trào sẽ kéo dài bao lâu và miệng núi lửa vẫn đang phát triển. "Có giới hạn về độ cao mà miệng núi lửa có thể đạt được trước khi trở nên không ổn định. Vì vậy, tôi nghĩ nếu hoạt động vẫn ở mức cao, nhiều khả năng chúng ta sẽ được chứng kiến các sự kiện tiếp theo, trong đó nhiều phần của thành miệng núi lửa có thể sụp đổ", Laura Wainman, nghiên cứu sinh tại Trường Môi trường và Trái Đất thuộc Đại học Leeds, cho biết.
Các nhà khoa học Mỹ từng phải nhờ tới sự giúp đỡ của một con chồn sương cái nhỏ nhắn để bảo trì máy gia tốc hạt trị giá 250 triệu USD hơn nửa thế kỷ trước.
Chồn sương Felicia vệ sinh máy gia tốc hạt ở NAL. Ảnh: NAL
Cách đây nhiều thập kỷ, quy định đối với bảo trì phòng thí nghiệm chưa nghiêm ngặt như hiện nay. Điều này góp phần thúc đẩy những bộ óc vĩ đại ở Phòng thí nghiệm máy gia tốc quốc gia Mỹ (NAL), ngày nay là Fermilab, nảy ra sáng kiến độc đáo để vệ sinh máy gia tốc hạt vào năm 1971, theo Science Alert.
Tháng 2/1971, máy gia tốc hạt Main Ring ở phòng thí nghiệm Meson của NAL mới hoàn thiện và các nhà vật lý háo hức chạy thử cỗ máy. Thiết bị trị giá 250 triệu USD này bao gồm một đường ống dài 6,4 km cùng với 1.014 nam châm cực mạnh giúp điều khiển và gia tốc proton tới mức năng lượng 200 tỷ electron volt. Tiềm năng khoa học từ cỗ máy rất lớn.
Vào cuối tháng 4 cùng năm, mọi thứ không như kỳ vọng. Sáu ngày sau khi nam châm cuối cùng được lắp đặt, các kỹ sư phát hiện hai nam châm bị trục trặc. Đây không phải là vấn đề nhỏ. Mỗi nam châm dài khoảng 6 m và nặng 12,5 tấn. Đội kỹ sư mất nhiều thời gian để thay thế hai nam châm. Nhưng vấn đề vẫn tái diễn liên tục. Tổng cộng, họ đã phải thay thế khoảng 350 nam châm.
Cuối cùng, các kỹ sư phát hiện vấn đề nằm ở những vụn kim loại nhỏ li ti còn sót lại trong máy gia tốc. Ống gia tốc có đường kính chỉ bằng quả bóng tennis, khiến đội kỹ sư đau đầu tìm cách lấy vụn kim loại ra ngoài. Nhà vật lý Ryuji Yamada đề nghị kéo nam châm dọc theo đường ống. Ý tưởng đó không tồi nhưng ai sẽ kéo nam châm? Nhà vật lý học người Anh Robert Sheldon, một nhà nghiên cứu rất giàu ý tưởng, nảy ra sáng kiến.
Theo lời kể của nhà khoa học máy tính Frank Beck, ở quê nhà Sheldon tại Yorkshire, thợ săn sử dụng chồn sương. "Chồn sương là động vật có vú rất thích bò dọc đường hầm và lùa thỏ. Một con chồn sương sẽ không lưỡng lự chui vào bên trong ống thép không gỉ, ngay cả khi đó là hành trình dài không rõ điểm đích. Hơn nữa, đây là một giải pháp xanh để giải quyết vấn đề kỹ thuật và mọi người đều thích ý tưởng đó", Beck chia sẻ.
Wally Pelczarski, nhà thiết kế máy gia tốc hạt Main Ring, người giao nhiệm vụ bố trí chồn sương dọn sạch đường ống, liên lạc với trang trại Wild Game and Fur ở Gaylord, Minnesota, và nhờ họ chọn con chồn sương nhỏ nhất. Với giá 35 USD, trang trại gửi con chồn tên Felicia tới. Chỉ dài 38 cm, Felicia là một con chồn sương đặc biệt nhỏ nhắn và phù hợp với đường ống cần dọn sạch.
Felicia đeo tã để ngăn máy gia tốc bị dính phân chồn và một bộ dây bằng da. Sau đó, các nhà nghiên cứu huấn luyện nó bò dọc đường hầm tối trong khi đeo bộ dây. Con chồn sẽ bò từ một đầu của các đoạn đường hầm dài 100 m tới đầu kia với phần thưởng là gà, gan, đầu cá hoặc thịt hamburger sau khi kết thúc một đoạn. Một kỹ sư ở cuối đường ống sẽ buộc giẻ lau thấm đẫm dung dịch vệ sinh vào bộ dây để thu thập mảnh vụn kim loại.
Biện pháp trên rất hiệu quả và các nhà khoa học có thể dọn sạch đường ống nhờ sự giúp đỡ của con chồn sương nhỏ. Tuy nhiên, theo thời gian, nhu cầu của họ vượt quá khả năng của Felicia và kỹ sư Hans Kautzky phát triển giải pháp mới. Ông gắn đĩa Mylar vào một dây cáp dẻo để kéo qua đường ống bằng khí nén. Felicia về hưu sau hơn chục lần vệ sinh ống. Dù các nhà khoa học ở NAL rất yêu quý nó, Felicia không sống lâu. Nó chết vào tháng 5/1972 do vỡ khối áp xe ở đường ruột.
AnhTheo các chuyên gia, hài cốt chiến binh cổ đại chôn cùng vũ khí và gương trong ngôi mộ 2.000 năm tuổi trên đảo Bryher nhiều khả năng là nữ.
Ngôi mộ 2.000 năm trên đảo Bryher. Ảnh: Isles of Scilly Museum Association
Ngôi mộ thời kỳ Đồ Sắt trên đảo Bryher, thuộc quần đảo Scilly, thu hút sự quan tâm của giới khoa học kể từ khi được phát hiện vào năm 1999. Ngôi mộ chứa một thanh kiếm và khiên, những vật dụng theo truyền thống gắn liền với mộ của nam giới, nhưng cũng chứa một chiếc gương, món đồ thường được chôn cùng phụ nữ. Theo nghiên cứu mới xuất bản trên tạp chí Journal of Archaeological Science: Reports hôm 27/7, phân tích men răng cho thấy khả năng 96% người trong mộ là nữ.
Ngôi mộ có niên đại khoảng năm 100 - 50 trước Công nguyên, cung cấp thông tin hiếm hoi về cuộc sống của người Anh cổ đại, đồng thời gợi ý rằng phụ nữ có thể từng tham gia tích cực vào những cuộc chiến trước khi nữ hoàng chiến binh Boudicca của bộ lạc Iceni lãnh đạo một cuộc nổi dậy chống lại người La Mã xâm chiếm Anh vào năm 60.
"Những phát hiện của chúng tôi mang đến cơ hội thú vị để tìm hiểu lại ngôi mộ quan trọng này. Chúng cung cấp bằng chứng về vai trò quan trọng của người phụ nữ trong chiến tranh ở Scilly thời Đồ Sắt", Sarah Stark, nhà sinh vật nghiên cứu xương người tại tổ chức Historic England, cho biết.
"Chúng ta sẽ không thể hiểu hết về tính biểu tượng của các vật dụng trong mộ, nhưng sự kết hợp giữa thanh kiếm và chiếc gương cho thấy người phụ nữ này có địa vị cao trong cộng đồng và có thể từng đóng vai trò chỉ huy trong trận chiến tại địa phương, tổ chức hoặc lãnh đạo các cuộc đột kích nhắm vào quân địch", Stark nói thêm.
Thanh kiếm và gương thời Đồ Sắt được tìm thấy trong ngôi mộ trên đảo Bryher. Ảnh: Historic England Archive
Hài cốt đã phân hủy đến mức xét nghiệm ADN không thể giúp nhóm nghiên cứu đưa ra kết luận. Để tiến hành phân tích mới, họ phải nhờ đến các kỹ thuật phân tích sinh học phân tử tiên tiến tại Đại học California.
"Men răng là chất cứng và bền nhất trong cơ thể người. Nó chứa một protein liên kết với nhiễm sắc thể X hoặc Y, nghĩa là có thể giúp xác định giới tính. Điều này rất hữu ích vì protein như vậy tồn tại bền hơn so với ADN", Glendon Parker, giáo sư về chất độc môi trường tại Đại học California Davis, nói. Ông cho biết thêm, các ngôi mộ khác cũng có thể được kiểm tra lại bằng cách tương tự.
Các nhà khảo cổ biết rất ít về người Celtic sống ở Anh trước khi La Mã chiếm đóng, nhưng họ tin rằng cách gây chiến chủ yếu là những cuộc tấn công bất ngờ vào nơi ở của kẻ thù.
Gương mang cả giá trị biểu tượng lẫn thực tế với các chiến binh. Chúng được sử dụng để báo hiệu cho các đồng minh, điều phối cuộc tấn công, đồng thời cũng dùng để liên lạc với thế giới siêu nhiên. Ngôi mộ trên đảo Bryher là ngôi mộ duy nhất ở Tây Âu có cả gương và khiên. Chúng đang được trưng bày tại Bảo tàng Quần đảo Scilly trên đảo St. Mary's.
NgaMột loài giun tròn cổ đại thức giấc sau hàng chục nghìn năm ngủ đông trong hang sóc hóa thạch từ cuối thế Canh Tân.
Giun tròn cổ đại được hồi sinh từ đất đóng băng vĩnh cửu ở Siberia. Ảnh: Times
Một loài giun nhỏ sống sót sau 46.000 năm nằm trong lớp đất đóng băng vĩnh cửu ở Siberia, lâu hơn hàng chục nghìn năm so với các loài giun hồi sinh trước đó. Nó thuộc loài Panagrolaimus kolymaensis mới được mô tả. Nhóm nghiên cứu phát hiện nó cuộn tròn trong hang sóc hóa thạch lấy từ đất đóng băng vĩnh cửu gần sông Kolyma ở phía đông bắc Bắc Cực năm 2002. Các nhà khoa học từng hồi sinh giun tròn đông cứng năm 2018 nhưng không rõ niên đại và loài của nó.
Nghiên cứu công bố hôm 27/7 trên tạp chí PLOS Genetics tìm ra đáp án cho những câu hỏi này. "Sống sót trong môi trường cực hạn suốt thời gian dài là một thách thức mà chỉ vài tổ chức sinh vật có thể vượt qua", nhóm nghiên cứu đến từ Nga và Đức cho biết. "Ở đây, chúng tôi chứng minh loài giun tròn sống trong đất Panagrolaimus kolymaensis tạm ngưng hoạt động trong 46.000 năm dưới đất đóng băng vĩnh cửu ở Siberia".
Tổ chức sinh vật như giun tròn và gấu nước có thể tiến vào trạng thái im lìm, một quá trình trao đổi chất gọi là "cryptobiosis" (ngủ đông), nhằm đối phó tình trạng đóng băng hoặc mất nước hoàn toàn. Trong cả hai trường hợp, chúng giảm tiêu thụ oxy và nhiệt lượng sinh ra từ quá trình trao đổi chất tới mức không thể phát hiện.
Loài giun tròn mới ngủ đông vào cuối thế Canh Tân (từ 2,6 triệu đến 11.700 năm trước), thời kỳ bao gồm kỷ băng hà cuối cùng. Đất đóng băng vĩnh cửu lưu giữ sinh vật không rã đông kể từ sau đó. Đây là thời gian ngủ đông dài nhất được ghi nhận ở giun tròn. Trước đây, loài giun tròn Nam Cực tên Plectus murrayi đông cứng trong rêu và một mẫu vật Tylenchus polyhypnus sấy khô ở phòng mẫu cây với thời gian lần lượt là 25,5 và 39 năm.
Các nhà nghiên cứu phân tích gene của P. Kolymaensis và so sánh với giun tròn Caenorhabditis elegans, tổ chức đa bào đầu tiên có toàn bộ hệ gene được giải trình tự. C. elegans cung cấp mô hình hoàn hảo để so sánh. Kết quả phân tích hé lộ một số gene chung liên quan tới ngủ đông.
Để tìm hiểu chính xác giun tròn sống sót bằng cách nào trong thời gian dài như vậy, nhóm nghiên cứu lấy một nhóm P. kolymaensis và C. elegans mới và sấy khô chúng trong phòng thí nghiệm. Khi những con giun tiến vào trạng thái khan nước, họ quan sát lượng đường tên trehalose tăng vọt, có thể giúp bảo vệ màng tế bào của giun tròn khỏi mất nước. Sau đó, họ đông cứng giun ở -80 độ C và nhận thấy tình trạng sấy khô cải thiện khả năng sống sót của cả hai loài. Giun đông cứng ở nhiệt độ này mà không khử nước từ trước sẽ chết ngay lập tức.
Trang bị cơ chế phân tử để chống chọi điều kiện ở Bắc Cực, giun tròn tiến hóa để sống sót trong trạng thái ngủ đông suốt hàng nghìn năm. Những loài giun tròn cổ đại có thể hồi sinh nếu thoát khỏi lớp đất đóng băng vĩnh cửu. Thay đổi đáng kể trong môi trường, bao gồm biến động nhiệt độ và hoạt động phóng xạ tự nhiên, có thể đánh thức giun tròn khỏi trạng thái ngủ sâu.
GS Nguyễn Cửu Khoa dùng công nghệ nano hóa dược chất trong thuốc y học cổ truyền, giúp tăng hiệu quả, giảm thời gian điều trị so với thuốc đông y truyền thống.
Công nghệ nano hóa thuốc y học cổ truyền được GS Khoa, nghiên cứu viên cao cấp Viện Khoa học Vật liệu Ứng dụng (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) và cộng sự nghiên cứu từ cuối năm 2022.
Ông lý giải, dùng thuốc đông y cần thời gian điều trị kéo dài mới phát huy tác dụng. Khi ứng dụng công nghệ nano, rút ngắn thời gian điều trị như thuốc tây và hạn chế tác dụng phụ - vốn là lợi thế của đông y.
GS Nguyễn Cửu khoa chia sẻ về nghiên cứu nano hóa thuốc y học cổ truyền tại Viện Khoa học Vật liệu Ứng dụng, hôm 25/7. Ảnh: Hà An
Với sự tham vấn của các lương y, những dược chất có trong các bài thuốc trị bệnh thoái hóa khớp, gout, tai biến mạch máu não, đái tháo đường được nhóm phân lập, chiết tách để tăng hàm lượng các dược chất giúp tăng hiệu quả điều trị bệnh.
Các dược liệu được chiết với nước đề ion (tương tự nước cất) ở 60 độ C trong 3 giờ với sóng siêu âm theo các tỷ lệ nguyên liệu. Sau thời gian chiết, nguyên liệu được lọc bỏ bã, cô quay thu hồi dung môi và tính khối lượng cao tổng thu được. Sau đó dược chất được nano hóa các loại cao tổng theo từng bài thuốc.
Các dược chất được bọc trong nano liposome dạng hình cầu tổng hợp từ phospholipid của dầu đậu nành và có cấu trúc tương tự cấu trúc màng tế bào, giúp tăng hiệu quả vận chuyển qua thành ruột non vào mạch máu nhanh và nhiều hơn.
Theo nhóm nghiên cứu, công nghệ nano giúp cho các hoạt chất của thuốc đông y đưa vào mạch máu có thể gấp hàng nghìn lần, nhất là trong trường hợp các dược chất khó vận chuyển qua thành ruột.
Mô hình cấu trúc của hạt nano liposome của nhóm nghiên cứu. Ảnh: Hà An
GS Khoa cho biết, nhóm nghiên cứu đã phối hợp với một doanh nghiệp dược xin giấy phép cung cấp nguyên liệu nano dược liệu dạng cao cho một số phòng khám y học cổ truyền để đánh giá hiệu quả.
Theo lương y Bùi Duy Hương (huyện Định Quán, Đồng Nai), sau 2 tháng sử dụng cho một số bệnh nhân tình nguyện tại phòng khám, ghi nhận liều uống giảm nhưng triệu chứng bệnh thuyên giảm nhanh hơn so với phương pháp cắt thuốc theo truyền thống. Cụ thể, với bệnh tai biến mạch máu não do cục máu đông, sau khi dùng thuốc khoảng 8 ngày, bệnh nhân cải thiện việc đi lại, cầm nắm đồ vật trong sinh hoạt. Trong khi với phương pháp dùng thuốc đông y truyền thống bệnh nhân phải mất gần một tháng mới cải thiện những vấn đề trên.
GS.TS Trần Công Luận (chuyên gia dược học), cho biết sử dụng công nghệ nano tăng cường hiệu quả cho các bài thuốc đông y là một hướng nghiên cứu khá mới. Sử dụng cho một số người bệnh, nhóm đã có những kết quả tích cực, tuy nhiên đây mới ở giai đoạn đầu.
Để phát triển thành dạng thuốc được công nhận GS Luận cho rằng, cần các bước thử nghiệm tiền lâm sàng, lâm sàng trên nhiều người bệnh một cách bài bản để xác định được liều sử dụng phù hợp. Ngoài ra, việc sử dụng thuốc có nguồn gốc tự nhiên cần được kiểm soát chất lượng đầu vào như xuất xứ, chất lượng trồng... "Khi đó công trình nghiên cứu đảm bảo tính giá trị và mang tính hiệu quả với người bệnh", GS Luận nói.
Nhiều đầu bếp, nông dân và nhà cung ứng đang chuyển hướng đối phó lợn rừng tàn phá hoa màu thông qua biến chúng thành nguồn cung cấp protein bền vững.
Hiện nay tại Mỹ có khoảng 6 triệu con lợn rừng ở 35 bang. Ảnh: Alamy
Ở nhà hàng Dai Due tại Austin, Texas, lợn rừng là món ăn nổi bật trong thực đơn. Lợn rừng đến từ cả Texas và nơi khác. Christopher Columbus đem 8 con lợn tới Tây bán cầu để làm thức ăn trong chuyến đi tới Cuba năm 1493. Hậu duệ của những con lợn đó, ước tính lên tới 6 triệu con ở 35 bang, gây ra nhiều rắc rối kể từ sau đó. Hàng năm, chúng gây thiệt hại 2,5 tỷ USD về hoa màu, lâm nghiệp và nhà chăn nuôi gia súc. Chúng có thể lây lan dịch bệnh cho cả con người và vật nuôi. Chỉ riêng ở Texas, số lượng lợn rừng là 2 triệu con, khiến bang này trở thành tâm điểm của vấn nạn trên toàn quốc.
Vì vậy, một số đầu bếp, nông dân và nhà cung ứng thịt ở Texas và các điểm nóng ở miền nam khác, đưa lợn rừng vào chuỗi thức ăn. Họ đang biến đổi một loài vật gây phiền phức này thành nguồn protein bền vững cho con người. Đầu bếp Jesse Griffiths, đồng sáng lập nhà hàng Dai Due, là một trong những người ủng hộ tiêu thụ thịt lợn rừng lớn nhất của ngành chăm sóc khách hàng.
Casey Frank, điều phối viên giáo dục và hoạt động của tổ chức phi lợi nhuận Farmshare, đã chứng kiến sức tàn phá của lợn. Vào tháng 6/2022, một đợt hạn hán nặng nề hoành hành ở miền trung Texas, Frank bắt đầu chú ý tới những hố bùn và hoa màu bị xới tung quanh trang trại hữu cơ rộng 4 hecta của Farmshare ở Austin. Một đàn lợn rừng tìm kiếm khu đất ẩm ướt để kiếm ăn và giải nhiệt trong mùa hè nóng nhất lịch sử bang. Sáu con lợn rừng trưởng thành, mỗi con nặng hơn 92 kg, gây thiệt hại lớn cho Farmshare, tổ chức chuyên hỗ trợ nông dân mới và tăng nguồn tiếp cận thức ăn ở những khu vực như Đông Austin và quận Travis. Theo Frank, những con lợn phá hủy 0,08 hecta một đêm và làm mất hơn 900 kg sản lượng.
Nhà chức trách như Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) và các cơ quan động vật hoang dã cấp bang tìm cách kiểm soát số lượng lợn suốt nhiều thập kỷ nhưng vấp phải nhiều khó khăn. Vào thập niên 1890, thợ săn đưa 13 con lợn rừng Á Âu, nhiều khả năng mua từ rừng Đen ở Đức, tới khu bảo tồn đi săn ở New Hampshire. Nổi tiếng thông minh và khó bắt, chúng là mục tiêu lý tưởng cho thợ săn thể thao thích rượt đuổi.
Frank có hiểu khó khăn của việc theo dõi một đàn lợn 6 con rất nhỏ tàn phá trang trại của Farmshare. Ông xây một căn chòi mà thợ săn dùng để ẩn mình, ở giữa cánh đồng của Farmshare. Trong nhiều đợt rình bắt kéo dài 6 giờ, Frank chờ đợi với khẩu súng trường mỗi đêm. Nhưng suốt 3 tháng, ông không bắn được phát đạn nào. Cuối cùng, cơ sở Farmshare ở Austin đầu tư tiền đặt bẫy chứa hỗn hợp ngô, bia lên men, đường và thạch. Cách đó cũng không hiệu quả. "Lợn rừng thông minh đến mức chúng có thể nhận biết bẫy và bước qua. Cuối cùng, cái bẫy trở thành phương pháp tốn kém để cho chim ăn", Frank chia sẻ.
Nhiều yếu tố khác góp phần tạo ra một trong những loài xâm hại đầu tiên ở Bắc Mỹ. Tại vài khu vực, lai giống dẫn tới tình huống không thể kiểm soát. "Động vật nuôi được lai giống có chủ đích để sinh sản nhanh ở giai đoạn đầu với số lượng lớn. Lợn rừng Á Âu rất khó săn. Hai mặt này thực sự tạo nên lợi thế của chúng", Mikayla Killam, chuyên gia quản lý thiệt hại do động vật hoang dã ở chương trình AgriLife Extension Service của Đại học Texas A&M, cho biết.
Dù khó bắt, nhiều bang với số lượng lớn cho phép thợ săn bắn lợn rừng. Một số thợ đặt bẫy cùng giúp đưa thịt lợn rừng ra thị trường. Nông trại Broken Arrow ở Texas hợp tác với thợ đặt bẫy để họ bắt và đưa lợn rừng tới lò mổ được cấp phép để xử lý và đóng gói thịt. Nhà sáng lập Mike Hughes của nông trại biết vấn đề lợn rừng cách đây vài năm. Không lâu sau, Broken Arrow trở thành nhà cung ứng thịt, bán 1.500 - 1.700 con lợn rừng mỗi năm.
Trong khi Broken Arrow nhận lợn trong khoảng 18 - 92 kg, họ chuộng mua những con lợn cỡ trung bình, nặng từ 36 đến 82 kg hơn. Theo Chris Hughes, đồng sở hữu nông trại Broken Arrow, lợn đực trưởng thành có thể nặng tới 136 đến 181 kg, vấn đề là khi ngày càng lớn, chúng càng tạo ra hormone liên tục khiến thịt có mùi hôi.
Trang trại Shogun ở ngoại ô Tampa, Florida, khử mùi hôi bằng cách nuôi và cho ăn 650 - 700 con lợn mà họ bẫy được ở bất kỳ thời điểm nào trong khoảng 6 tháng. Khi những con lợn mới tới, chúng được cách ly và tẩy giun để tránh ký sinh trùng. Đàn lợn được theo dõi sát sao và cho ăn đa dạng. Kết quả từ hoạt động tốn sức này là loại thịt đỏ mà nhiều khách hàng ví như lợn Wagyu.
Trong khi nhiều cơ sở như Broken Arrow và Shogun Farms tìm cách loại bỏ lợn xâm hại khỏi môi trường, đưa thịt lợn rừng ra thị trường không dễ. Khác với thịt thú săn mà Broken Arrow bán, có thể xử lý ngay tại chỗ, thịt lợn phải tuân thủ quy định kiểm tra của liên bang. Nhà cung ứng mất nhiều thời gian và công sức để tìm lò mổ có giấy phép của Cục quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ để xử lý lợn rừng.
Số lượng cơ sở xử lý tương đối nhỏ có nghĩa lợn rừng có thể vẫn là món đặc biệt trong một thời gian nữa. Nhưng các đầu bếp trên khắp nước Mỹ đang chú ý tới thịt lợn rừng ngày càng sẵn có. Sản phẩm của Broken Arrow có mặt trên thực đơn của nhiều nhà hàng, bao gồm Eataly ở New York, Redbird ở Los Angeles, Rainbow Lodge ở Houston và Quince ở San Francisco.
MexicoCác nhà khoa học khai quật hai hài cốt từ năm 600 - 1350 với hộp sọ bị cố ý làm méo để tạo thành hình dạng đặc biệt.
Các nhà khảo cổ khai quật hài cốt tại Khu Khảo cổ La Ferrería. Video: INAH
Nhóm nghiên cứu từ Viện Nhân chủng học và Lịch sử Quốc gia Mexico (INAH) phát hiện hai hộp sọ có thể đã bị làm biến dạng thành hình trái tim tại quần thể kiến trúc Casa Colorada thuộc Khu Khảo cổ La Ferrería, bang Durango, tây bắc Mexico, Newsweek hôm 26/7 đưa tin. Hai hộp sọ này thuộc về hai trong số 16 hài cốt được chôn cất tại đây, gồm hài cốt của 8 người trưởng thành trong độ tuổi 30 - 40, còn lại thuộc về trẻ em 1 - 7 tuổi. Đa số hài cốt đều bị vỡ, chỉ có 3 hài cốt của người trưởng thành vẫn trong tình trạng bảo quản tốt.
Các chuyên gia nhận thấy có hai hộp sọ bị làm méo một cách có chủ ý, trở thành giống hình trái tim khi nhìn từ một số góc nhất định. Điều này chưa từng được ghi nhận tại Khu Khảo cổ La Ferrería trước đây.
Cố tình làm biến dạng hộp sọ là tập tục được ghi nhận trong một số nền văn hóa cổ đại, bao gồm cả những nền văn hóa của Mesoamerica (gồm phần lớn Mexico và Trung Mỹ). Ngày nay, tập tục thậm chí vẫn diễn ra ở một số ít địa điểm trên thế giới.
Tập tục khiến xương sọ không thể phát triển bình thường và trở thành những hình dạng đặc biệt. Sự phát triển của hộp sọ bị thay đổi khi tác dụng lực, có thể thực hiện bằng nhiều kỹ thuật khác nhau, ví dụ như bó giữa các mảnh gỗ. Thông thường, những kỹ thuật như vậy được áp dụng trong giai đoạn sơ sinh vì hộp sọ mềm và dễ uốn nhất.
La Ferrería là nơi sinh sống của người tiền Tây Ban Nha (thời kỳ trước khi các nhà thám hiểm Tây Ban Nha đến Trung Mỹ và Nam Mỹ) khoảng năm 600 - 1350, theo INAH. Địa điểm này có một số di tích khảo cổ đáng chú ý, bao gồm nơi tổ chức nghi lễ hình tròn, các cấu trúc hình kim tự tháp và sân thi đấu các môn bóng.
Quần thể kiến trúc Casa Colorada, tồn tại trong giai đoạn năm 600 - 950, nằm ở phần phía trên của La Ferrería và rộng 600 m2. Quần thể gồm 9 cấu trúc hình chữ nhật xung quanh một hình vuông. Những cuộc khai quật trước đây cũng phát hiện nhiều ngôi mộ, khiến các nhà nghiên cứu kết luận rằng đây là không gian dành riêng cho người chết.
