Những hạt nhỏ lấy từ đỉnh ngọn núi ở Nam Cực là bằng chứng cho thấy một thiên thạch rộng gần 100 m từng phát nổ trên bầu trời, bắn cầu lửa lên mặt băng.
Mô phỏng va chạm với thiên thạch ở Nam Cực. Ảnh: Mark Garlick.
Vụ nổ trên không như vậy xảy ra thường xuyên hơn thiên thạch rơi hoặc những tiểu hành tinh tạo ra miệng hố trên mặt đất như vật thể xóa sổ khủng long cách đây 66 triệu năm. Tuy nhiên, việc nhận dạng các thiên thạch kiểu này khó khăn hơn nhiều vì chúng để lại rất ít dấu vết trong ghi chép địa chất học.
"Tiểu hành tinh phải đủ lớn để bay xuyên qua khí quyển và đâm xuống mặt đất với tốc độ đủ để hình thành miệng hố va chạm. Vật thể nhỏ hơn phát nổ trong khí quyển và không tạo ra miệng hố", Mark Boslough, nhà nghiên cứu ở Đại học New Mexico, cho biết.
Matthias van Ginneken, chuyên viên nghiên cứu ở Trường Vật lý thuộc Đại học Kent, thu thập 17 hạt sẫm màu, tất cả đều nhỏ hơn một milimet và không thể nhìn thấy bằng mắt thường, trong chuyến thám hiểm dãy núi Sør Rondane thuộc vùng Queen Maud Land phía đông Antarctica, nơi đặt trạm nghiên cứu Công chúa Elisabeth của Bỉ.
"Tôi lần đầu tiên chú ý một số hạt trông như từng dính liền với nhau, điều hẳn phải xảy ra khi chúng bị nóng chảy. Điều đó có nghĩa nhiều hạt đã tương tác với nhau ở nhiệt độ rất cao. Cách duy nhất để giải thích chuyện này là một va chạm cực mạnh", van Ginneken, trưởng nhóm của nghiên cứu công bố hôm 31/3 trên tạp chí Science Advances, cho biết.
van Ginneken và các nhà khoa học quốc tế có thể xâu chuỗi những gì xảy ra khi thiên thạch cổ đại lao qua khí quyển Trái Đất bằng cách phân tích hạt siêu nhỏ. Thành phần giàu nickel cho thấy chúng có nguồn gốc từ ngoài vũ trụ. Nhóm nghiên cứu so sánh chúng với những hạt tương tự tìm thấy trong hai lõi băng, đóng vai trò như vật lưu trữ điều kiện địa chất trong quá khứ. Mẫu vật có niên đại từ 430.000 năm trước, được lấy từ địa điểm khác ở phía đông Nam Cực. Mô hình số xem xét sự phân bố và mật độ của các hạt hé lộ thiên thạch rộng khoảng 100 - 150 m.
Dù thiên thạch không tạo ra miệng hố, nó vẫn ảnh hưởng nhiều tới mặt đất. Theo van Ginneken, đó là tác động khi tiếp đất, giống như vụ nổ trong khí quyển tạo ra đám mây khí nóng di chuyển rất nhanh về phía mặt đất. van Ginneken cho rằng nếu sự kiện như vậy xảy ra ở khu vực đông dân, kết quả sẽ là hàng triệu ca tử vong và bị thương nặng trên phạm vi hàng trăm kilomet. Chẳng hạn, thiên thạch bay vào khí quyển Trái Đất phía trên Chelyabinsk, Nga, năm 2013. Vật thể phát nổ trong không trung, tạo cầu lửa sáng hơn cả Mặt Trời. Thiên thạch làm bị thương 1.000 người và phá hủy hơn 7.000 tòa nhà. Sóng xung kích từ vụ nổ làm vỡ kính của sổ từ khoảng cách 94 m.
Các nhà nghiên cứu hôm 31/3 công bố đánh giá mới về mức độ thiệt hại do sinh vật xâm lấn gây ra đối với nền kinh tế toàn cầu.
Ước tính thiệt hại của sinh vật xâm lấn theo khu vực địa lý (số liệu năm 2017). Ảnh: Nature.
Muỗi lây bệnh truyền nhiễm, động vật gặm nhấm tàn phá mùa màng, côn trùng ăn cây rừng và thậm chí là mèo nhà đều có thể trở thành các loài xâm lấn gây hại cho con người và môi trường tự nhiên.
Trong một báo cáo mới trên tạp chí Nature, các nhà khoa học từ Phòng thí nghiệm Sinh thái, Hệ thống và Tiến hóa tại Đại học Paris-Sacla của Pháp, do nghiên cứu sinh sau tiến sĩ Christophe Diagne dẫn đầu, ước tính sinh vật xâm lấn đã gây thiệt hại gần 1,3 nghìn tỷ USD cho nền kinh tế toàn cầu kể từ năm 1970 đến năm 2017, trung bình 26,8 tỷ USD mỗi năm.
Diagne cùng các cộng sự đã xem xét một loạt loài động thực vật giữa các môi trường sống khác nhau, từ côn trùng, bò sát, chim, cá, động vật thân mềm, vi sinh vật đến động vật có vú. Hầu hết thiệt hại liên quan đến hệ sinh thái, cây trồng, nghề cá và các biện pháp kiểm soát dịch bệnh.
Top 10 sinh vật xâm lấn gây hại hàng đầu thế giới (số liệu năm 2017). Ảnh: Nature.
Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh vào danh sách các loài xâm lấn gây hại hàng đầu, bao gồm chuột ăn cây trồng, sâu bướm gypsy - hai loài đang tàn phá cây cối trên khắp bán cầu bắc - và đặc biệt là muỗi vằn Đông Nam Á lây truyền bệnh Chikungunya, Zika và sốt xuất huyết.
Tại đảo Guam, vùng lãnh thổ hải ngoại của Mỹ trên Thái Bình Dương, rắn cây nâu xâm lấn có nguồn gốc từ Australia và Indonesia đã tàn sát phần lớn quần thể chim và thằn lằn bản địa kể từ khi được vô tình đưa tới đây vào giữa thế kỷ 20. Chúng còn đe dọa con người và chui rúc vào các trang thiết bị, gây mất điện thường xuyên.
Trong các khu rừng ở Mỹ và gần đây là châu Âu, mọt gỗ sừng dài có nguồn gốc từ châu Á cũng đang tàn phá thảm thực vật, gây thiệt hại nghiêm trọng đối với hệ sinh thái.
Ban cố vấn khoa học của Liên Hợp Quốc về đa dạng sinh học (IPBES) cho biết sinh vật xâm lấn nằm trong số 5 thủ phạm hàng đầu phá hủy môi trường trên toàn thế giới, cùng với những thay đổi về sử dụng đất, khai thác tài nguyên, ô nhiễm và biến đổi khí hậu.
Nhóm nghiên cứu hy vọng đánh giá thiệt hại mới có thể giúp nâng cao nhận thức của mọi người về tác động của sinh vật xâm lấn và đẩy vấn đề này lên cao hơn trong danh sách các thách thức môi trường đáng sợ của nhân loại.
Việc mất dữ liệu cá nhân có thể xuất phát từ nhiều lý do, trong đó phổ biến nhất là sự đồng ý kinh doanh dữ liệu này để sử dụng các dịch vụ, ứng dụng miễn phí hoặc nhận khuyến mãi. Những dữ liệu này bao gồm danh tính cá nhân, thành viên gia đình, số điện thoại, thông tin thẻ ngân hàng,.
Hậu quả của việc mất dữ liệu cá nhân có thể được liệt kê như sau:
- Bị bên thứ ba sử dụng để bán thông tin cá nhân.
- Trở thành nạn nhân của hành vi chiếm đoạt tài sản.
- Bị làm hại ngoài đời thực dựa trên thông tin rò rỉ.
10 điều bạn có thể làm để bảo mật thông tin cá nhân trên Internet
1. Không nhấp vào các liên kết không xác định
Đôi khi bạn sẽ nhận được những liên kết lạ từ tin nhắn văn bản hoặc Gmail nhưng không thể phân biệt được đâu là liên kết an toàn, nhất là đối với những người có ít kinh nghiệm sử dụng máy tính. Việc vô tình truy cập vào các liên kết lạ này có thể tạo cơ hội cho những kẻ lừa đảo lấy cắp thông tin của bạn.
Để đảm bảo an toàn trước khi truy cập vào một liên kết, bạn có thể kiểm tra tên miền trước trên Google, tìm kiếm để xem thứ hạng uy tín của liên kết này.
Ngoài ra, có một đặc điểm để nhận biết các liên kết lạ thường có tiêu đề giật gân và nếu bạn cảm thấy bản thân bị thu hút ngay lập tức thì nên cẩn thận với loại liên kết này.
2. Sử dụng mật khẩu khó đoán
Đây có lẽ là một lỗi thường gặp khi nhiều người chọn những mật khẩu phổ biến như 123456 hay abcdef để dễ nhớ. Thủ đoạn này khiến tội phạm dễ dàng xâm nhập vào các tài khoản mạng xã hội hay nguy hiểm hơn là thẻ tín dụng chỉ bằng một vài thao tác tấn công đơn giản.
Cố gắng đặt mật khẩu có cả từ viết hoa, chữ thường, ký hiệu và số để cải thiện tính bảo mật cho mật khẩu của bạn. Nếu sợ mình hay quên, bạn có thể ghi chú vào sổ tay hoặc một tờ giấy và để trong ví để tránh quên.
3. Thay đổi mật khẩu của bạn định kỳ
Thay đổi mật khẩu thường xuyên sẽ giúp giảm nguy cơ kẻ tấn công đoán được mật khẩu của bạn. Mẹo ở đây là bạn nên có một vài mật khẩu, sau đó thay đổi qua lại 3 tháng một lần giữa chúng.
4. Đừng tin những người bạn biết qua Internet
Đối với những tin nhắn 'mời gọi' từ những người bạn mới gặp trên mạng, bạn nên cảnh giác với họ và tuyệt đối không được đưa bất kỳ thông tin cá nhân nào của bạn cho họ.
Và kể cả với người quen, nếu họ có những biểu hiện bất thường, đòi hỏi điều gì ở bạn thì bạn cũng nên cảnh giác vì có thể tài khoản của họ đã bị kẻ xấu kiểm soát.
5. Không chia sẻ thông tin cá nhân một cách bừa bãi
Nhiều người thường vô ý đăng hình ảnh thông tin cá nhân của họ trên các nền tảng mạng xã hội, chẳng hạn như thông tin chuyến bay, tài khoản ngân hàng, ... Hình ảnh đó nên được làm mờ trước!
6. Luôn kiểm tra trang web cung cấp dịch vụ
Hiện nay có một số trang web giả mạo trên mạng để lấy cắp thông tin và truy cập vào dữ liệu quan trọng của bạn như tài khoản mạng xã hội. Vì vậy, bạn có thể kiểm tra bằng Google xem đây có phải là trang web chính thức hay không.
7. Nhớ đăng xuất
Khi thực hiện đăng nhập bằng các dịch vụ trực tuyến hoặc liên kết với tài khoản ngân hàng để thực hiện giao dịch bằng các thiết bị công cộng, bạn nên đăng xuất sau khi sử dụng. Giữ kết nối có thể biến bạn thành nạn nhân của tội phạm mạng do vi phạm bảo mật.
8. Không cài đặt các phần mềm lạ, không rõ nguồn gốc
Tuyệt đối không bao giờ cài đặt phần mềm không cùng kiểu trên Internet và tốt nhất là cài đặt qua các chợ ứng dụng hoặc ít nhất là thông qua trang web chính thức.
Ngoài ra trên các thiết bị di động gần đây (tháng 3/2021), trên các phiên bản mới của hệ điều hành Android và iOS, bạn có thể tùy chỉnh quyền truy cập dữ liệu trên thiết bị của mình.
9. Đọc kỹ các điều khoản trước khi sử dụng
Đây có lẽ là điều mà nhiều người thường bỏ qua vì cho rằng nó không cần thiết. Tuy nhiên, điều này rất quan trọng vì bạn sẽ biết lượng dữ liệu mà nhà cung cấp ứng dụng đang thu thập từ bạn và có quyền từ chối sử dụng các điều khoản này nếu các điều khoản này vi phạm quyền riêng tư của bạn.
10. Sử dụng một công cụ chống virus có uy tín
Nếu có thể, bạn hãy đầu tư vào phần mềm diệt virrus trên máy tính/máy tính xách tay. Điều này sẽ giúp bạn nhanh chóng phát hiện ra phần mềm độc hại đang hoạt động trong máy, đồng thời sẽ có giải pháp xử lý nhanh chóng tiếp theo.
MỹHãng sản xuất máy bay Aerion hôm 29/3 ra mắt máy bay chở khách thương mại Aerion AS3 có thể di chuyển ở tốc độ trên Mach 4, tương đương 4.939 km/h.
Hình dáng của máy bay siêu thanh AS3. Ảnh: Aerion.
Với tốc độ trên, AS3 hứa hẹn đi từ Los Angeles tới Tokyo trong chưa đầy 3 giờ. Theo Aerion, Aerion AS3 có thể chở 50 hành khách với tầm hoạt động 12.964 km/h. "Mục tiêu của chúng tôi là xây dựng tương lai trong đó con người có thể di chuyển giữa hai địa điểm bất kỳ trên hành tinh trong vòng 3 giờ. Bay siêu thanh chính là mốc khởi đầu", Tom Vice, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành Aerion, cho biết.
Đầu năm nay, Aerion mở rộng hợp tác với Trung tâm nghiên cứu Langley của NASA với trọng tâm là bay thương mại ở tốc độ 3.700 - 6.200 km/h, nhanh gấp 7 lần máy bay chở khách thông thường. Họ đang lên ý tưởng và thiết kế, những chi tiết cụ thể sẽ được tiết lộ vào cuối năm nay.
AS3 là máy bay thứ hai được công bố trong dòng máy bay phản lực của Aerion. Kế hoạch tương lai của công ty cũng bao gồm máy bay siêu thanh lai điện. Mẫu máy bay AS2, có thể bay từ New York tới London trong 4,5 giờ, sẽ trở thành máy bay chở khách siêu thanh đầu tiên đi vào hoạt động thương mại trong vòng hơn 50 năm. Phương tiện này có thể chở 8 - 12 hành khách ở tốc độ Mach 1,4 (hơn 1.600 km/h) và quá trình sản xuất sẽ bắt đầu vào năm 2023. Theo dự kiến, chuyến bay đầu tiên của AS2 sẽ diễn ra vào năm 2024. Aerion sẽ đưa AS2 ra thị trường năm 2026. Aerion đang xây dựng trụ sở chính mới ở Florida, ngay cạnh sân bay quốc tế Orlando Melbourne, để tiến hành các dự án.
Máy bay phản lực siêu thanh chở khách gần đây nhất từng bay trên bầu trời là Concorde, đã ngừng hoạt động hơn 17 năm trước. Dù là một kiệt tác kỹ thuật, phương tiện có chi phí cao và ảnh hưởng nhiều tới môi trường.
Các đối tác của Aerion trong chương trình AS2 bao gồm GE, phụ trách sản xuất động cơ siêu thanh Affinity, và hệ thống Spirit AeroSystems, dùng trong phần thân máy bay. Trong buồng lái, công ty Honeywell sẽ cách mạng hóa bàn điều khiển, dựa vào kinh nghiệm sản xuất máy bay siêu thanh quân sự để thiết kế bộ xử lý lệnh, màn hình hiển thị, cảm biến và hệ thống kiểm soát bay.
Tuy nhiên, một trong những cải tiến lớn nhất ở AS2 so với Concorde là khả năng bay hành trình mà không tạo ra tiếng nổ siêu thanh. Thay vào đó, âm thanh sẽ bị phân tán trở lại khí quyển. Công nghệ này giúp chuyến bay trở nên êm hơn, trong khi máy bay Concorde vẫn phát ra âm thanh giống tiếng sấm khi nghe từ mặt đất.
MỹThử nghiệm bay cao 10 km của nguyên mẫu Starship SN11 thất bại khi phương tiện nổ tung thành nhiều mảnh trong lúc hạ cánh.
Tàu SN11 phóng lên không trung. Ảnh: SpaceX.
Nguyên mẫu Starship mới nhất của SpaceX, SN11, bay vọt lên bầu trời ở Texas vào sáng ngày 30/3, sau 24 giờ trì hoãn. Tàu Starship SN11 phóng từ cơ sở thử nghiệm Starbase gần làng Boca Chica phía nam Texas vào 9 giờ sáng theo giờ địa phương. Phương tiện bay đạt tới độ cao 10 km trước khi bắt đầu quá trình hạ cánh. Nhưng gần 6 phút sau khi cất cánh, camera phát sóng trực tiếp của SpaceX bị tắt đột ngột. John Insprucker, người tường thuật buổi phóng, thông báo nguyên mẫu Starship SN11 không thể quay trở lại nguyên vẹn.
Camera không trực tiếp ghi hình vụ nổ, nhưng ống kính quay lại vệt sáng màu cam phía trên ngọn lửa. Vài giây sau, những mảnh vỡ lớn trút như mưa xuống bãi đáp.
Elon Musk, giám đốc điều hành SpaceX, cho biết có vấn đề xảy ra với một trong các động cơ Raptor của SN11. Nhưng đó có thể không phải lý do phương tiện hạ cánh thất bại. "Có vẻ như động cơ 2 gặp vấn đề khi cất cánh và không đạt áp suất vận hành trong lúc động cơ đốt cháy để hạ cánh. Nhưng về lý thuyết, điều này không cần thiết. Chúng tôi sẽ biết vấn đề là gì sau khi kiểm tra những mảnh vỡ vào cuối ngày", Musk cho biết.
Giống như các phiên bản tiền nhiệm, SN11 không thể vượt qua chuyến bay ngắn, phát nổ trong lúc thử nghiệm, dù điều kiện sương mù ở Boca Chica khiến tầm quan sát bị hạn chế. Đây là thử nghiệm thứ hai với tàu Starship trong tháng này của SpaceX. Theo lịch trình ban đầu, SN11 sẽ phóng vào chiều ngày 29/3 nhưng phải tạm hoãn do thanh tra của Cục Quản lý Hàng không Liên bang (FAA) không thể tới Boca Chica kịp thời.
Thời tiết ở Boca Chica thường xuyên biến động, và thay đổi gần như hàng giờ. Khu vực bị bao phủ bởi sương mù dày đặc vào sáng sớm ngày 30/3. Sương mù không tan ra trước thử nghiệm, che khuất nguyên mẫu Starship khi phương tiện phóng thẳng lên không trung.
SpaceX có nhiều nguyên mẫu Starship khác trong các giai đoạn chế tạo khác nhau ở cơ sở tại Boca Chica. Sau thử nghiệm mới nhất, công ty chắc chắn phải chỉnh sửa nguyên mẫu tiếp theo để có thể bắt đầu bay lên quỹ đạo vào cuối năm nay. Theo Musk, Starship sẽ được dùng để chở người và hàng hóa tới Mặt Trăng và sao Hỏa cùng với tên lửa đẩy Super Heavy.
Nhật BảnCác nhà nghiên cứu phát hiện cây anh đào ở Nhật Bản ra hoa ngày càng sớm hơn do nhiệt độ ấm lên trong những tháng đầu năm.
Hoa anh đào ở đền thờ Daigoji tại Kyoto. Ảnh: Twitter.
Năm 2021, sau một mùa xuân ấm khác thường, hoa anh đào bung nở ở Kyoto sớm hơn thường lệ. Đây là lần hoa anh đào nở sớm nhất ở thành phố này trong hơn 1.200 năm. Các nhà nghiên cứu có thể rút ra kết luận trên do sử sách ghi chép về lễ hội hoa anh đạo có niên đại từ năm 812. Trong suốt khoảng thời gian đó, lần nở hoa sớm nhất được ghi nhận là ngày 27/3/1409.
Trải qua nhiều thế kỷ, dù những cây anh đào ở Kyoto bắt đầu ra hoa vào tháng 3, thời gian hoa bung nở thường rơi vào ngày 17/4. Năm nay, hôm 26/3, nhà chức trách thông báo cây anh đào ở Kyoto đã nở rộ. Theo nhà khoa học khí hậu Michael Mann, trong trường hợp này, đây là dấu hiệu nhắc nhở chúng ta quá trình ấm lên toàn cầu do con người gây ra đã kéo dài cả thiên niên kỷ.
Các đợt ra hoa của cây anh đào ở Nhật Bản được mô tả cẩn thận 732 lần từ thế kỷ 9, trở thành ghi chép kéo dài và hoàn chỉnh nhất về hiện tượng tự nhiên diễn ra theo mùa trên thế giới. Xuyên suốt 1.200 năm, các nhà khoa học đã vạch ra xu hướng rõ ràng. Khi mùa xuân ở Bắc bán cầu đến sớm hơn cùng với quá trình ấm lên toàn cầu, một số loài thực vật và động vật cũng thay đổi hành vi, bao gồm hoạt động ra hoa.
Từ thập niên 1830, dữ liệu cho thấy cây anh đào núi Nhật Bản bắt đầu ra hoa ngày càng sớm hơn. Từ năm 1971 đến 2000, loài cây này bắt đầu nở sớm hơn một tuần so với thời gian trung bình trước đây ở Kyoto. Hoạt động chặt cây để làm đường và xây nhà đóng góp 30% vào sự thay đổi đó. Dù dữ liệu chỉ tập trung vào một họ cây anh đào ở Nhật Bản, nhưng những ghi chép gần đây hơn về cây anh đào từ 17 nhóm cũng hé lộ thay đổi tương tự. Trong 25 năm qua, các loài cây này bắt đầu nở sớm hơn 5,5 ngày so với trung bình. Điều này xảy ra chủ yếu do nhiệt độ ấm hơn trong tháng 2 và tháng 3.
Ngoài Kyoto, năm nay, tại Tokyo, mùa hoa anh đào cũng đến sớm hơn 12 ngày so với kỷ lục trong lịch sử. Tất nhiên, cây anh đào không phải loài thực vật duy nhất bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu. Kỳ ra hoa mùa đông của cây mơ Nhật Bản cũng thể hiện những thay đổi gắn liền với sự ấm lên toàn cầu. Tuy nhiên, cây anh đào vẫn được coi là ví dụ được ghi chép đầy đủ nhất về tác động sinh học của biến đổi khí hậu trên thế giới.
Đỉnh của đám mây trong cơn bão ở Thái Bình Dương vượt khỏi tầng đối lưu, vươn tới tầng bình lưu và đạt mức nhiệt kỷ lục -111 độ C.
Ảnh hồng ngoại của cơn bão trên Thái Bình Dương ngày 29/12/2018 do vệ tinh chụp, những phần siêu lạnh của mây bão có màu tím. Ảnh: Trung tâm Quan sát Trái Đất Quốc gia Anh.
Đỉnh của một đám mây bão hình thành ở Thái Bình Dương năm 2018 có nhiệt độ - 111 độ C, lạnh hơn bất cứ đám mây bão nào từng được đo lường, Live Science hôm 30/3 đưa tin. Nghiên cứu mới đăng trên tạp chí Geophysical Research Letters.
Giông và bão nhiệt đới có thể đạt độ cao rất lớn, tới 18 km, nơi không khí cực kỳ lạnh, theo Trung tâm Quan sát Trái Đất Quốc gia Anh. Tuy nhiên, đỉnh của đám mây bão Thái Bình Dương lạnh hơn đến 30 độ C so với những đám mây bão thông thường. Mức nhiệt này được đo bởi cảm biến hồng ngoại của vệ tinh NOAA-20 (Mỹ).
Bão thường lan ra giống hình cái đe khi tới đỉnh tầng đối lưu - tầng thấp nhất của khí quyển Trái Đất. Nhưng nếu có quá nhiều năng lượng, cơn bão sẽ phóng lên tầng tiếp theo - tầng bình lưu, đẩy những đám mây bão lên khu vực rất cao với nhiệt độ cực thấp.
Hiện tượng vượt tầng tương đối phổ biến, theo Simon Proud, tác giả chính của nghiên cứu, chuyên gia tại Trung tâm Quan sát Trái Đất Quốc gia Anh. Thông thường, mây vượt tầng sẽ giảm 7 độ C mỗi khi lên cao thêm 1 km trong tầng bình lưu. "Cơn bão ở Thái Bình Dương rất đặc biệt. Nó có mức nhiệt đạt tới giới hạn mà các cảm biến vệ tinh hiện nay có thể đo. Chúng tôi cũng thấy mức nhiệt thấp có vẻ đang ngày càng phổ biến", Proud cho biết.
Chỉ trong 3 năm qua, các nhà khoa học ghi nhận số lượng mây siêu lạnh tương đương với 13 năm trước đó. "Điều này rất đáng quan tâm vì những cơn giông với mây lạnh hơn có xu hướng dữ dội và nguy hiểm hơn với con người dưới mặt đất do mưa đá, gió và sét", Proud giải thích.
Cơn bão ở Thái Bình Dương năm 2018 có thể được nước ấm và gió đông cung cấp năng lượng. Tuy nhiên, giới khoa học chưa rõ tại sao những đám mây bão siêu lạnh trở nên phổ biến hơn. Proud cho biết, con người cần tìm hiểu xem sự gia tăng này do biến đổi khí hậu hay các điều kiện thời tiết khác gây ra.
Các công trình lựa chọn từ 41 hồ sơ gửi lên từ hội đồng các ngành khoa học tự nhiên và kỹ thuật, đề cử giải chính và giải trẻ năm nay.
Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ quốc gia (NAFOSTED), cơ quan thường trực giải thưởng Tạ Quang Bửu cho biết, hiện hội đồng khoa học đã kết thúc quá trình đánh giá lựa chọn và đồng ý với bốn đề cử thuộc ngành khoa học trái đất và sinh học nông nghiệp.
Trong số này có hai đề cử cho Giải thưởng chính và hai công trình cho Giải thưởng trẻ. Dự kiến, Hội đồng Giải thưởng sẽ họp đánh giá hồ sơ vào tháng 4.
Tại buổi họp báo thường kỳ tổ chức chiều 31/3, ông Bùi Thế Duy, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, lễ trao Giải thưởng dự kiến được tổ chức tại Hà Nội vào tháng 5, trong chuỗi các sự kiện kỷ niệm ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam 18/5.
PGS Vương Thị Ngọc Lan nhận Giải chính năm 2020. Ảnh: T. Huế.
Hai đề cử Giải thưởng chính:
1.PGS.TS Ngô Đức Thành (Trường Đại học khoa học và công nghệ Hà Nội – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) - ngành Các Khoa học Trái đất và Môi trường, là tác giả công trình "Performance evaluation of RegCM4 in simulating extreme rainfall and temperature indices over the CORDEX‐Southeast Asia region" trên tạp chí International Journal of Climatology.
2. TS Đỗ Hữu Hoàng (Viện Hải dương học – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam - ngành Sinh học Nông nghiệp, tác giả công trình "Dietary β-glucan improved growth performance, Vibrio counts, haematological parameters and stress resistance of pompano fish" trên tạp chí Trachinotus ovatus Linnaeus.
Hai đề cử Giải thưởng trẻ:
1. TS Bùi Minh Tuân (Trường ĐH Khoa học tự nhiên, ĐHQGHN) – ngành Các Khoa học trái đất và môi trường, tác giả công trình "Extratropical Forcing of Submonthly Variations of Rainfall in Vietnam" trên tạp chí Journal of Climate.
2. TS Hoàng Thanh Tùng (Viện Nghiên cứu Khoa học Tây Nguyên – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) – ngành Sinh học Nông nghiệp, tác giả công trình "A system for large scale production of chrysanthemum using microponics with the supplement of silver nanoparticles under light-emitting diodes" trên tạp chí Scientia Horticulturae.
A1: Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam và Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2020 cho PGS.TS Phạm Tiến Sơn
A2: 3 nhà khoa học được nhận Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2020.
Tàn tích xưởng muối 5.800 năm tuổi hé lộ, người xưa sử dụng muối trong chế độ ăn sớm hơn nhiều so với những gì giới khoa học từng nghĩ.
Các nhà khảo cổ khai quật xưởng muối ở Bắc Yorkshire, Anh. Ảnh: Guardian.
Các nhà khảo cổ tìm thấy tàn tích xưởng sản xuất muối cổ xưa nhất nước Anh tại trang trại Street House, gần Redcar, Bắc Yorkshire, Telegraph hôm 30/3 đưa tin. Xưởng muối này tồn tại từ 5.800 năm trước, sớm hơn Stonehenge hàng trăm năm. Nghiên cứu mới đăng trên tạp chí Antiquity.
Thời Đồ Đá Mới, chế độ ăn của những người săn bắt - hái lượm ở châu Âu thay đổi. Họ sử dụng các nông sản như thịt, sữa nhiều hơn, khiến muối trở thành chất bảo quản vô cùng quý giá. Cách sản xuất muối và chế độ ăn liên quan đến muối có thể do những người châu Âu di cư mang tới Bắc Yorkshire.
Tàn tích Bắc Yorkshire cổ xưa hơn nhiều so với xưởng muối Brae Down ở Somerset, tồn tại từ năm 1400 trước Công nguyên và từng được cho là xưởng muối lâu đời nhất nước Anh. Điều này cho thấy người xưa bổ sung muối đã qua xử lý vào chế độ ăn sớm hơn những gì giới khoa học từng nghĩ.
"Đây là lần thay đổi đầu tiên trong chế độ ăn của người xưa. Họ chuyển sang sử dụng thịt bò và các sản phẩm từ sữa thay vì săn bắt, hái lượm, câu cá", tiến sĩ Steve Sherlock, thành viên nhóm khai quật ở Street House, cho biết.
"Họ dùng muối xử lý thịt để tích trữ cho mùa đông, nhờ đó có chế độ ăn quanh năm tốt hơn. Muối cũng thay đổi công thức nấu ăn, giúp con người chế biến được nhiều món. Người ta có thể tạo ra nhiều hương vị, các loại phô mai khác nhau, làm phong phú thêm danh mục món ăn", ông bổ sung.
Muối có thể đã đưa Street House trở thành một trung tâm kinh tế mạnh. Sản phẩm giá trị này được tạo ra từ nước Biển Bắc. Người xưa đun nước biển trong nồi đặt trên lò, sau đó đập vỡ nồi để lấy khối muối cô đặc sau khi nước bay hơi. Một lượng lớn muối có thể đã được đem bán. Phương pháp sản xuất này nhiều khả năng bắt nguồn từ miền bắc nước Pháp, Sherlock nhận định.
Các nhà thiên văn học hôm 30/3 công bố những đặc điểm mô tả mới về sao chổi 2I/Borisov có nguồn gốc từ môi trường liên sao.
Đồ họa mô phỏng sao chổi 2I/Borisov. Ảnh: ESO.
"Nguyên sơ" trong thuật ngữ thiên văn chỉ các vật thể chưa bao giờ tiếp cận đủ gần một ngôi sao để bị biến đổi trước sức nóng khắc nghiệt của nó. 2I/Borisov là ví dụ hiếm hoi trong số đó và đặc biệt hơn, nó là sao chổi liên sao đầu tiên và duy nhất từng được quan sát thấy trong hệ Mặt Trời của chúng ta.
2I/Borisov lần đầu được phát hiện vào năm 2019 bởi nhà vật lý thiên văn người Ukraine Gennady Borisov tại Đài quan sát MARGO ở Crimea, nhưng đến nay thông tin mô tả về nó vẫn còn rất hạn chế.
Trong một nghiên cứu mới, các nhà thiên văn học quốc tế dẫn đầu bởi Stefano Bagnulo từ Đài quan sát và Trạm thiên văn Armagh ở Bắc Ireland đã sử dụng thiết bị FORS2 trên Kính viễn vọng Rất Lớn (VLT) của Đài thiên văn Nam Âu (ESO) để đo ánh sáng phân cực bị tán xạ bởi các hạt bụi sao chổi để rút ra các đặc điểm vật lý của nó.
Khi một sao chổi đến gần ngôi sao, nhiệt từ ngôi sao đó sẽ làm bay hơi các hạt băng của nó và giải phóng bụi. Các hạt bụi nhẹ hơn tạo thành đuôi của sao chổi, trong khi những hạt bụi nặng rơi trở lại bề mặt ở trạng thái "hôn mê", tạo nên một lớp vỏ bao quanh hạt nhân của sao chổi. Do đó, việc quan sát ánh sáng phân cực bị tán xạ bởi bụi sao chổi có thể giúp các nhà khoa học biết được tình trạng nguyên sơ của thiên thể.
Sao chổi 2I/Borisov (đốm màu cam) chụp bởi thiết bị FORS2. Ảnh: ESO.
Nhóm nghiên cứu đã phát hiện độ phân cực của 2I/Borisov cao hơn hầu hết các sao chổi điển hình trong hệ Mặt Trời của chúng ta. Vật thể duy nhất có tính chất phân cực tương tự là sao chổi C/1995 O1 (Hale-Bopp). Tuy nhiên, khác với Hale-Bopp, ánh sáng phân cực của 2I/Borisov rất đồng nhất, cho thấy nó không bị ảnh hưởng nhiều bởi bức xạ và các hạt mang điện.
"Do trạng thái rất đồng nhất, chúng tôi cho rằng sao chổi 2I/Borisov không có lớp vỏ. Nó thực sự là sao chổi nguyên sơ nhất từng được biết đến trong hệ Mặt Trời", đồng tác giả của nghiên cứu Lioudmila Kolokolova từ Khoa Thiên văn của Đại học Maryland giải thích.
Phân tích lớp bụi của 2I/Borisov cho thấy nó gồm những "viên sỏi" nhỏ với thành phần giàu carbon monoxide và nước, có lẽ được hình thành ở vùng bên trong của hệ sao, trước khi trộn lẫn với nhiều loại đá khác để tạo thành sao chổi. Về cơ bản, 2I/Borisov là kết quả của sự kết tụ vật chất từ các phần khác nhau trong hệ sao của nó.
Chi tiết nghiên cứu đã được xuất bản trên tạp chí Nature Communications hôm 30/3.
Nam PhiBáo hoa mai già vồ trúng linh dương nhưng chưa kịp đánh chén con mồi thì bị linh cẩu lao ra cướp.
Charlene Swanepoel ghi hình cuộc tranh giành giữa báo hoa mai và linh cẩu gần khu trại Letaba Rest Camp, công viên quốc gia Kruger, Nam Phi, Latest Sightings hôm 30/3 đưa tin. Trong lúc tham quan, Swanepoel cùng gia đình và bạn bè phát hiện con báo hoa mai chỉ còn một mắt trốn sau gốc cây lớn.
Kẻ đi săn rình đàn linh dương chạy qua, lựa chọn thời cơ để vồ mồi một cách hoàn hảo. Tuy nhiên, tiếng kêu của đàn linh dương đã thu hút một con linh cẩu. Kẻ đến sau biết đây là cơ hội để giành bữa ăn miễn phí. Hơn nữa, nó còn được lợi vì linh dương đang mang thai.
"Sáng sớm khi lái xe gần Letaba, chúng tôi may mắn chứng kiến một cảnh tượng khó tin. Linh cẩu đột ngột lao ra từ bụi cây và cướp linh dương từ vuốt báo hoa mai. Báo hoa mai già chiến đấu với linh cẩu nhưng nó yếu hơn nhiều. Linh dương cho rằng đây là cơ hội của mình và cố bỏ trốn nhưng không gặp may", Swanepoel kể lại.
Báo hoa mai một mắt rời đi nhưng một con khác bất ngờ xuất hiện. "Báo hoa mai già trốn đến cái cây cao nhất gần đó. Con đực trẻ hơn thì kiên nhẫn chờ phần thức ăn thừa mà linh cẩu có thể bỏ lại. Linh cẩu thưởng thức bữa ăn, sau đó tha xác linh dương tiến vào rừng, để lại vài mẩu vụn", Swanepoel nói.
Báo hoa mai (Panthera pardus) là loài mèo lớn phân bố ở châu Phi và châu Á. Chúng thường sống đơn độc, trừ thời điểm giao phối và nuôi con. Con mồi của báo hoa mai gồm linh dương, hươu, lợn rừng, thỏ, cá, chim và một số sinh vật khác. Trong khi đó, linh cẩu sống theo đàn. Chúng có thể tự đi săn, cướp mồi của con vật khác hoặc ăn xác thối.
Hợp phần Đối tác Đổi mới sáng tạo thuộc chương trình Aus4Innovation được Australia tài trợ cho Việt Nam, mỗi dự án có thể nhận được 100 nghìn - 1 triệu đô la Úc.
Ông Tom Wood – Giám đốc chương trình Aus4Innovation cho biết, với chủ đề "Tăng cường chuyển đổi số", vòng 3 của chương trình tài trợ Đối tác Đổi mới sáng tạo đang thu hút các dự án, đặt mục tiêu thúc đẩy nền kinh tế số tương lai của Việt Nam.
- Tại sao vấn đề đổi mới sáng tạo lại được Australia chọn làm trọng điểm để hỗ trợ Việt Nam, thưa ông?
- Mối quan hệ song phương giữa Việt Nam và Australia đã phát triển vượt bậc từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao năm 1973, và nâng thành Đối tác Chiến lược vào năm 2017. Ngày 15/3/2018, tuyên bố chung về việc thiết lập Quan hệ Đối tác Chiến lược giữa hai nước đã được ký kết.
Khẳng định mối quan hệ song phương đa dạng, hai bên đã nhất trí Kế hoạch Hành động cho Quan hệ Đối tác Chiến lược giai đoạn 2020-2023. Ba lĩnh vực ưu tiên tập trung gồm tăng cường gắn kết kinh tế, hợp tác chiến lược quốc phòng, an ninh, xây dựng quan hệ đối tác về tri thức và đổi mới sáng tạo.
Do đó, đổi mới sáng tạo được nêu rõ là vấn đề ưu tiên của Chính phủ Australia và Việt Nam, là phương tiện để thắt chặt liên kết kinh tế và thương mại hai bên, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bao trùm tại Việt Nam.
Khát vọng chung về trở thành các quốc gia dẫn đầu về đổi mới sáng tạo được thể hiện trong bản ghi nhớ Quan hệ Đối tác Đổi mới Sáng tạo Australia-Việt Nam do Đại sứ Australia tại Việt Nam và Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, Aus4Innovation là chương trình phát triển chủ chốt trong lĩnh vực này.
- Thưa ông, trong chương trình Aus4Innovation đã thực hiện hai vòng tài trợ. Tại sao ở vòng 3 này Chính phủ Australia quyết định dành kinh phí lớn hơn?
- Chương trình tài trợ vòng 3 (Hợp phần Đối tác Đổi mới sáng tạo) là một hoạt động quan trọng trong cả chương trình Aus4Innovation và đã được triển khai vòng 1 năm 2019 và vòng 2 năm 2020. Mục tiêu là tìm ra các ý tưởng sáng tạo đã được thử nghiệm và sẵn sàng nhân rộng, được đồng đề xuất bởi một đối tác Việt Nam và một đối tác Australia. Tổng ngân sách tài trợ cho vòng 3 này là 1,5 triệu đô la Úc, mỗi dự án có thể nhận được từ 100 nghìn đến 1 triệu đô la Úc.
Có thể thấy, năm 2020 đầy thách thức khiến nhiều phương thức truyền thống hỗ trợ hoạt động kinh tế gần như bế tắc, các quốc gia cũng áp đặt hạn chế chặt chẽ trong việc di chuyển để ngăn chặn sự lây lan của virus. Tuy nhiên, các dự án nhận tài trợ vòng 1 và 2 của chúng tôi vẫn tiếp tục được triển khai. Số hóa là yếu tố thiết yếu của chương trình để giảm thiểu gián đoạn do dịch bệnh gây ra và thích ứng với trạng thái bình thường mới.
Khi xem xét các hoạt động cho năm 2021, chúng tôi nhận thấy việc kéo dài chương trình tài trợ Đối tác Đổi mới sáng tạo và đặt mục tiêu thúc đẩy nền kinh tế kỹ thuật số tương lai của Việt Nam là tất yếu. Chuyển đổi số vẫn luôn là ưu tiên của Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam ngay cả trước COVID-19. Đại dịch này đã giúp đẩy nhanh quá trình chuyển đổi cả về tốc độ và quy mô.
Vào tháng 6 năm ngoái, Thủ tướng đã phê duyệt Chương trình Chuyển đổi số quốc gia với kỳ vọng đưa Việt Nam trở thành một quốc gia số hóa. Các hoạt động quản lý hành chính công, vận hành doanh nghiệp và đời sống của người dân sẽ được chuyển đổi số trong một môi trường số hóa đảm bảo an ninh.
Trong bối cảnh đó, vòng thứ ba của chương trình tài trợ Đối tác Đổi mới sáng tạo là một hoạt động hỗ trợ các nỗ lực của Bộ Khoa học và Công nghệ hướng đến chuyển đổi số, hỗ trợ phục hồi kinh tế sau đại dịch. Số tiền tài trợ của chúng tôi nhắm đến những sáng kiến chuyển đổi số có tiềm năng mang lại tác động xã hội diện rộng.
Dự án hải sâm được nuôi trồng bằng phương pháp hormone do Đại học Sunshine Coast và Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III (Nha Trang) thực hiện. Dự án nhận tài trợ trong vòng 2. Ảnh: Hoài Linh.
- Với chủ đề "Tăng cường chuyển đổi số", những dự án như thế nào sẽ nhận được tài trợ, thưa ông?
- Ở vòng này, lần đầu tiên chúng tôi đưa ra một chủ đề cụ thể. Chúng tôi mong đợi những sáng kiến nhằm cung cấp các sản phẩm dịch vụ, mô hình kinh doanh, giải pháp sáng tạo dựa trên công nghệ mới nhất như trí tuệ nhân tạo, blockchain, IoT, Deep tech và các công nghệ trên nền tảng điện toán đám mây.
Các giải pháp đưa ra bởi các dự án cần nâng cao hiệu suất, sự nhanh nhạy và năng suất của một lĩnh vực, ngành hàng cụ thể hoặc trong toàn bộ nền kinh tế. Mặc dù không có hạn chế trong các lĩnh vực tham gia, nhưng các lĩnh vực ưu tiên bao gồm sản xuất, nông nghiệp, thành phố thông minh, y tế, giáo dục, tài chính và ngân hàng, chính phủ điện tử, tài nguyên môi trường.
- Các khoản tài trợ từ Aus4Innovation hai vòng trước thực hiện như thế nào, thưa ông?
- Có tám dự án nổi bật nhất đã được chọn ra trong các vòng trước từ gần 190 dự án, nhận được tổng ngân sách tài trợ khoảng 3,6 triệu đô la Australia. Những dự án vòng đầu tiên đã gần hoàn thành các hoạt động, các dự án vòng hai đã đi một nửa chặng đường.
Các dự án đã và đang áp dụng công nghệ và kinh nghiệm từ Australia, kết hợp với bối cảnh và nhu cầu địa phương để hiện thực hóa ý tưởng, nhân rộng các kết quả nghiên cứu.
Một trong số đó là việc đưa vào giới thiệu tại Việt Nam mô hình "Rapido" nhằm chuyển giao các công nghệ do các trường đại học phát triển, thí điểm với mô hình cung cấp các giải pháp quan trắc nước biển phục vụ nông dân nuôi tôm ở Phú Yên; mô hình giải pháp lọc nước tại Đồng bằng sông Hồng và các vùng bị ảnh hưởng bởi lũ lụt ở miền Trung.
Sản xuất 20.000 con giống hải sâm vú (một loài hải sâm có giá trị kinh tế cao), thông qua kích thích sinh sản bằng một loại hormone của Australia. Hải sâm là mặt hàng xuất khẩu có giá trị, sản xuất hải sâm cũng bổ trợ cho nuôi trồng các loại thủy sản khác và giảm áp lực đối với trữ lượng hải sâm trong tự nhiên.
Nhiều dự án ứng dụng trí tuệ nhân tạo và các kỹ thuật đào tạo tập huấn mới để cải thiện độ chính xác trong tầm soát ung thư vú đã được triển khai.
Các dự án vòng 2 đang triển khai thuộc các lĩnh vực: nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, quan trắc môi trường và quản lý lũ lụt.
Ứng dụng của mô hình chuyển giao công nghệ Rapido đưa công nghệ lọc arsen trong nước của Đại học Công nghệ Sydney vào lắp đặt thử nghiệm tại một số hộ dân và trường học ở Hà Nam.
- Chương trình Aus4Innovation được thiết kế như thế nào để tạo ra tác động lâu bền đến hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam?
- Aus4Innovation là chương trình hợp tác kéo dài 4 năm (2018-2022) giữa Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia (DFAT), Tổ chức Nghiên cứu Khoa học và Công nghiệp Australia (CSIRO) và Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Từ năm 2018 đến nay, hai bên đã tìm tòi các lĩnh vực mới trong công nghệ và chuyển đổi số, thử nghiệm nhiều mô hình hợp tác giữa các tổ chức nghiên cứu trong khu vực công và tư nhân, đồng thời nâng cao năng lực của Việt Nam về hoạch định tầm nhìn tương lai số, thương mại hóa khoa học và chính sách đổi mới sáng tạo. Một loạt hoạt động hỗ trợ diễn ra thường xuyên, với cách tiếp cận linh hoạt để đảm bảo mang lại tác động lâu dài nhất ở cấp hệ thống.
Ban đầu chương trình thử nghiệm trên tất cả các lĩnh vực, sau đó dần thu hẹp trọng tâm trong giai đoạn đầu vào hai lĩnh vực: kinh tế số tương lai, sản xuất nông nghiệp và thực phẩm có khả năng thích nghi cao. Nửa đầu của chương trình đã đạt được những bước tiến quan trọng, xây dựng các mối quan hệ và thử nghiệm các mô hình hợp tác để mở rộng quy mô.
Năm 2020, Bộ Khoa học và Công nghệ và DFAT đã nhất trí lập kế hoạch cho giai đoạn thứ hai của chương trình (đến năm 2025) và dành ngân sách cho các sáng kiến chuyển tiếp trong giai đoạn 2021- 2022 để đáp ứng các ưu tiên phục hồi kinh tế hậu Covid-19. Trí tuệ nhân tạo phục vụ nền kinh tế số trong tương lai là chủ đề đầu tiên được hỗ trợ.
- Mục đích của chương trình tài trợ Đối tác Đổi mới sáng tạo là gì và làm thế nào để các khoản tài trợ này có thể thúc đẩy các sáng kiến ĐMST ở Việt Nam?
- Chương trình tài trợ Đối tác Đổi mới sáng tạo là một hợp phần quan trọng trong chương trình Aus4Innovation. Mục đích của hợp phần là cung cấp nguồn vốn tài trợ để nhân rộng các dự án sáng tạo đã được thử nghiệm thành công, từ đó giải quyết những thách thức hoặc tận dụng cơ hội ở bất kỳ lĩnh vực nào trong hệ thống đổi mới sáng tạo của Việt Nam.
Kinh nghiệm trong các chương trình hỗ trợ phát triển khởi nghiệp trước đây cho thấy, những sáng kiến xuất sắc có tiềm năng tác động kinh tế - xã hội, dù được thử nghiệm về tính khả thi vẫn khó được nhân rộng do không thể tiếp cận được nguồn vốn. Ngân sách công cho đổi mới sáng tạo ở Việt Nam còn khiêm tốn trong khi các quỹ tư nhân và nhà đầu tư chưa mặn mà với các sáng kiến phục vụ lợi ích công cộng khó thương mại hóa. Chương trình tài trợ này giúp thu hẹp khoảng cách đó, hiện thực hóa và nhân rộng các ý tưởng sáng tạo có tiềm năng.
Chương trình Aus4Innovation đang kêu gọi đơn vị, tổ chức tham gia trong vòng 3 của Chương trình tài trợ Đối tác Đổi mới sáng tạo với chủ đề "Tăng cường Chuyển đổi số". Đơn đăng ký được mở từ nay đến ngày 4/4. Các dự án sẽ được xét duyệt dựa trên tiêu chí: quan hệ đối tác, đổi mới sáng tạo, mức độ sẵn sàng, tiềm năng tác động đến xã hội và quá trình chuyển đổi số Việt Nam, khả năng thích ứng bối cảnh Covid-19.
Số tiền tài trợ từ 100 nghìn đến 1 triệu đô la Úc được trao trên cơ sở chấm điểm cạnh tranh. Dự án nhận tài trợ sẽ có tối đa 12 tháng để thực hiện hoạt động đề xuất.
MỹMưa xuân thường thúc đẩy giun đất ngoi lên bề mặt, nhưng cơn mưa nặng hạt ở một thị trấn gần New York lại kéo theo lốc xoáy giun.
Những con giun đất phủ đầy lề đường. Ảnh: Tiffanie Fisher.
Một cư dân ở Hoboken, New Jersey trông thấy hàng trăm con giun dọc đường khi đi dạo trong công viên gần sông Hudson hôm 25/3. Người phụ nữ giấu tên cho biết sau bất ngờ ban đầu, cô nhận thấy điều kỳ lạ hơn. Những con giun tạo thành hình lốc xoáy với số lượng lớn. Kết quả là vòng xoắn lớn ở nơi bãi cỏ tiếp xúc với rìa bê tông.
Người phụ nữ chụp lại cảnh tượng và gửi cho Tiffanie Fisher, thành viên hội đồng thành phố Hoboken. Khi chụp hình, đám giun không tích cực di chuyển theo vòng xoắn dù từng con vẫn đang ngọ nguậy tại chỗ. Không có đường ống bị hở gần đó. Tuy phần lớn giun tỏa ra theo hình xoắn ốc lớn, còn nhiều con nằm ở đường cong ngoài cùng của lốc xoáy. Chúng xúm vào bức tường của tòa nhà lân cận, bò dần xuống lề đường.
Giun thở qua da, vì vậy khi mưa nặng hạt hoặc mưa kéo dài dài khiến mặt đất sũng nước, chúng phải đào hang lên bề mặt để tránh bị dìm chết, theo Đại học Wisconsin–Madison. Giun đất thường sống đơn độc, nhưng đôi khi chúng hợp thành đàn trên mặt đất. Những con giun xúm lại thành từng nhóm và liên lạc với nhau về phương hướng di chuyển, theo kết quả nghiên cứu công bố năm 2010 trên Tạp chí Quốc tế về Sinh học Hành vi.
Các nhà khoa học trong nghiên cứu đó nhận thấy giun đất thuộc loài Eisenia fetida sẽ tạo thành cụm và ảnh hưởng lẫn nhau để lựa chọn hướng đi chung trong hành trình di cư. Chúng sử dụng xúc giác thay vì tín hiệu hóa học. Hành vi tập thể này có thể giúp giun đất sống sót trước những mối đe dọa từ môi trường như ngập lụt, đất đai khô cằn. Đây cũng có thể là chiến thuật tự vệ của chúng trước động vật săn mồi hoặc mầm bệnh.
Tuy nhiên, nguyên nhân tạo ra lốc xoáy giun ở Hoboken không rõ ràng như vậy. "Hình dáng lốc xoáy thực sự thú vị", Kyungsoo Yoo, giáo sư ở Khoa đất, nước và khí hậu của Đại học Minnesota, nhận xét. Yoo nghiên cứu cách giun đất xâm hại biến đổi hệ sinh thái rừng. Dù giun đất thường xuất hiện hàng loạt sau cơn mưa, ông chưa bao giờ thấy chúng tạo thành hình xoắn ốc trước đây.
Giun sống dưới nước như giun đen California (Lumbriculus variegatus), có thể tạo ra nút thắt khổng lồ chứa hơn 50.000 cá thể khi bị đe dọa bởi điều kiện khô hạn, gọi là "Quả cầu giun", theo Phòng thí nghiệm Bhamla ở Trường Kỹ thuật hóa chất và Sinh học phân tử của Viện Công nghệ Georgia. Khối cầu giun đông đúc ít có nguy cơ bị khô hơn một cá thể tách riêng. Đám giun phải kéo và đẩy để khối cầu di chuyển.
Người đứng đầu phòng thí nghiệm, Saad Bhamla, trợ lý giáo sư ở Viện Công nghệ Georgia, cho rằng biến đổi đột ngột trong lượng nước ở đất, kết hợp với địa hình khu vực, có thể giúp lý giải hình dáng của lốc xoáy giun. "Mặt đất ở đó có thể ngấm nước. Nếu nước rút đi sau trận lụt, giun đất có thể bám theo vệt nước", Bhamla suy đoán.
Rất khó xác định những con giun trong ảnh thuộc loài nào, nhưng Bhamla và cộng sự từng quan sát hành vi của giun đen. Họ nhận thấy chúng bò theo vệt nước, hình thành đủ loại đường đi và cấu trúc tập hợp. Đặc biệt, quá trình tập hợp chỉ xảy ra sau khi nước rút.
Theo bản tin thời tiết ở địa phương, trời mưa nặng hạt đêm hôm trước với lượng mưa vào khoảng 2,5 cm. Harry Tuazon, nghiên cứu sinh tiến sĩ trong Chương trình kỹ thuật sinh học liên ngành của Viện Công nghệ Georgia, nhận định hình dạng xoắn là dấu hiệu của vệt nước rút và những con giun bị cuốn đi, không phải là chuyển động mang tính hành vi.
Dù xuất phát từ nguyên nhân nào, lốc xoáy giun ở Hoboken không tồn tại lâu. Khi người phụ nữ chụp ảnh quay trở lại công viên sau đó vài giờ, đàn giun đã biến mất.
Trung tâm đặt tại Đại học Bách khoa Hà Nội, kết nối các đơn vị nghiên cứu về AI trong nước, thế giới để nghiên cứu và tạo công nghệ lõi "Make in Vietnam".
Trong lễ ra mắt được tổ chức sáng 31/3, PGS.TS Tạ Hải Tùng, Viện trưởng Viện Công nghệ thông tin và truyền thông, Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết, mục tiêu dài hạn, Trung tâm sẽ là nơi kết nối các đơn vị nghiên cứu về AI trong phạm vi cả nước, tăng cường liên kết và hợp tác với các trung tâm AI hàn lâm và công nghiệp mạnh trên thế giới, để triển khai các nghiên cứu cơ bản tạo ra các công nghệ lõi "make in Vietnam". Trung tâm cũng chú trọng phát triển ứng dụng AI trong các ngành, các lĩnh vực khác nhau để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số và phát triển Công nghiệp 4.0 tại Việt Nam.
Kỳ vọng vào sự phát triển của Trung tâm, GS Hoàng Minh Sơn, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng, đây là cách để thích ứng và dẫn dắt sự thay đổi. "Trung tâm phấn đấu trở thành một trong những trung tâm hàng đầu của Việt Nam", ông nói.
Đại biểu cắt băng khánh thành Trung tâm. Ảnh: KA.
Theo Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI đến năm 2030, Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, phát triển các giải pháp và ứng dụng AI trong khu vực ASEAN và trên thế giới. Việt Nam xây dựng được 10 thương hiệu AI có uy tín trong khu vực; phát triển 3 trung tâm quốc gia về lưu trữ dữ liệu lớn và tính toán hiệu năng cao; kết nối được các hệ thống trung tâm dữ liệu, trung tâm tính toán hiệu năng cao trong nước tạo thành mạng lưới chia sẻ năng lực dữ liệu lớn và tính toán phục vụ AI.
Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy cho rằng, việc ra mắt Trung tâm là sự kiện đầu tiên khởi động triển khai Chiến lược. Ông cũng kỳ vọng Trung sẽ góp phần hiện thực hóa các mục tiêu Chiến lược đặt ra, kết nối nghiên cứu và đào tạo, đưa AI vào giải quyết mọi vấn đề của cuộc sống, góp phần thúc đẩy tăng năng suất lao động...
Ông Duy cũng gợi ý những lĩnh vực trước mắt cần đưa AI vào ứng dụng như: an ninh quốc phòng, chăm sóc sức khoẻ người dân và quản lý tài nguyên môi trường.
Thứ trưởng Bùi Thế Duy phát biểu tại sự kiện. Ảnh: KA.
Được thành lập theo mô hình trung tâm nghiên cứu quốc tế hỗn hợp, theo đó, Đại học Bách khoa Hà Nội và đơn vị đối tác, Tập đoàn NAVER (Hàn Quốc), sẽ cùng đầu tư xây dựng và vận hành trung tâm vì mục đích phát triển nghiên cứu nền tảng chuyên sâu và đào tạo nhân lực trình độ cao trong lĩnh vực AI.
Hiện Trung tâm có hơn 50 nhà khoa học của Đại học Bách khoa Hà Nội và một số chuyên gia đến từ các trường, viện và tập đoàn công nghệ trong các lĩnh vực liên quan đến AI và ứng dụng, như: học máy, xử lý ngôn ngữ tự nhiên, thị giác máy tính, tối ưu hoá, mạng thông minh, tin học y sinh, công nghệ phần mềm thông minh... GS Hồ Tú Bảo một trong những nhà khoa học người Việt có uy tín hàng đầu trong lĩnh vực Trí tuệ Nhân tạo và Học máy được bổ nhiệm làm Giám đốc Khoa học của Trung tâm.
Theo GS Hồ Tú Bảo, môi trường số đang tạo ra cơ hội vô giá, "cơ hội cuối cùng" để đất nước phát triển, nơi cần những trung tâm khoa học giỏi, làm chủ được các công nghệ quan trọng (một trong đó là AI) và có khát vọng cống hiến. "Trung tâm AI này là một trung tâm như vậy", ông nói.
Công ty vũ trụ Virgin Galactic hôm 30/3 hé lộ mẫu phi cơ thế hệ mới có thể đưa hàng trăm hành khách du ngoạn dưới quỹ đạo mỗi năm.
Mẫu máy bay vũ trụ mới của Virgin Galactic. Ảnh: Virgin Galactic.
Phương tiện mang tên VSS Imagine theo kế hoạch sẽ có chuyến bay thử nghiệm đầu tiên vào mùa hè năm nay tại sân bay Spaceport America ở bang New Mexico, phía tây nam nước Mỹ, nhà sáng lập Virgin Galactic Richard Branson cho biết trong một tuyên bố.
VSS Imagine thừa hưởng thiết kế và được nâng cấp từ phiên bản tiền nhiệm SpaceshipTwo VSS Unity. Điểm khác biệt lớn nhất là nó có vỏ ngoài màu bạc, sáng bóng đến mức có thể phản chiếu gần như hoàn toàn môi trường xung quanh, bao gồm cả bức xạ nhiệt từ Mặt Trời. Phương tiện còn có module linh hoạt, cho phép cải thiện hiệu suất về khả năng bảo trì và tốc độ bay.
"Là chiếc đầu tiên thuộc dòng SpaceShip III, VSS Imagine không chỉ đẹp mà còn đại diện cho một phi đội máy bay vũ trụ thế hệ mới đang được được phát triển của Virgin Galactic. Tất cả những thay đổi và sáng tạo đều bắt đầu từ mong muốn mang đến cho hành khách những trải nghiệm tuyệt vời và mới mẻ sau chuyến du hành không gian", Branson nhấn mạnh.
Cả VSS Unity và Imagine đều là mẫu phi cơ có người lái gồm hai phi công, có khả năng chở sáu hành khách. Các phương tiện sẽ được nâng lên không trung bằng một tàu sân bay, trước khi tách ra ở độ cao 15.000 m và sử dụng động cơ để tiếp tục tăng độ cao tới không gian bên dưới quỹ đạo.
Hành khách của Virgin Galactic sẽ không bay vòng quanh Trái Đất như các phi hành gia trên Trạm Vũ trụ Quốc tế, thay vào đó, họ sẽ trải nghiệm một vài phút không trọng lượng và nhìn thấy đường cong của Trái Đất nổi bật trên nền màu đen của không gian.
Đến nay, hơn 600 người đã đặt vé trước để trải nghiệm dịch vụ du hành không gian của Virgin Galactic, với mức giá 250.000 USD cho một lần bay.
AustraliaCá sấu dài 5,5 m bất ngờ lao lên từ dưới lòng sông, ngoạm bụng đối thủ và quăng quật trên mặt nước.
Các du khách kinh ngạc khi chứng kiến cuộc xung đột giữa hai con cá sấu trên sông Adelaide, vùng Lãnh thổ Bắc Australia, hôm 24/3. Emilia Hemsley, người ghi hình trận chiến, cảm thấy sốc khi con cá sấu thứ hai xuất hiện.
Ban đầu, cá sấu dài 3 m Turbo bơi tới gần thuyền du lịch Pathfinder Jumping Crocodile để kiếm ăn. Tuy nhiên, cá sấu dài 5,5 m Nifty đột ngột lao lên từ dưới nước để tấn công đồng loại. Nifty há to miệng và ngoạm vào bụng của con cá sấu nhỏ hơn, đồng thời quăng quật nó trên mặt sông khiến nước bắn tung tóe.
"Ai cũng ngạc nhiên vì không biết Nifty có mặt ở khu vực này. Turbo có một cuộc sống khó khăn. Đầu năm 2000, khi khoảng một tháng tuổi, nó được giải cứu do bị ngư dân bắt và buộc dây quanh mõm", thuyền trưởng Steven Pitkin cho biết.
"Turbo nhỏ bé là một chiến binh. Chiều hôm đó nó lại xuất hiện với vài vết sẹo từ trận chiến nhưng vẫn sống. Nifty là kẻ bắt nạt to xác. Nó biết mình là 'ông lớn'. Đây không phải lần đầu tiên nó quăng quật con cá sấu khác", ông bổ sung. Hemsley cũng cho biết, cô cảm thấy nhẹ nhõm vì Turbo đã trốn thoát.
Sông Adelaide từng diễn ra các cuộc chiến giành lãnh thổ dữ dội giữa những con cá sấu đực. Trận đấu giữa Dominator và Brutus, hai trong những kẻ cạnh tranh quyết liệt nhất trên sông, lọt vào ống kính của du khách năm 2019. Chúng là cá sấu nước mặn (Crocodylus porosus), loài bò sát lớn nhất thế giới. Tại Australia, loài vật này thường sống ở các cửa sông, đầm lầy rừng ngập mặn, đầm lầy ven biển ở Queensland, Tây Australia, Lãnh thổ Bắc Australia. Cá sấu nước mặn trưởng thành có thể nặng tới 1.000 kg và dài hơn 6 m.
MỹTrong lúc di chuyển trên mặt nước, robot DraBot có thể phát hiện dầu tràn, sự thay đổi tính axit và cả nhiệt độ.
Các chuyên gia tại Đại học Duke phát triển robot DraBot có thể lướt trên mặt nước và phát hiện dầu tràn hay những điểm bất thường mà không cần mạch điện tử, New Atlas hôm 29/3 đưa tin. Nghiên cứu mới đăng trên tạp chí Advanced Intelligent Systems.
DraBot là robot mềm lấy cảm hứng từ tự nhiên với vẻ ngoài giống chuồn chuồn. Robot dài 5,7 cm, bên trong là hệ thống rãnh siêu nhỏ nối với các ống silicon mềm dẻo dùng để bơm khí vào cánh. Khí thoát ra qua các lỗ ở phía sau, đẩy robot lướt đi trên nước. Các bộ truyền động có thể giúp hạ thấp cánh sau, khiến luồng khí bị chặn và DraBot đứng yên. Bằng cách này, các chuyên gia điều khiển được cánh và hướng bơi của robot.
Để giúp DraBot theo dõi môi trường xung quanh, nhóm nghiên cứu sử dụng loại hydrogel tự lành mà họ chế tạo trong dự án nghiên cứu trước. Khi tính axit thay đổi, hydrogel phản ứng bằng cách tạo ra những liên kết mới bên trong. Các nhà khoa học phủ vật liệu này lên hai cánh DraBot. Khi tới vùng nước có tính axit cao, một cánh trước và một cánh sau sẽ dính vào nhau. Khi mức pH trở về bình thường, hai cánh tách ra và robot có thể tiếp tục hoạt động.
Nhóm nghiên cứu cũng bổ sung bọt biển và vật liệu nhạy nhiệt cho DraBot. Khi nó di chuyển trên mặt nước và phát hiện dầu, bọt biển sẽ hút dầu rồi đổi màu. Khi nhiệt độ nước cao bất thường, cánh robot chuyển từ màu đỏ sang vàng. Điều này cho phép DraBot vừa lướt đi trên mặt nước, vừa phát hiện và dọn dầu tràn, phát hiện dấu hiệu rạn san hô bị tẩy trắng hay tảo nở hoa qua sự thay đổi của nhiệt độ nước.
Nhóm nghiên cứu mong muốn tiếp tục cải tiến DraBot trong tương lai. Ví dụ, trang bị cho DraBot động cơ đẩy để loại bỏ ống silicon, bổ sung camera và cảm biến để tăng cường khả năng giám sát môi trường.
![[Caption]đ](https://vcdn-vnexpress.vnecdn.net/2021/03/31/May-lanh-trong-bai-7071-1617188170.jpg)
