Thiết kế turbine có cánh mới sẽ giúp quần đảo Faroe sản xuất tất cả điện từ nguồn tái tạo vào năm 2030.
Turbine "rồng biển" bơi theo dòng hải lưu. Ảnh: Minesto
Công ty kỹ thuật Minesto ở Thụy Điển phát triển một loạt turbine thủy triều có biệt danh "rồng biển" với hình dáng giống máy bay chìm dưới nước. Minesto đang vận hành hai turbine có cánh ở vùng biển thuộc quần đảo Faroe phía bắc Đại Tây Dương. Những turbine này sản xuất điện từ dòng hải lưu.
Turbine thủy triều được neo vào đáy biển bằng dây cáp kim loại dài 40 m. Với sải cánh 5 m, mỗi turbine có thể lượn dưới nước theo cấu hình số 8, sản xuất đủ điện để cung cấp cho 4 - 5 hộ gia đình.
Nguyên tắc hoạt động của mẫu turbine trên rất giống turbine hoạt động nhờ sức gió do công ty Kitekraft phát triển. Turbine có cánh của Minesto sản sinh động lượng và điện thông qua lực nâng từ dòng nước. Trong khi đó, thiết kế của Kitekraft có lợi thế là thu hồi được trong bão mạnh hoặc gió lớn để ngăn hỏng hóc. Hệ thống của cả hai công ty đều được triển khai theo cụm, mỗi cỗ máy neo cách xa nhau nhằm tránh xa chạm.
Turbine thủy triều của Minesto sử dụng máy tính tích hợp để di chuyển về phía dòng hải lưu chiếm ưu thế, cho hiệu quả cao hết mức có thể. Điện được truyền qua dây cáp nối tới một dây cáp dưới biển khác nối với trạm điều khiển gần thị trấn Vestmanna ở ven bờ.
Hai turbine đang sử dụng của Minesto góp phần cung cấp điện cho quần đảo Faroe trong thử nghiệm hồi năm ngoái. Hiện nay, công ty đang phát triển mẫu turbine có sải cánh 12 m, có thể sản xuất 1,2 megawatt điện. Một cụm turbine dưới nước đủ cấp điện cho 1/2 số hộ gia đình trên đảo Faroe (25.000 hộ). Dự án sẽ góp phần giúp quần đảo đạt mục tiêu sản xuất tất cả điện từ nguồn năng lượng tái tạo vào năm 2030.
Trong số 10 tỉnh miền Bắc có nồng độ bụi mịn PM 2.5 trung bình năm vượt chuẩn, Hà Nội có chỉ số cao nhất, thông tin công bố sáng 1/12.
Tại hội thảo "Hiện trạng bụi PM2.5 ở Việt Nam giai đoạn 2019-2020 và Ứng dụng dữ liệu vệ tinh trong giám sát ô nhiễm và nghiên cứu" tổ chức sáng 1/12, nhóm nghiên cứu Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội công bố báo cáo về hiện trạng bụi PM2.5 của 63 tỉnh/thành năm 2019-2020. Đây là báo cáo đầu tiên của Việt Nam được xây dựng trên phạm vi toàn quốc, sử dụng mô hình học máy thống kê ảnh hưởng hỗn hợp, kết hợp với ảnh vệ tinh để đo chất lượng không khí cả ở những điểm không có trạm đo.
TS Nguyễn Thị Nhật Thanh, Trường Đại học Công nghệ, thành viên nhóm cho biết, báo cáo được sử dụng dữ liệu đa nguồn. Kết quả cho thấy năm 2020, Hà Nội là thành phố có nồng độ bụi PM2.5 trung bình năm cao nhất.
Quy chuẩn quốc gia QCVN 05:2013/BTNMT quy định, nồng độ bụi mịn trung bình năm là 25 μg/m3. Tuy nhiên cả hai năm 2019-2020 Hà Nội đều vượt, trong đó có đến 29/30 quận, huyện và thị xã ở Hà Nội có nồng độ bụi PM2.5 ở mức cao.
Trong 12 quận nội thành, nồng độ bụi dao động trong khoảng từ 31,5 μg/m3 đến 32,9 μg/m3, cao nhất tại quận Hai Bà Trưng (32,9 μg/m3) và thấp nhất là Hà Đông (31,5 μg/m3).
Bản đồ chất lượng không khí lúc 9h ngày 1/12 hiển thị nồng độ bụi PM 2.5 tại Hà Nội là 40.6 μg/m3.
Trên phạm vi toàn quốc, dữ liệu cho thấy năm 2020 miền Bắc có 10/25 tỉnh, thành phố (chiếm 40%) có nồng độ bụi PM2.5 trung bình năm toàn tỉnh vượt quy chuẩn quốc gia, gồm Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương, Hà Nội, Thái Bình, Nam Định, Hải Phòng, Hà Nam, Ninh Bình, Vĩnh Phúc.
Miền Trung và miền Nam không có tỉnh, thành phố nào có nồng độ bụi PM2.5 trung bình năm toàn tỉnh vượt quy chuẩn quốc gia. Tuy nhiên, tại các tỉnh Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Nghệ An (miền Trung) và TP HCM, Bình Dương, Đồng Nai (miền Nam), vẫn có nhiều khu vực trong tỉnh bị ô nhiễm bụi PM2.5.
So sánh với khuyến nghị của WHO năm 2021 (5 μg/m3) và năm 2005 (10 μg/m3) cho sức khỏe cộng đồng, nồng độ bụi PM2.5 của tất cả các tỉnh, thành phố trên toàn quốc trong giai đoạn 2019 - 2020 đều vượt nhiều lần.
Nhóm nghiên cứu đề xuất ứng dụng tiếp cận đa nguồn và dữ liệu mô hình tính toán từ ảnh vệ tinh trong giám sát chất lượng không khí, từ đó xây dựng bản đồ phân bố bụi PM 2.5 chi tiết tới từng quận huyện, thị xã tại các tỉnh, thành phố. Cần xác định các nguồn thải bụi PM2.5 và các chất ô nhiễm không khí khác để có giải pháp phù hợp.
Bầu trời Hà Nội một ngày giữa tháng 12 năm 2019. Ảnh: Gia Chính
TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam cho rằng, 40% tỉnh thành miền Bắc có chỉ số ô nhiễm không khí vượt chuẩn là áp lực đối với các nhà hoạch định chính sách. Ông cho rằng, mỗi địa phương cần có chính sách cụ thể, giải pháp tập trung vào nguyên nhân phát sinh ô nhiễm.
Theo ông Tùng, Việt Nam chuẩn bị thực hiện kiểm kê khí thải, nhận diện nguồn thải để có các giải pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng hiện nay.
Trước đó Ngân hàng Thế giới (WB) đã lấy 80 mẫu bụi mịn từ tháng 8/2019 đến 7/2020 tại điểm đo trụ sở Chi cục Bảo vệ môi trường tại Cầu Giấy và Trung tâm Quan trắc môi trường khu vực miền Bắc tại 559 Nguyễn Văn Cừ (Gia Lâm) và mang về Viện Khí tượng Phần Lan phân tích để xác định nguồn gây ô nhiễm. Kết quả cho thấy nguồn ô nhiễm đến từ đốt sinh khối (vật liệu sinh học) chiếm 26%, hoạt động công nghiệp khoảng 29%, giao thông chiếm 15% tổng lượng bụi mịn PM 2.5 ở Hà Nội.
GeorgiaThành phố Vardzia trông giống một tổ ong khổng lồ với hàng nghìn căn phòng đẽo sâu vào lòng núi đá.
Thành phố Vardzia nằm ở vùng Samtskhe-Javakheti. Ảnh: Melanie Hamitlon
Nằm rải rác dọc theo sườn núi Erusheti, trông ra thung lũng xanh bên sông Kura, Vardzia là thành phố hang động ấn tượng nhất ở Gruzia. Thành phố đẽo từ vách đá bao gồm 6.000 căn phòng trải rộng khắp 19 tầng, trong đó có 25 hầm rượu, một tu viện, 15 nhà thờ và một phòng bào chế thuốc.
Được xây dựng như một pháo đài vào thế kỷ 12 dưới sự trị vì của vua Giorgi III, nhưng chính con gái ông, Tamar Đại đế, đã đưa thành phố tới thời kỳ huy hoàng nhất. Dưới sự đôn đốc của bà, hàng loạt hang động và phòng ở được đục đẽo sâu trong lòng núi Erusheti, bao gồm một đường hầm thoát hiểm bí mật và mạng lưới lối cụt để làm kẻ thù rối loạn. Trong nhiều năm, thành phố nhanh chóng phát triển từ pháo đài khiêm tốn thành tu viện, trung tâm văn hóa và căn cứ phòng ngự. Vardzia trở thành nơi ở của 2.000 tu sĩ và chứa hàng chục nghìn cư dân. Nhờ đất đai màu mỡ và hệ thống tưới tiêu phức tạp, thành phố có khả năng tự cung tự cấp.
Sự thịnh vượng của Vardzia không kéo dài lâu. Năm 1283, một trận động đất làm rung chuyển khu vực, phá hủy hơn 70% thành phố và làm đổ lớp tường ngoài. Không còn công trình phòng ngự vững chắc, phần lớn cư dân thành phố bỏ đi, chỉ còn lại những tu sĩ kham khổ. Họ trụ lại Vardzia thêm 300 năm trước khi những cuộc tấn công khiến thành phố trở nên hoang tàn.
Hiện nay, có khoảng 500 hang động còn sót lại ở Vardzia. Phòng bào chế thuốc với giá để đồ đẽo gọt cẩn thận vẫn còn nguyên vẹn. Các hầm rượu vẫn còn giữ nguyên những vại ủ rượu. Sâu bên trong lòng núi là mê cung đường hầm, một số đường hầm dài hơn 183 m nối liền với nhau như mạng nhện. Phòng ăn trong thành phố còn lưu giữ các hàng ghế đó và lò để nấu nướng.
Công trình ấn tượng nhất ở Vardzia là tháp chuông khổng lồ nhô ra từ mỏm đá và nhà thờ Dormition với thiết kế vòm kép. Mái cổng để treo chuông được đẽo vào mặt núi. Bên trong nhà thờ có nhiều bức bích họa, trong đó có một trong 4 chân dung còn sót lại của Tamar Đại đế.
PhápNhững mẫu taxi bay điện cất hạ cánh thẳng đứng sẽ được sử dụng để chở người hâm mộ đi lại ở Paris trong suốt Thế vận hội 2024.
Mô phỏng taxi bay hoạt động ở Paris. Ảnh: iStock
Chính phủ Pháp thông báo Paris sẽ bắt đầu thử nghiệm taxi bay điện tại bãi thử ở ngoại ô thành phố. Mục tiêu cuối cùng là tạo ra ít nhất hai đường bay để giảm bớt tắc nghẽn trong thế vận hội mùa hè. Bãi thử nghiệm Pontoise nằm ở sân bay Cormeilles-en-Vexin sẽ quy tụ khoảng 30 nhà sản xuất tham gia.
"Sân bay Pontoise của chúng tôi sẽ cung cấp hệ sinh thái cho những phương tiện giao thông hàng không. Cơ sở sẽ giúp khám phá các khả năng của phương thức di chuyển tiên tiến không thải khí, góp phần phát triển thị trường hàng không ở độ cao thấp (dưới 30 m), gần như chưa được tìm hiểu trước đây", Augustin de Romanet, giám đốc hãng điều hành sân bay Aéroports de Paris, cho biết.
Dù nhà chức trách không tiết lộ chi tiết về các mẫu taxi, một số công ty lớn sẽ tiến hành thử nghiệm ở sân bay Pontoise, bao gồm Volocopter, Airbus, Vertical Aerospace, Ascendance, Lilium và Joby Aviation. Nhiều nhà sản xuất có thể tham gia thử nghiệm trong những tháng tới. Những thử nghiệm sẽ giúp lập mô hình chuyến bay bằng phương tiện điện cất hạ cánh thẳng đứng ở kích thước thật nhằm xác nhận kế hoạch lắp đặt bến đỗ cho taxi bay ở vùng Île-de-France.
Mục tiêu của nhà chức trách Paris là thiết lập hai tuyến bay cho người hâm mộ ở Thế vận hội 2024. Tuyến đầu tiên nối bãi đáp máy bay trực thăng Paris-Issy-les-Moulineaux với sân bay Saint-Cyr và tuyến thứ hai nối sân bay Paris-Charles de Gaulle và Le Bourget với Paris. Theo Alexandra Dublanche, phó chủ tịch tỉnh Ile-de-France, việc làm chủ công nghệ taxi bay ở khu vực dân cư đông đúc như Paris là điều bắt buộc.
NASA cho biết nhật thực toàn phần duy nhất trong năm nay sẽ diễn ra hôm 4/12 nhưng chỉ có thể quan sát toàn bộ sự kiện từ Nam Cực.
Mô phỏng các pha của nhật thực toàn phần. Ảnh: Earthsky
Nhật thực cực đại sẽ rơi vào khoảng 14h33 ngày 4/12 theo giờ Hà Nội đối với người quan sát gần rìa thềm băng Ronne tại Nam Cực. Người dân ở một số nơi tại Nam bán cầu có thể theo dõi nhật thực bán phần. Lần nhật thực toàn phần tiếp theo sẽ xảy ra vào ngày 8/4/2024 và có thể quan sát rộng rãi tại nhiều nơi ở Canada, Mexico và Mỹ.
Nhật thực xảy ra khi Mặt Trăng đi qua giữa Trái Đất và Mặt Trời, đổ bóng lên Trái Đất. Trong nhật thực toàn phần, cả Trái Đất, Mặt Trăng và Mặt Trời phải nằm trên một đường thẳng. Mặt Trời tạm thời bị che khuất hoàn toàn bởi Mặt Trăng. Bầu trời trở nên rất tối và người quan sát có thể trông thấy vành nhật hoa, lớp khí quyển phía ngoài của Mặt Trời, thông qua viền sáng bao quanh Mặt Trăng. Thông thường, vành nhật hoa bị che khuất bởi bề mặt quá sáng của Mặt Trời.
Hiện tượng tương tự là nhật thực hình khuyên xảy ra khi Mặt Trăng không che lấp hoàn toàn mặt trời mà tạo ra một rìa ánh sáng có màu đỏ rực xung quanh. Lần nhật thực hình khuyên tiếp theo sẽ diễn ra vào ngày 14/10/2023.
Theo NASA, người dân ở Saint Helena, Namibia, Lesotho, Nam Phi, Nam Georgia, quần đảo Sandwich, quần đảo Crozet, quần đảo Falkland, Chile, New Zealand, và Australia có thể quan sát nhật thực bán phần vào lúc Mặt Trời mọc hoặc lặn.
Theo các chuyên gia, các nguồn điện gió ngoài khơi, năng lượng mặt trời hay năng lượng xanh sẽ giúp Việt Nam ứng phó với nguy cơ thiếu hụt năng lượng.
Tại Diễn đàn Công nghệ và Năng lượng Việt Nam 2021 do Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Bộ Công thương, Ủy ban Năng lượng gió toàn cầu (GWEC) tổ chức chiều 30/11, các chuyên gia đề xuất hướng chuyển dịch nguồn năng lượng tái tạo để ứng phó trong thời gian tới.
Phát biểu tại diễn đàn, Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng cho biết, Việt Nam sẽ đối mặt với nguy cơ thiếu hụt năng lượng. Hiện năng lượng nhập khẩu còn cao, tốc độ tiêu thụ trung bình hàng năm tăng 10,5%.
Theo Thứ trưởng Tùng, những thách thức này đòi hỏi phát triển các nguồn năng lượng thay thế nhằm giúp phát triển bền vững, phân tán rủi ro, giảm phát thải nhà kính, chống biến đổi khí hậu.
Việt Nam có tiềm năng lớn trong việc phát triển nguồn năng lượng tái tạo như điện gió trên bờ, năng lượng gió ngoài khơi, mặt trời hay năng lượng xanh thay thế cho việc sử dụng từ than đá. Theo đó thứ trưởng Tùng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ứng dụng công nghệ mới vào chuyển dịch năng lượng.
Ông mong muốn diễn đàn đưa ra những giải pháp, xu hướng công nghệ mới để nâng cao khả năng khai thác năng lượng tái tạo. Đây sẽ là cơ sở để các bộ ngành tham mưu chiến lược, tổ chức giải pháp, nghiên cứu sử dụng hiệu quả năng lượng, đưa ra định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045.
Thứ trưởng Trần Văn Tùng phát biểu tại sự kiện chiều 30/11. Ảnh: Minh Đức
Ông Hoàng Tiến Dũng, Cục trưởng Cục điện lực và năng lượng tái tạo cho rằng, dịch chuyển từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo là điều cần thiết. Liên quan đến các nguồn năng lượng tiềm năng như điện gió ngoài khơi, điện mặt trời, nguồn điện sạch, ông Dũng cho rằng Việt Nam cần phát triển, tiếp nhận chuyển giao, xây dựng công nghệ xây lắp, sản xuất thiết bị, vận hành để nâng cao khả năng sản xuất nguồn năng lượng mới.
Ông Dũng cũng gợi ý một số nguồn khác sẽ được chú ý trong tương lai như sinh học, sinh khối, điện thủy triều hay sóng biển. "Việc phát triển hệ thống lưới điện thông minh cùng công nghệ tích trữ năng lượng kết hợp sẽ góp phần phát triển năng lượng tái tạo trong tương lai", ông nói.
Ông Hoàng Tiến Dũng, Cục trưởng Cục điện lực và năng lượng tái tạo (giữa) trong phiên thảo luận tại sự kiện chiều 30/11. Ảnh: Minh Đức
Theo ông Đào Xuân Lai, Trưởng Ban Môi trường và Biến đổi khí hậu; Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc ( UNDP), hiện việc sử dụng năng lượng theo cơ cấu ngành dựa theo mức đóng góp GDP như nông nghiệp, công nghiệp hay ngành khai thác chưa hiệu quả. Theo đó cần có sự chuyển đổi cơ cấu này, tìm kiếm cơ hội thị trường. Ông đề xuất mô hình kinh tế tuần hoàn, sử dụng thị trường thứ cấp, tái sử dụng năng lượng để phát triển bền vững hơn.
Ông Lai cho biết thêm, UNDP đã thực hiện nhiều chương trình hợp tác với Việt Nam trong việc phát triển năng lượng sạch, trong đó kể đến sản xuất vật liệu không nung, tiết kiệm năng lượng trong xây dựng.
Là đối tác của Việt Nam trong các chương trình hỗ trợ năng lượng quốc gia, ông Ben Backwell, Giám đốc điều hành, Ủy ban Năng lượng gió toàn cầu (GWEC) đánh giá Việt Nam đang ở giai đoạn tăng mạnh trong việc chuyển đổi năng lượng, trong đó thể hiện ở cam kết đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050. Ông cam kết hỗ trợ chương trình chuyển giao công nghệ, giúp mang lại lợi thế cho Việt Nam nhất là trong năng lượng gió đòi hỏi công nghệ đột phá.
Tại phiên thảo luận, đại diện một số doanh nghiệp năng lượng tại Việt Nam và nước ngoài cũng chia sẻ các giải pháp xu hướng công nghệ mới, nhằm cải thiện chất lượng cũng như sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.
Ông Kiran Nair, công ty ADANI Green Energy (Ấn Độ), cho biết trí tuệ nhân tạo AI, hệ thống quản lý và giám sát năng lượng dựa trên nền tảng công nghệ đám mây và dữ liệu Big Data cũng sẽ trở thành công nghệ xu hướng chính, sẽ "làm chủ" trong việc phát triển năng lượng sạch như năng lượng mặt trời.
Còn ông Phạm Minh Tuấn, Phó chủ tịch Tập đoàn Bamboo Capital giới thiệu hệ thống lưu trữ năng lượng (BESS system) áp dụng cho nhà máy điện mặt trời, điện gió và hệ thống điện mặt trời mái nhà độc lập không hòa lưới điện quốc gia. Công nghệ lưu trữ này có thể xử lý các biến động khác nhau của sự quá tải lưới điện, ổn định tần số, giảm chi phí.
Một chiến lược công nghệ mới khác là phát triển tăng hiệu suất tấm pin mặt trời màng mỏng, giúp tối ưu điện năng tạo ra ngay cả nơi có chỉ số bức xạ mặt trời thấp. Ông Tuấn cũng đề xuất thêm sử dụng năng lượng sóng biển, công nghệ green hydro...
Diễn đàn công nghệ và năng lượng là hoạt động được Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức thường niên từ năm 2017. Chương trình là nơi các nhà quản lý, lãnh đạo các bộ, ngành, các chuyên gia trong lĩnh vực công nghệ năng lượng, kinh tế, doanh nghiệp và nhà đầu tư chia sẻ kinh nghiệm phát triển bền vững kinh tế đất nước cũng như vấn đề an ninh năng lượng.
Năm nay, diễn đàn hướng tới các chính sách và chương trình hỗ trợ trong lĩnh vực công nghiệp năng lượng tái tạo, công nghệ xanh hướng tới phát triển bền vững tại Việt Nam và thúc đẩy phát triển năng lượng gió trong chuyển năng lượng toàn cầu.
MỹCác nhà khoa học tạo ra xenobot, robot sống đầu tiên từ tế bào gốc, phát hiện chúng có thể sinh sản theo cách chưa từng thấy ở động thực vật.
Xenobot mẹ hình chữ C thu thập và nén các tế bào gốc với nhau để tạo ra con non. Video: Douglas Blackiston & Sam Kriegman
Hình thành từ tế bào gốc của ếch có vuốt châu Phi (Xenopus laevis), xenobot rộng chưa tới một milimet. Những khối cầu nhỏ xíu này được giới thiệu lần đầu tiên năm 2020 sau khi thí nghiệm cho thấy chúng có thể di chuyển, hợp tác với nhau theo nhóm và tự lành. Hiện nay, các nhà khoa học phát triển xenobot ở Đại học Vermont, Đại học Tufts và Viện Kỹ thuật sinh học Wyss thuộc Đại học Harvard cho biết họ phát hiện một dạng sinh sản sinh học hoàn toàn mới, khác hẳn bất kỳ động vật hoặc thực vật nào.
"Phát hiện khiến tôi rất kinh ngạc", giáo sư sinh học Michael Levin, giám đốc Trung tam Allen ở Đại học Tufts, đồng tác giả nghiên cứu, chia sẻ. "Ếch có cách sinh sản mà chúng thường sử dụng nhưng khi bạn giải phóng tế bào từ phôi thai và cho chúng cơ hội làm quen với môi trường mới, chúng không chỉ tìm ra cách di chuyển mà còn biết sinh sản theo cách mới".
Tế bào gốc là tế bào có khả năng phát triển thành những loại tế bào khác nhau. Để tạo ra xenobot, nhóm nghiên cứu tách tế bào gốc sống từ phôi thai ếch và để chúng tự ấp. Họ không can thiệp vào gene của chúng.
Theo Josh Bongard, nhà khoa học máy tính và chuyên gia robot ở Đại học Vermont, trưởng nhóm nghiên cứu, ông và cộng sự nhận thấy xenobot, robot sống hình cầu cấu tạo từ khoảng 3.000 tế bào, có thể nhân bản. Nhưng điều này hiếm khi xảy ra và chỉ trong trường hợp đặc biệt. Xenobot sử dụng "nhân bản động lực", quá trình diễn ra ở cấp độ phân tử nhưng chưa bao giờ được quan sát trước đây ở quy mô toàn tế bào hoặc ở tổ chức sinh vật.
Với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo, các nhà nghiên cứu sau đó kiểm tra hàng tỷ hình dáng thân thể để xenobot nhân bản hiệu quả hơn. Siêu máy tính tìm ra hình chữ C giống nhân vật Pac-Man trong game ra đời vào thập niên 1980. Họ phát hiện xenobot có thể tìm thấy tế bào gốc nhỏ trong đĩa cạn, thu thập hàng trăm tế bào trong miệng. Vài ngày sau, hàng chục tế bào trở thành những xenobot mới.
Công nghệ xenobot còn rất mới và chưa có bất kỳ ứng dụng thực tế nào. Tuy nhiên, sự kết hợp giữa sinh học phân tử và trí tuệ nhân tạo có thể sử dụng trong cơ thể và môi trường, bao gồm thu thập vi nhựa dưới biển, kiểm tra hệ thống rễ và y học tái tạo.
Dù triển vọng của công nghệ sinh học tự nhân bản có thể dấy lên lo ngại, các nhà nghiên cứu cho biết những cỗ máy sống bị kiểm soát hoàn toàn trong phòng thí nghiệm và dễ dàng phá hủy do chúng có thể phân hủy sinh học và nằm dưới sự điều phối của chuyên gia. Họ công bố nghiên cứu hôm 29/11 trên tạp chí PNAS.
Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Giang cho rằng, đây là thời điểm cần nhiều hình thức xuất bản hiện đại để nhiều người tiếp cận nội dung khoa học và đổi mới sáng tạo.
Tại hội thảo xuất bản truyền thông sách khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp do Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật kết hợp cùng Công ty cổ phần sách Alpha Books tổ chức sáng 30/11, ông Nguyễn Hoàng Giang, Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ nhấn mạnh vai trò của việc lan tỏa các kiến thức khoa học, đổi mới sáng tạo, truyền cảm hứng, tình yêu với khoa học.
Theo Thứ trưởng, thời gian qua Nhà xuất bản đã vượt qua nhiều khó khăn, biên tập - xuất bản các ấn phẩm phục vụ quản lý nhà nước của Bộ Khoa học và Công nghệ, phổ biến chủ trương, đường lối, chính sách về khoa học và công nghệ. Trong bối cảnh mới, trước tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, ông cho biết, Bộ Khoa học và Công nghệ là đơn vị đi đầu trong thực hiện nhiệm vụ đẩy nhanh nghiên cứu và ứng dụng khoa học và công nghệ, phát triển kinh tế số. Theo đó Thứ trưởng yêu cầu những ấn phẩm của Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật cũng phải đi đầu trong việc ứng dụng nền tảng số, công nghệ số với nhiều loại hình xuất bản hiện đại, phù hợp với xu thế của khu vực và thế giới.
Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Giang (ngoài cùng bên phải) chúc mừng hợp tác của các nhà xuất bản. Ảnh: Ánh Tuyết
Ông Bùi Minh Cường, Quyền giám đốc Nhà xuất bản khoa học và kỹ thuật Việt Nam cho biết, để lan tỏa các ấn phẩm khoa học công nghệ, Nhà xuất bản kết hợp cùng Công ty cổ phần sách Alpha Books truyền thông, xuất bản và phát hành sách, giới thiệu tri thức tới cộng đồng.
Hai bên cùng phối hợp khai thác bản quyền sách ngoại văn, tập trung vào sách Đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, phổ biến kiến thức và ứng dụng Khoa học công nghệ vào cuộc sống.
Sách bản quyền sẽ được dịch thuật, xuất bản, phát hành cho các cán bộ ngành khoa học công nghệ, phổ biến tri thức và ứng dụng vào các hoạt động kinh tế nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất.
Những đầu sách mới được giới thiệu tại sự kiện. Ảnh: NXB
Tại sự kiện, Nhà xuất bản khoa học và kỹ thuật và Công ty cổ phần sách Alpha Books đã ký hợp tác và giới thiệu sách mới. Trong đó có cuốn "FDI - Nhiệm vụ kép trong bối cảnh mới" bằng hai ngôn ngữ tiếng Anh và tiếng Việt; Bộ sách "BRITANNICA" - Bách khoa thư giành cho thiếu niên, gồm 8 tập và Cuốn "Binh pháp Toán 12" - sách ôn thi môn Toán trung học phổ thông quốc gia, được xây dựng bởi Mathpresso Vietnam. Cuốn sách với gần 500 câu hỏi thường gặp trong đề thi Toán trung học phổ thông quốc gia và bạn học sinh nào đang còn tự hỏi "không biết mình nên sử dụng quỹ thời gian ít ỏi còn lại để tạo được sự khác biệt nào để đột phá".
Ông Nguyễn Cảnh Bình, Tổng giám đốc Alpha Books cho biết, hai bên sẽ tìm cách ứng dụng công nghệ, xuất bản sách trên nhiều nền tảng để các kiến thức khoa học công nghệ được tiếp cận tới nhiều người hơn.
AustraliaCác nhà nghiên cứu thiết kế đèn giao thông sử dụng bọt giúp hấp thụ động lực từ va chạm, giảm nguy cơ gây thương tích và gãy đổ trong tai nạn.
Thử nghiệm cho thấy đèn giao thông mới chỉ nghiêng về một bên khi va chạm thay vì gãy đổ lên người đi bộ gần đó. Ảnh: Đại học Nam Australia
Khi một chiếc xe đâm vào vật bên đường ở giao lộ, nhiều khả năng đồ vật đó là cột đèn giao thông. Tuy nhiên, với thiết kế cột đèn mới có thể hấp thụ năng lượng, nguy cơ tử vong hay bị thương sẽ giảm đi đáng kể.
Đèn giao thông truyền thống tương đối cứng và không oằn, vì vậy va chạm với cột đèn có thể gây nguy hiểm cho lái xe. Ngoài ra, nếu cột đèn bị tách khỏi trụ do lực va chạm quá mạnh, nó có thể đổ lên người đi bộ gần đó. Toàn bộ cột đèn bị hư hỏng sẽ cần thay thế. Dữ liệu gần đây cho thấy ở Australia, va chạm với cột đèn giao thông mỗi năm tiêu tốn 18,5 triệu USD với ca tử vong, 53,7 triệu USD với ca thương tích và 16 triệu USD chi phí sửa chữa, lắp đặt vào bảo trì, theo tiến sĩ Mohammad Uddin ở Đại học Nam Australia.
Khi cân nhắc những con số đó, Uddin và cộng sự hợp tác với công ty Impact Absorbing Systems để tạo ra cột đèn giao thông hấp thụ động lực. Các cột đèn này sẽ tích hợp hệ thống đã được sử dụng trước đó trong cọc buộc tàu bằng thép hấp thụ năng lượng.
Trong hệ thống đó, phần đáy của mỗi cọc nằm bên trong một khoang rỗng đặt trong móng bê tông của cọc. Khoang đó có hình nón với đường kính tương đương cọc nhưng rộng hơn ở đỉnh, tạo thành khoảng trống giữa cọc và lớp bê tông. Khoảng trống này chứa đầy bọt polyurethane, giữ cho cọc thẳng đứng cho tới khi bị xe đâm trúng.
Khi tai nạn xảy ra, lớp bọt bị nén lại trong quá trình hấp thụ lực tác động, cho phép cọc nghiêng về một bên mà không bị gãy. Công ty Impact Absorbing Systems cho biết kết quả là tài xế và chiếc xe chịu ít lực tác động hơn và cọc ít bị hư hỏng hơn.
Công nghệ tương tự đang được mở rộng để sử dụng cho cột đèn giao thông. Các nhà nghiên cứu hy vọng cột đèn mới có thể sẵn sàng sử dụng trong năm nay và sớm trở thành mô hình tiêu chuẩn, thay thế dần cột đèn thông thường trong tương lai, theo Uddin.
Các nhà nghiên cứu phát hiện một xác ướp ước nguyên vẹn ít nhất 800 năm tuổi bị buộc bằng dây thừng ở ven biển miền trung Peru.
Xác ướp quấn dây thừng trong ngôi mộ. Ảnh: UNMSM
Xác ướp bảo quản trong điều kiện cực tốt được tìm thấy ở di chỉ khảo cổ Cajamarquilla cách Lima khoảng 24 km. Theo nhà khảo cổ Van Dalen Luna ở Đại học San Marcos, xác ướp này nhiều khả năng đến từ nền văn minh Chaclla phát triển trên dãy Andes ở quanh Lima cách đây 800 - 1.200 năm.
"Đặc điểm chính của xác ướp là toàn bộ cơ thể bị quấn bằng dây thừng với hai tay che mặt. Đó là một phần trong nghi thức tang lễ ở địa phương. Kết quả xác định niên đại bằng đồng vị carbon sẽ cho niên đại chính xác hơn", Luna cho biết.
Dù nhóm nghiên cứu chưa thể xác định giới tính của xác ướp, có thể đây là một người đàn ông trưởng thành. Xác ướp nằm trong ngôi mộ dưới lòng đất với dáng ngồi giống bào thai. Dây thừng được dùng để cố định xác ướp trong tư thế gập người suốt hàng nghìn năm. Xác ướp được chôn cùng nhiều đồ cúng tế như gốm, công cụ đá và bầu đựng nước chứa dấu vết còn sót lại của rau.
Di chỉ Cajamarquilla nằm trên con đường thông thương nối vùng núi cao Andes với thành thị ở vùng ven biển. Nơi đây trở thành trung tâm thương mại quan trọng vào thời kỳ từ năm 1000 đến 1470. Sự hưng thịnh của vùng đất được phản ánh trong những tòa nhà công cộng, đại lộ và quảng trường rộng lớn.
Cả tư thế bào thai và quấn dây thừng đều là tập tục mai táng phổ biến với người dân thời tiền Tây Ban Nha ở vùng núi cao Andes. Do đó, xác ướp cho thấy Cajamarquilla không chỉ là nơi sinh sống của người dân ở vùng ven biển mà cả những người có gốc gác từ vùng núi Andes. Có thể vai trò trung tâm thương mại của Cajamarquilla kết nối vùng biển và vùng núi, thu hút người đến từ Andes định cư ở đó.
Công ty Pulsar Fusion đang phát triển và thử nghiệm động cơ tên lửa hoạt động nhờ hợp chất có trong rác thải nhựa tái chế.
Động cơ chạy bằng rác thải nhựa của Pulsar khai hỏa thành công. Ảnh: Pulsar
Pulsar Fusion, công ty năng lượng nhiệt hạch Bletchley, tiến hành các thử nghiệm thành công ở COTEC, một căn cứ quân sự của Bộ Quốc phòng Anh ở Salisbury, vào hôm 17 và 18/11. Động cơ tên lửa chạy bằng rác thải nhựa có nhiều ứng dụng rộng rãi, bao gồm chở người và vệ tinh vào không gian, theo Pulsar Fusion.
Tham vọng lớn nhất của Pulsar Fusion là sản xuất động cơ đẩy siêu thanh, sử dụng công nghệ năng lượng nhiệt hạch để du hành liên hành tinh, giúp giảm một nửa thời gian bay tới sao Hỏa. Hiện nay, công ty đang phát triển một nguyên mẫu lò phản ứng nhiệt hạch được thiết kế để tạo ra plasma nóng hơn bề mặt Mặt Trời.
Thử nghiệm lửa tĩnh vào tuần trước cho thấy hiệu ứng hình ảnh ấn tượng dưới dạng sóng xung kích kim cương, mẫu sóng thường xuất hiện trong ống xả của hệ thống đẩy không gian. Tiếp theo, công ty đã tiến hành biểu diễn động cơ trước các khách hàng trong ngành hàng không vũ trụ ở Thụy Sĩ hôm 25/11.
Động cơ tên lửa của Pulsar là động cơ lai, sử dụng nhiên liệu đẩy ở hai pha khác nhau (lỏng và khí/chất lỏng). Tên lửa "xanh" này hoạt động nhờ polyethylene mật độ cao (HDPE) thu được từ quá trình tái chế nhựa và oxit nitơ. Khi đốt cháy cùng nhau, hai nhiên liệu này tạo ra cột khói không độc hại.
Theo Richard Dinan, giám đốc điều hành Pulsar Fusion, động cơ lai có thể chạy bằng rác thải nhựa tái chế trong khi động cơ nhiên liệu lỏng thì không. Các chai lọ nhựa và nhiều chất thải khác có thể được nung chảy và đúc thành khối hình trụ để đặt vào tên lửa trước mỗi lần khai hỏa.
Hồi tháng 9/2021, Pulsar Fusion được chính phủ Anh cấp kinh phí để phát triển động cơ plasma. Những động cơ đẩy của Pulsar có thể chịu độ rung 20 g mô phỏng phóng tên lửa trong những thử nghiệm gần đây tại Hawaii.
Năm 2025, Pulsar Fusion đặt mục tiêu phát triển động cơ đẩy năng lượng nhiệt hạch dùng cho thử nghiệm lửa tĩnh. Năm 2027, công ty sẽ chế tạo và phóng thử nghiệm động cơ tên lửa năng lượng nhiệt hạch lên quỹ đạo.
Nếu âm thanh nhanh gấp một triệu lần - bằng vận tốc ánh sáng - con người sẽ không thể sống sót do tác động khủng khiếp của sóng âm.
Con người sẽ không thể sống sót khi vận tốc âm thanh bằng với vận tốc ánh sáng. Ảnh: Enrique Díaz/7cero
So với ánh sáng có vận tốc 300.000 km mỗi giây, sóng âm rất chậm chạp khi di chuyển trong không khí với vận tốc chỉ 0,3 km mỗi giây. Đó là lý do khiến chúng ta nhìn thấy sét trước khi nghe tiếng sấm. Vậy chuyện gì xảy ra khi vận tốc âm thanh đột nhiên tăng gấp một triệu lần, nghĩa là nhanh tương đương ánh sáng?
Khi đó, con người sẽ nghe thấy tiếng sấm cùng lúc với sét lóe lên. Tuy nhiên, sét sẽ trông rất khác thường.
Sóng âm gồm các hạt, mỗi hạt di chuyển vừa đủ để va chạm với hạt tiếp theo. Điều này tạo ra những khu vực có mật độ cao hơn và thấp hơn trong sóng, theo George Gollin, giáo sư vật lý tại Đại học Illinois. Hãy hình dung về lò xo cầu vồng (lò xo slinky) - khi món đồ chơi này di chuyển, các vòng dây liên tục chụm vào rồi lại tỏa ra. Các sóng âm cũng tương tự như vậy. Ở tốc độ thấp, sự thay đổi về mật độ không thể nhận thấy, nhưng ở tốc độ ánh sáng thì hoàn toàn khác.
"Trong cơn giông, không khí sẽ rất ẩm, sóng âm đi qua và ép chặt mọi thứ, sau đó tỏa rộng ra và áp suất hạ xuống đáng kể", Gollin nói. Áp suất tương ứng với nhiệt độ nên việc áp suất không khí giảm đột ngột sau tiếng sấm khiến không khí ẩm đóng băng. Do đó, con người sẽ nhìn thấy tia sét qua một màn sương dày gồm các tinh thể băng.
Với tốc độ cực nhanh, âm thanh trong thế giới của chúng ta sẽ thay đổi hoàn toàn. Ví dụ, giọng nói có cao độ lớn đến mức không thể nghe thấy. "Thậm chí con chó mà bạn nuôi cũng không nghe được tiếng của chủ", William Robertson, giáo sư khoa vật lý và thiên văn tại Đại học Bang Middle Tennessee, cho biết.
Các dây thanh đới của người phát ra âm thanh bằng cách tạo các sóng dừng, hoạt động giống như những sợi dây thừng nặng gắn vào tường trong phòng gym. Khi người tập lắc chúng đủ nhanh, các sóng bắt đầu dao động lên xuống mà dường như không truyền dọc theo sợi dây. Khi dây thừng bị lắc ngày càng nhanh, số lượng sóng - hay tần số - tăng lên. Tương tự, khi các sóng âm sinh ra từ thanh quản của người tăng tốc, chúng cũng tăng tần số.
Với sóng âm, tần số tăng đồng nghĩa cao độ tăng. Ví dụ, sóng âm di chuyển qua heli nguyên chất nhanh gấp ba lần khi di chuyển qua không khí. Do đó, việc hít khí heli khiến giọng nói của con người trở nên giống nhân vật hoạt hình. Nếu âm thanh tăng tốc gấp một triệu lần, kết quả sẽ ấn tượng hơn nhiều.
Nhạc cụ của các dàn nhạc cần thiết kế lại nếu vận tốc âm thanh tăng một triệu lần. Ảnh: Robert Catto
Dàn nhạc sẽ chịu ảnh hưởng vô cùng thảm khốc, Robertson nhận xét. Các nhạc cụ hơi hoạt động tương tự dây thanh đới ở người, âm thanh chuyển động qua lại bên trong khoang của kèn oboe hoặc trumpet, từ đó tạo ra sóng dừng. Con người sẽ phải thiết kế nhạc cụ hơi dài gấp một triệu lần để giữ cho chúng đồng điệu với đàn violin và cello. Nguyên nhân là khi vận tốc âm thanh truyền đi trong không khí thay đổi, vận tốc truyền trong dây vẫn giữ nguyên.
Tuy nhiên, con người không thể sống sót để trải nghiệm những thay đổi ấn tượng này vì chỉ một tiếng sáo nhẹ cũng sẽ khiến mọi thứ xung quanh nổ tung thành nhiều mảnh.
Ánh sáng truyền đi trong các sóng điện từ, chúng không cấu tạo từ vật chất. Nhưng sóng âm lại gồm các hạt va chạm với nhau. Một phân tử di chuyển với vận tốc ánh sáng sẽ có năng lượng gần như vô hạn, Gollin cho biết. Nó sẽ thổi tung mọi hạt mà nó chạm trán, khiến các electron văng đi, đồng thời tạo ra một "cơn mưa" vật chất và phản vật chất - loại hạt sinh ra trong những vụ va chạm tốc độ cực cao và mang đặc tính trái ngược với vật chất. "Các tác động khi đó sẽ vô cùng ngoạn mục", Gollin nhận định.
Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới hôm nay trao danh hiệu Đại sứ trẻ sở hữu trí tuệ cho nhóm các nhà sáng chế của Việt Nam.
Buổi vinh danh tổ chức sáng 29/11 (giờ địa phương) trong chuyến thăm và làm việc của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tại trụ sở Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) ở Geneva, Thụy Sĩ, theo thông cáo Bộ Ngoại giao.
Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã tham dự lễ công bố trao danh hiệu cho nhóm sáng chế trẻ Việt Nam vì sáng tạo ra "mũ chống dịch Vihelm". Đây là 3 học sinh đầu tiên của khu vực châu Á Thái Bình Dương được WIPO trao tặng danh hiệu này.
Phát biểu tại sự kiện, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt khuyến khích thanh niên thế giới tham gia hoạt động sở hữu trí tuệ và đổi mới sáng tạo, hưởng ứng các sáng kiến do WIPO khởi xướng trên toàn cầu.
Ông Francis Gurry đại diện WIPO trao danh hiệu cho nhóm sáng chế trẻ Việt Nam. Ảnh: NVCC
Mũ chống dịch Vihelm được nhóm của Đỗ Trọng Minh Đức, sinh năm 2005, trường Montverde Academy (Mỹ) và Trần Nguyễn Khánh An, sinh năm 2006, Trường Song ngữ Quốc tế Hà Nội và Nguyễn Hoàng Phúc, sinh năm 2007, trường quốc tế Pháp Lfay Hà Nội sáng chế. Các tác giả thiết kế dựa trên cơ chế mặt nạ phòng độc, giúp người dùng ngăn ngừa lây nhiễm virus, nhưng được thiết kế với kết cấu đơn giản hơn.
Khi đội mũ bảo hộ, không khí sẽ được bơm liên tục qua một bộ màng lọc khiến virus không thể lây xuyên qua. Với hệ thống quạt làm thoáng khí được thiết kế, mũ sẽ không bị đọng hơi nước bên trong. Mỗi chiếc mũ đều có gắn với găng tay để giúp cho các hoạt động như gãi ngứa trên mặt, lau mồ hôi, hắt hơi, lau chùi mũ... vừa ngăn ngừa lây nhiễm chéo, vừa đảm bảo thoải mái, an toàn. Sản phẩm này đã vào chung kết cuộc thi sáng tạo quốc tế ICAN 2020.
Hai học sinh Đức, An (bên trái) và thầy Trịnh Minh Giang, Chủ tịch YDLI - vườn ươm tài năng trẻ, trao đổi về sản phẩm. Ảnh:P. Nam
Tại buổi làm việc, Tổng Giám đốc WIPO Daren Tang đánh giá cao các nỗ lực và thành tựu ấn tượng của Việt Nam trong việc quan tâm đầu tư phát triển hệ thống sở hữu trí tuệ và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia những năm gần đây. Đặc biệt là kết quả vượt bậc trong chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII), đứng đầu trong nhóm 34 nước đang phát triển có thu nhập trung bình thấp.
Tổng Giám đốc WIPO đề xuất khả năng hợp tác cùng Việt Nam xây dựng trung tâm đào tạo sở hữu trí tuệ cho thanh niên, doanh nhân khởi nghiệp; thiết lập mạng lưới doanh nhân khởi nghiệp toàn cầu; tăng cường đào tạo năng lực về sở hữu trí tuệ cho các cán bộ Việt Nam trong đó có cán bộ ngoại giao, chuyên gia đàm phán.
Chủ tịch nước hoan nghênh nỗ lực của WIPO và cá nhân Tổng Giám đốc trong việc thúc đẩy hệ sinh thái sở hữu trí tuệ toàn cầu, hỗ trợ các quốc gia đổi mới, nâng cao năng suất lao động.
Ông Nguyễn Xuân Phúc cũng đề nghị WIPO tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong các hoạt động triển khai Chiến lược Sở hữu trí tuệ quốc gia và Luật Sở hữu trí tuệ, phát triển nền văn hóa tiên tiến, đào tạo đội ngũ chuyên gia đủ năng lực khai thác cơ sở dữ liệu sáng chế, đóng góp vào sự phát triển các ngành kinh tế - kỹ thuật mũi nhọn của Việt Nam trong tương lai. Đồng thời tiếp tục tạo điều kiện để các cán bộ Việt Nam được tham gia các khóa đào tạo, thực tập và cơ hội làm việc tại WIPO.
MỹNhà máy điện hạt nhân Pilgrim đang cân nhắc một trong những phương án xả thải là đổ khoảng gần 3,8 triệu lít nước phóng xạ xuống vịnh Cape Cod.
Nhà máy điện hạt nhân Pilgrim ngừng hoạt động vào năm 2019 và đang trong quá trình giải tỏa. Ảnh: Merrily Cassidy
Nhà máy Pilgrim hôm 22/11 đã thảo luận nhanh với nhà chức trách bang Massachusetts về phương án khả thi để loại bỏ nước từ bể nhiên liệu đã qua sử dụng, thân lò phản ứng và các bộ phận khác, theo phát ngôn viên Patrick O'Brien của Holtec International, công ty điện quản lý nhà máy. O'Brien cho biết công ty vẫn chưa đưa ra quyết định chính thức.
Vào giữa tháng 12, Holtec sẽ hoàn tất quá trình chuyển tất cả cuộn nhiên liệu đã qua sử dụng vào thùng phuy đang được lưu trữ ở sàn bê tông tại nhà máy điện Pilgrim tại Plymouth. Sau đó, quá trình tiêu hủy các bộ phận khác ở nhà máy sẽ diễn ra và hoàn thành vào tháng 2 năm sau.
O'Brien cho biết họ sẽ xử lý nước dùng để làm mát cuộn nhiên liệu trong bể và bên trong lò phản ứng. Quá trình xác định phương pháp xả thải sẽ diễn ra trong vòng 6 - 12 tháng tới. Hai lựa chọn khả thi được thảo luận tại cuộc họp là dùng xe tải vận chuyển nước thải tới cơ sở đã phê duyệt (ví dụ nhà máy điện hạt nhân Yankee ở Vermont chuyển nước nhiễm phóng xạ tới địa điểm ở Idaho) hoặc để nước tự bay hơi. Trước khi đưa ra quyết định, công ty quản lý sẽ tiến hành phân tích để xác định những chất gây ô nhiễm trong nước, nhiều khả năng gồm kim loại và vật liệu phóng xạ.
Bất kỳ hoạt động xả nước thải nào theo Đạo luật nước sạch đều phải nằm trong kế hoạch do Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) và Bộ Y tế công cộng phê duyệt. Kế hoạch xả nước thải không được EPA cấp phép nhưng vẫn có thể xảy ra nếu Hội đồng điều phối hạt nhân (NRC) cho phép.
Theo O'Brien, đổ nước phóng xạ từ nhà máy điện xuống biển là cách làm tương đối phổ biến trong ngành công nghiệp hạt nhân. Phương pháp này từng được áp dụng tại cơ sở Oyster Creek ở New Jersey. Tuy nhiên, thượng nghị sĩ Susan Moran của bang Massachusetts phản đối việc đổ nước phóng xạ xuống vịnh Cape Cod trong quá trình giải tỏa. Moran đang kêu gọi công ty Holtec công bố kế hoạch xử lý tất cả vật liệu phế thải ở nhà máy.
Diane Turco, người đứng đầu Cape Downwinders, một tổ chức vận động đóng cửa Pilgrim, nhận định đổ nước phóng xạ xuống vịnh là hoạt động "gây phẫn nộ và phạm pháp". Theo Turco, quá trình này sẽ tạo điều kiện cho chất phóng xạ rò rỉ vào môi trường.
Richard Delaney, giám đốc Trung tâm nghiên cứu ven biển, cũng đồng ý với Turco. "Chúng tôi đã theo dõi chất lượng nước ở vịnh Cape Cod trong 20 năm và lượng chất gây ô nhiễm đổ xuống vịnh đã quá nhiều. Xả chất thải phóng xạ xuống biển không phải là một giải pháp", Delaney cho biết.
Nhu cầu sử dụng gián để điều chế thuốc, mỹ phẩm và thức ăn chăn nuôi thu hút nhiều nông dân và doanh nghiệp mở trang trại nuôi gián.
Trang trại nuôi gián công nghệ cao của Gooddoctor. Ảnh: SCMP
Ngành công nghiệp chăn nuôi gián quy mô lớn đang nở rộ ở Trung Quốc. Hiện nay, có hàng trăm trang trại gián tại nước này, với tổng số lượng gián sản chăn nuôi hàng năm vượt quá dân số toàn cầu. Gián nuôi ở những trang trại như vậy chủ yếu phục vụ sản xuất thuốc và mỹ phẩm, hoặc làm thức ăn cho động vật.
Năm 2018, công ty dược phẩm Gooddoctor của Trung Quốc thông báo doanh thu 684 triệu USD thông qua bán thuốc điều trị điều chế từ gián, được sử dụng hàng năm bởi hàng nghìn bệnh viện và hàng triệu bệnh nhân để điều trị bệnh hô hấp, dạ dày và nhiều loại bệnh khác. Tuy nhiên, sử dụng gián ở Trung Quốc không chỉ giới hạn trong ngành công nghiệp dược phẩm và làm đẹp. Loài côn trùng giàu protein này còn được xử lý và dùng như một loại thịt hữu cơ trong trang trại chăn nuôi gia cầm, giúp xử lý thức ăn thừa và dùng trong thực đơn đặc biệt ở một số nhà hàng.
Chăn nuôi gián là một ngành kinh doanh sinh lợi ở Trung Quốc. Khác với trang trại chăn nuôi động vật thông thường, chi phí xây dựng trang trại gián cỡ nhỏ rất thấp và đòi hỏi ít tài nguyên. Hơn nữa, gián sinh sản rất nhanh. Ví dụ, chỉ trong một năm, một con gián Đức và con non của nó có thể đẻ thêm 300.000 con gián khác. Chúng cũng hiếm khi mắc bệnh và không yêu cầu đặc biệt về chế độ ăn. Gián có thể phát triển dễ dàng với thức ăn thừa có sẵn. "Tôi từng nghĩ tới chăn nuôi lợn nhưng với trang trại truyền thống, tỷ suất lợi nhuận rất thấp. Với gián, bạn có thể đầu tư 20 tệ và thu về 150 tệ", Wang Fuming, một trong những nhà sản xuất gián lớn ở Trung Quốc, cho biết.
Cơ sở nuôi gián lớn nhất thế giới do Gooddoctor sở hữu nằm ở Tây Xương, Tứ Xuyên. Một báo cáo vào năm 2018 tiết lộ trang trại vận hành bằng AI của Gooddoctor sản xuất 6 tỷ con gián mỗi năm. Công ty xử lý gián để làm thức ăn chăn nuôi và dùng trong nhiều sản phẩm thuốc.
Nhiều người Trung Quốc cho rằng sản phẩm điều chế từ gián rất hiệu quả trong điều trị sẹo, hói đầu, rối loạn hô hấp, vấn đề dạ dày, thậm chí khối u ung thư. Dù có rất ít bằng chứng khoa học đáng tin cậy chứng thực quan niệm trên, các nhà khoa học gần đây phát hiện gián có thể sống cả đời trong môi trường bẩn thỉu mà không mắc bệnh do chúng tự tạo ra những chất kháng sinh mạnh. Một số nhà khoa học tin rằng gián có ích trong việc phát triển thuốc ngăn chặn vi khuẩn MRSA có thể chịu nhiều chất kháng sinh hiện nay.
Thuốc điều chế từ gián từ lâu rất được ưa chuộng ở Trung Quốc. Sản phẩm sức khỏe từ gián bán chạy nhất của Gooddoctor được sử dụng bởi hơn 40 triệu bệnh nhân tính đến nay. Trong một cuộc phỏng vấn với trang Insider, Wen Jianguo quản lý cơ sở nuôi gián của Gooddoctor khẳng định chiết xuất từ gián rất tốt trong điều trị loét miệng và dạ dày, vết thương trên da và thậm chí ung thư dạ dày.
Trên thực tế, gián Mỹ (tên khoa học Periplaneta americana) xuất hiện trong danh mục thành phần của nhiều loại thuốc và dược mỹ phẩm Trung Quốc. Ngành kinh doanh gián không chỉ thu hút công ty lớn mà cả nông dân và thương nhân nhỏ. Li Bingcai, chủ một cửa hàng bán điện thoại di động trở thành nông dân nuôi gián ở ngôi làng hẻo lánh tại tỉnh Tứ Xuyên, sở hữu trang trại chứa hơn 3 triệu con gián. Li chia sẻ ông có doanh thu tốt từ việc bán gián sấy khô cho trang trại chăn nuôi lợn, cá và công ty dược.
Quận Chương Khâu ở thành phố Tế Nam là nơi tọa lạc một trang trại nuôi gián lớn, ban đầu được xây dựng để xử lý thức ăn thừa nhưng sau đó trở thành nguồn thức ăn hữu cơ cho động vật chăn nuôi. Thương gia Li Yanrong, chủ trang trại này, cho rằng gián có thể trở thành thức ăn thay thế giàu protein và lành mạnh hơn cho cá, gia cầm, lợn.
"Nếu có thể chăn nuôi gián ở quy mô lớn, chúng ta có thể cung cấp protein có lợi cho toàn bộ chu kỳ sinh thái. Chúng ta có thể thay thế thức ăn chăn nuôi chứa đầy kháng sinh bằng thức ăn hữu cơ tốt cho động vật và đất nền", Yanrong nói. Theo Yanrong, gián ở trang trại của ông ăn 50.000 kg thức ăn thừa hàng ngày, vì vậy loài côn trùng này rất hữu ích đối với xử lý thức ăn thừa.
Tuy nhiên, hãy tưởng tượng hàng triệu con gián thoát ra từ một trang trại và bò khắp những con đường trong thành phố. Năm 2013, tai nạn như vậy từng xảy ra khi nhà kính tại quận Đại Phong, Diêm Thành bị phá hủy. Hơn một triệu con gián thoát ra và bò khắp cánh đồng ngô, nhà cửa và chung cư gần đó. Người dân địa phương hoảng hốt khi thấy hàng nghìn con gián bò xung quanh. Để kiểm soát tình hình, Hội đồng Y tế Giang tô phải tiến hành phun khử khuẩn trên quy mô rộng. Nhằm ngăn chặn thảm họa tương tự, trang trại do Gooddoctor vận hành được bao quanh bởi một hào nước chứa đầy cá ăn thịt gián.
FalklandHiện tượng ấm lên toàn cầu khiến thức ăn khan hiếm hơn, nhiều cặp hải âu mày đen trở nên căng thẳng và chia tay để tìm bạn tình mới.
Một cặp hải âu mày đen đang tán tỉnh nhau. Ảnh: Kevin Schafer
Hải âu mày đen, một trong những loài chim nổi tiếng chung thủy, có thể đang "ly hôn" nhiều hơn do ấm lên toàn cầu, theo nghiên cứu đăng trên tạp chí Royal Society hôm 24/11.
Hải âu mày đen thường gắn bó với bạn tình suốt đời. Chỉ 1% - 3% cặp hải âu mày đen chia tay và tìm kiếm đối tượng mới. Tuy nhiên, tỷ lệ này tăng lên tới 8% vào những năm mà nhiệt độ nước tăng cao bất thường. Các nhà nghiên cứu đưa ra kết luận này sau khi phân tích dữ liệu của hơn 15.000 cặp hải âu mày đen ở quần đảo Falkland, Nam Đại Tây Dương, trong 15 năm.
Các nhà khoa học từ lâu đã biết hải âu mày đen có thể ly hôn, trong đó tỷ lệ con cái ly hôn để tìm bạn tình mới cao hơn con đực nếu chúng trải qua một mùa sinh sản không thành công. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu phát hiện rằng vào những năm ấm áp khác thường, tỷ lệ ly hôn giữa những cặp sinh sản thành công cũng tăng. Vậy tại sao nước ấm lên lại dẫn đến hậu quả này?
Nhiệt độ nước tăng đồng nghĩa thực vật phù du, sinh vật làm nền móng cho chuỗi thức ăn biển, giảm đi. Sự khan hiếm của thực vật phù du ảnh hưởng đến cả chuỗi, khiến hải âu phải bay xa hơn và hoạt động vất vả hơn để tìm đủ thức ăn. Trong một số trường hợp, hải âu có thể bay quá xa và không kịp trở về vào mùa sinh sản, khiến bạn tình của chúng phải tìm đối tượng mới, theo Francesco Ventura, chuyên gia tại Đại học Lisbon, đồng tác giả nghiên cứu.
Ventura cũng cho biết, nhiệt độ khắc nghiệt và việc phải bỏ nhiều công sức để kiếm ăn làm tăng mức độ căng thẳng ở chim. Có thể chúng ít nhiều đổ lỗi cho bạn tình về sự mệt nhọc của mình. "Chúng tôi đưa ra giả thuyết đổ lỗi cho đối phương. Theo đó, con cái có thể thấy căng thẳng sinh lý và cho rằng sự căng thẳng tăng cao này là do sự kém cỏi của con đực", ông nói.
Nghiên cứu mới được thực hiện trên quần thể hải âu mày đen ở quần đảo Falkland, nơi số lượng cá thể vẫn còn dồi dào và việc ly hôn không phải thảm họa, Ventura cho biết. Chúng vẫn tìm được bạn tình khác sau khi chia tay.
Tuy nhiên, điều này cũng có khả năng xảy ra với những quần thể hải âu với số lượng chim ít hơn và gây ra hậu quả nặng nề. "Nếu là một quần thể với ít cặp sinh sản thì việc phá vỡ mối quan hệ như vậy sẽ dẫn đến những xáo trộn trong quá trình sinh sản thông thường", Ventura nhận định.
Các chuyên gia dùng áp suất biến đổi một vật liệu carbon thành loại kính mới có tiềm năng đưa vào sản xuất hàng loạt với tính ứng dụng cao.
Quá trình xử lý với nhiệt độ thấp và áp suất cao trong phòng thí nghiệm có thể biến vật liệu buckyball thành kính kim cương siêu cứng. Ảnh: Shutterstock
Nhóm nghiên cứu quốc tế tổng hợp loại kính carbon mới siêu cứng với tiềm năng ứng dụng dồi dào trong các thiết bị và đồ điện tử. Đây là loại kính cứng nhất với độ dẫn nhiệt cao nhất trong số các vật liệu kính hiện nay. Nghiên cứu mới xuất bản trên tạp chí Nature hôm 24/11.
Cách các nguyên tử liên kết hóa học với nhau và sự sắp xếp cấu trúc của chúng quyết định tính chất vật lý của một vật liệu, bao gồm cả những tính chất có thể quan sát bằng mắt thường và những tính chất chỉ được hé lộ qua phân tích khoa học.
Carbon dẫn đầu về khả năng tạo thành các cấu trúc ổn định, dù đứng một mình hay kết hợp với nguyên tố khác. Một số dạng carbon có cách tổ chức tinh vi với các mạng tinh thể lặp lại. Số khác có trật tự hỗn loạn hơn, được gọi là vô định hình. Loại liên kết giúp gắn kết vật liệu gốc carbon sẽ quyết định độ cứng. Ví dụ, than chì mềm có các liên kết hai chiều còn kim cương cứng có các liên kết ba chiều.
"Tổng hợp vật liệu carbon vô định hình với liên kết ba chiều là mục tiêu đã tồn tại từ lâu. Mấu chốt là tìm ra vật liệu ban đầu thích hợp để biến đổi bằng áp suất", Yingwei Fei, chuyên gia tại Viện Khoa học Carnegie, thành viên nhóm nghiên cứu, giải thích.
"Suốt nhiều thập kỷ, các nhà nghiên cứu tại Carnegie đã đi đầu trong lĩnh vực này. Chúng tôi sử dụng những kỹ thuật phòng thí nghiệm để tạo ra áp suất cực lớn, từ đó chế tạo vật liệu mới hoặc mô phỏng những điều kiện giống như ở sâu bên trong các hành tinh", Richard Carlson, giám đốc Phòng thí nghiệm Hành tinh và Trái Đất tại Viện Khoa học Carnegie, cho biết.
Do nhiệt độ nóng chảy quá cao, kim cương không thể dùng làm vật liệu ban đầu để tổng hợp loại kính giống kim cương. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu dẫn đầu bởi chuyên gia Bingbing Liu và Mingguang Yao tại Đại học Cát Lâm đã tạo ra đột phá bằng cách sử dụng dạng carbon gồm 60 phân tử xếp lại thành một quả cầu rỗng. Vật liệu này được gọi là buckyball và từng mang về giải Nobel danh giá.
Trong nghiên cứu mới, nhóm chuyên gia đã nung nóng nó vừa đủ để làm sụp đổ cấu trúc giống quả bóng đá của buckyball, gây ra sự mất trật tự, sau đó biến carbon thành kim cương tinh thể dưới áp suất. Nhóm nghiên cứu sử dụng máy ép dung tích lớn để tổng hợp loại kính giống kim cương. Họ xác nhận các đặc tính của nó bằng nhiều kỹ thuật tiên tiến chuyên dùng để tìm hiểu cấu trúc nguyên tử.
"Loại kính với đặc tính ưu việt như vậy sẽ mở ra cánh cửa cho những ứng dụng mới. Chúng tôi có thể tổng hợp loại kính kim cương siêu cứng mới ở nhiệt độ tương đối thấp. Điều này giúp việc sản xuất hàng loạt trở nên khả thi hơn", Fei cho biết.
CanadaBiến đổi khí hậu khiến băng trên biển lâu đóng băng, buộc gấu Bắc Cực phải nán lại đất liền lâu hơn và lang thang gần thị trấn Churchill để kiếm ăn.
Gấu Bắc Cực di chuyển về phương bắc vào tháng 10 và 11 khi vịnh Hudson bắt đầu đóng băng. Ảnh: Carlos Osorio/Reuters
Không có con đường nào chạy thẳng tới thị trấn nhỏ Churchill nằm gần mũi phía đông bắc của tỉnh Manitoba, Canada. Nhưng điều đó không ngăn cản hàng nghìn người bắt tàu hoặc máy bay tới thăm thị trấn mỗi mùa thu. Khu vực này nằm gần vịnh Hudson, cung cấp cơ hội hiếm có để quan sát động vật ăn thịt trên cạn lớn nhất thế giới: gấu Bắc Cực.
Churchill là một trong những vùng đất xa xôi nhất ở cực nam mà gấu Bắc Cực sinh sống. Những con gấu này trải qua phần lớn thời gian trong năm ở lớp băng trên vịnh Hudson và săn hải cẩu. Nhưng khi băng tan chảy vào mùa hè, chúng phải vào bờ trong vài tháng. Đôi khi, bầy gấu lang thang gần thị trấn. Theo nhiếp ảnh gia Carlos Osorio, điều đó khá phổ biến trong mùa gấu.
Ở Churchill, người dân luôn có thể chạm trán gấu Bắc Cực. Nhưng thị trấn đã áp dụng nhiều biện pháp để giảm thiểu rủi ro. Churchill có một đội tuần tra theo dõi gấu trong khu vực và đường dây nóng 24/7 để người dân thông báo khi gặp gấu. Thị trấn cũng bắt đầu thử nghiệm hệ thống radar cảnh báo gấu đến gần. Những vụ tấn công rất hiếm gặp. Vụ tấn công gần nhất xảy ra vào năm 2013 và chưa có sự cố gây chết người nào từ đầu thập niên 1980.
Chỉ có khoảng 900 người sống ở Churchill, nhưng họ luôn cẩn trọng và chuẩn bị sẵn sàng mọi lúc để đối phó với gấu Bắc Cực. Người dân địa phương có thói quen không khóa cửa xe để phòng trường hợp có người ngoài đường cần lẩn tránh gấu thật nhanh. "Bạn phải rất cẩn thận. Bạn không nên ở một mình. Bạn cần dùng xe, đi cùng người khác hoặc mang thứ gì đó có thể dọa lũ gấu", Osorio nói.
Đôi gấu nô đùa ở ngoại ô thị trấn Churchill. Ảnh: Carlos Osorio/Reuters
Cao điểm mùa gấu rơi vào tháng 10 và 11, ngay trước khi vịnh Hudson đóng băng. Đây là lúc gấu Bắc Cực bắt đầu di cư về phía bắc và tập trung gần bờ. Nhưng trong vài thập kỷ gần đây, mùa gấu ngày càng dài hơn do biến đổi khí hậu. Băng tan chảy sớm hơn và đóng băng muộn hơn, buộc những con gấu phải nán lại đất liền thêm nhiều tuần. Trong chuyến đi vào tháng 11, Osorion nhận thấy tất cả cửa hàng kinh doanh như hàng lưu niệm bắt đầu đóng cửa do mùa gấu đã qua. Nhưng do nước biển chưa đóng băng, lũ gấu vẫn còn ở đó.
Mùa gấu dài hơn có nghĩa mùa đi săn ngắn hơn. Khi ở trên đất liền, gấu Bắc Cực phải dựa vào nguồn chất béo dự trữ. Điều đó ảnh hưởng lớn tới số lượng gấu trong vài năm qua. Theo tổ chức bảo tồn Polar Bears International, mùa đi săn đối với quần thể gấu địa phương ngắn hơn 3 - 5 tuần so với đầu thập niên 1980 và số lượng gấu giảm 30%. Các nhà nghiên cứu cũng nhận thấy những con gấu nhỏ hơn trước đây.
Khi ở Churchill, Osorio thuê một hướng dẫn viên để đi quanh vùng và chụp ảnh gấu Bắc Cực. Họ gặp hai con gấu đang nô đùa khi lái xe ra ngoài thị trấn. "Khi tôi nhìn thấy những con gấu này chơi đùa, nằm xuống và lăn lộn, cảnh tượng gợi nhắc tôi nhớ đến con chó của mình", Osorio chia sẻ. Anh dành hàng giờ ngắm đôi gấu vật lộn trước khi gió nổi lên. Khi Osorio rời đi, lũ gấu quyết định nằm xuống đất và chờ đợi cơn bão sắp tới.
