UkraineCác nhà nghiên cứu phát hiện một trong những ngôi mộ tập thể lớn nhất, chôn cất nạn nhân trong cuộc đại thanh trừng của Stalin.
Nhóm khai quật đào bới các hố chôn cất ở thành phố Odessa, Ukraine. Ảnh: AFP
Khám phá được thực hiện trong tháng 8 gần sân bay Odessa ở miền nam Ukraine. Trước đó, địa điểm này là một bãi rác, theo nhà sử học địa phương Oleksandr Babych.
Đến nay, một số lượng xương rất lớn, ước tính thuộc về 5.000 - 20.000 người, đã được tìm thấy. Phân tích cho thấy họ bị hành quyết vào những năm 1930 trong cuộc đại thanh trừng của cựu Thủ tướng Liên Xô Josef Stalin, nhằm loại bỏ những người được cho là kẻ thù của chế độ, có tư tưởng chính trị đối lập, hoặc các phần tử hiếu chiến trong quân đội.
"Những người hành quyết đã đào những cái hố lớn và ném các nạn nhân xuống, hoặc xả súng vào họ khi đang đứng, sau đó dùng rác để phủ lên trên", nhà khảo cổ học Tetyana Samoylova, cố vấn chính tại địa điểm, nói với AFP.
Bên cạnh hài cốt, nhiều vật dụng cá nhân khác cũng được tìm thấy trong các hố chôn. Ảnh: AFP
Nhóm khai quật phải cần đến 400 chuyến xe tải để loại bỏ hết lớp rác phủ phía trên. Các hài cốt được tìm thấy vẫn chưa thể xác định danh tính. "Chúng tôi dự định sẽ dựng một đài tưởng nhiệm ở đây", thị trưởng Odessa Gennady Trukhanov nói thêm.
Theo ước tính của các nhà sử học, hàng trăm nghìn người Ukraine đã bị cầm tù hoặc hành quyết trong các cuộc đàn áp của quân Stalin. Hàng triệu người khác cũng đã chết trong nạn đói năm 1932-1933 mà Ukraine coi như một cuộc diệt chủng do Stalin dàn dựng.
MỹMột vật liệu mới thay thế gỗ sử dụng phế phẩm từ quá trình lên men kombucha, có thể mô phỏng những loại gỗ hiếm gặp, giúp giảm nhu cầu chặt phá rừng.
Pyrus có nhiều màu sắc đa dạng. Ảnh: James Dyson Awards
Vật liệu mới có tên Pyrus có thể tạo thành nhiều loại gỗ khác nhau bao gồm gỗ mahogany hoặc purpleheart. Pyrus được thiết kế bởi Gabe Tavas, sinh viên ngành thiết kế bền vững ở Đại học Illinois tại Urbana-Champaign. Tavas nhận thấy các nhà thiết kế sử dụng cellulose của kombucha (kombucha là thức uống lên men được làm với trà xanh, đen hoặc bạch trà, đường, vi khuẩn và nấm men) để sản xuất áo khoác.
Về cơ bản, gỗ cũng cấu tạo từ cellulose cùng với hợp chất có tên lignin đóng vai trò như chất keo kết dính. Cellulose nấm thủy sâm là lớp màng nhớt hình thành trong quá trình lên men của kombucha. Thông thường, lớp màng này thường bị vứt bỏ hoặc dùng làm phân bón.
Với mục tiêu thiết kế những sản phẩm không sử dụng nhiên liệu hóa thạch, vật liệu độc hại, giảm thiểu tác động của con người tới tự nhiên, Tavas bắt đầu nghiên cứu cách sử dụng vật liệu để mô phỏng gỗ hiếm. Gỗ hiếm thường có giá trị cao do độ bền và màu sắc đẹp. Tuy nhiên, nhu cầu đối với những loài gỗ này dẫn tới nạn chặt phá rừng ngày càng tăng. Tavas bắt tay vào trồng cellulose và mau chóng liên hệ với chương trình sáng kiến như The Plant và một công ty mang tên KombuchAid để cải tiến quá trình. Công ty này sau đó cung cấp cho Tavas cellulose kombucha với số lượng 113 kg/ngày.
Pyrus được sản xuất bằng cách trộn cellulose và đổ vào khuôn. Sau đó, Tavas bỏ thêm agar (loại gel từ tảo) để làm chất kết dính. Hỗn hợp sau đó được sấy khô và đặt dưới máy nén cơ học để làm phẳng và láng mịn. Quá trình tạo ra phiến gỗ nhân tạo có thể cưa và đánh bóng như gỗ thật. Pyrus cũng có khả năng phân hủy nhân tạo.
Hiện nay, Tavas đang sử dụng Pyrus để làm những đồ vật nhỏ như miếng gảy đàn guitar và đồ trang sức. Tuy nhiên, anh hy vọng có thể nâng cấp công nghệ trong tương lai để in 3D cellulose thành các đồ vật lớn hơn.
MỹMột nhóm nghiên cứu ở Đại học California, San Diego tạo ra hệ thống cung cấp mạng 5G tốc độ 800 Mbps và cho tín hiệu ổn định.
Một thành viên nhóm nghiên cứu cầm hệ thống cải thiện độ ổn định của tín hiệu sóng milimet. Ảnh: UC San Diego
Các khách hàng sử dụng mạng 5G thường phải chọn giữa tốc độ tải dữ liệu cực nhanh với độ phủ sóng hạn chế hoặc độ phủ sóng rộng nhưng tốc độ không khác gì mạng 4G. Nhưng nhóm kỹ sư ở Đại học California (UC), San Diego, phát triển công nghệ kết hợp cả hai ưu thế, cho phép kết nối 5G mà không ảnh hưởng tới tốc độ hoặc độ tin cậy, theo báo cáo tại hội thảo ACM SIGCOMM 2021 diễn ra hôm 23 - 27/8.
Công nghệ mới cung cấp giải pháp khắc phục trở ngại đã tồn tại từ lâu để cung cấp dịch vụ 5G tốc độ nhanh cho người dân. Tín hiệu tốc độ nhanh gọi là sóng milimet không thể truyền đi xa và thường bị chặn bởi tường, cây cối, con người và vật liệu tương tự. Hệ thống 5G băng tần cao truyền dữ liệu qua một chùm sóng milimet giống tia laser giữa trạm gốc và thiết bị nhận tín hiệu. Nếu có người đi qua đường truyền của chùm sóng, kết nối sẽ bị chặn hoàn toàn.
Giáo sư Kỹ thuật điện và Vi tính Dinesh Bharadia ở Trường kỹ thuật Jacobs của UC San Diego, đồng tác giả nghiên cứu, và cộng sự đưa ra giải pháp tách chùm sóng milimet thành vài chùm nhỏ hơn với đường truyền khác nhau từ trạm gốc tới thiết bị nhận. Nhờ đó, ít nhất một chùm sóng có thể tới thiết bị nhận nếu những chùm khác gặp phải vật cản trên đường truyền.
Để chế tạo hệ thống này, nhóm nghiên cứu thiết kế một loạt thuật toán. Thuật toán đầu tiên lệnh cho trạm gốc tách chùm sóng thành vài chùm nhỏ. Một số chùm sóng truyền thẳng trong khi chùm sóng khác đi qua nhiều vật phản xạ như thủy tinh, kim loại, bê tông hoặc tấm thạch cao để tới thiết bị nhận. Sau đó, thuật toán xác định đâu là đường truyền tốt nhất thông qua quá trình thử và lỗi, tối ưu góc, pha và độ mạnh để tạo ra tín hiệu chất lượng cao.
Một thuật toán khác cùng lúc duy trì kết nối nếu người sử dụng di chuyển xung quanh hoặc có người đi qua đường truyền. Những rủi ro như vậy có thể khiến chùm sóng không thể truyền thẳng, vì vậy thuật toán sẽ theo dõi chuyển động của người dùng và chỉnh thông số của mỗi chùm sóng tương ứng.
Những vết nứt tập trung ở module Zarya của Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) nhưng chưa rõ chúng có gây rò khí hay không.
Zarya phóng lên trạm ISS vào tháng 11/1998. Ảnh: NASA
Vladimir Solovyov, kỹ sư trưởng công ty Energia ở Moscow, nhà thầu chính cho chương trình bay vũ trụ có người lái của Nga, hôm 30/8 cho biết phát hiện vết nứt bề mặt ở một số chỗ tại module Zarya. "Đây là tình huống xấu và chứng tỏ vết nứt sẽ bắt đầu lan rộng theo thời gian", Solovyov nói.
Solovyov không tiết lộ liệu các vết nứt do những nhà du hành vũ trụ Nga phát hiện có gây rò khí ở module Zarya hay không. Zarya hay còn gọi là FCB (Functional Cargo Block), nằm ở khu vực do Nga quản lý của trạm ISS. Zarya là module đầu tiên của trạm được đưa lên quỹ đạo, phóng vào tháng 11/1998.
Đây không phải lần đầu tiên tìm thấy vết nứt trên trạm ISS, phòng thí nghiệm quay quanh quỹ đạo liên tục có phi hành gia tới ở và làm việc từ tháng 11/2000. Ví dụ, vết nứt ở module Zvezda của Nga từng gây rò khí nhỏ, được phát hiện vào tháng 9/2019. Các nhà du hành vũ trụ vá vết nứt ở Zvezda vào tháng 10/2020 và tháng 3/2021, nhưng vấn đề vẫn tồn tại. Tháng trước, Nga báo cáo áp suất giảm trong khoang tàu phóng lên quỹ đạo Trái Đất vào tháng 7/2000.
Các chuyên viên điều khiển trạm ISS cũng xác định một chỗ rò khí vào tháng 8/2018 gây ra bởi lỗ khoan ở tàu vũ trụ Soyuz của Nga đang ghép nối. Phần lớn chuyên gia cho rằng nhiều khả năng đó là sai sót từ mặt đất nhưng một nhà chức trách Nga đổ lỗi cho phi hành gia NASA Serena Auñón-Chancellor. NASA đã bác bỏ cáo buộc thiếu căn cứ đó.
Tháng 7/2021 đánh dấu module khoa học Nauka của Nga bay đến trạm ISS, nhưng quá trình ghép nối không hoàn toàn thuận lợi. Động cơ đẩy của Nauka đột ngột khai hỏa không lâu sau khi ghép nối, khiến toàn bộ trạm ISS xoay khoảng 540 độ. Các nhà quản lý đã kiểm soát tình huống và đưa trạm trở về phương hướng ban đầu.
Nhóm sinh viên Đại học Y dược TP HCM đã nghiên cứu phần chính trong quả bưởi non là flavonoid và pectin để làm sản phẩm hạ mỡ máu, giảm cân.
Mỗi năm ở khu vực Đồng Nai và Tây Nam Bộ người trồng bưởi thường tỉa bỏ bớt quả non (khoảng hơn 70.000 tấn) để nâng cao năng suất cho cây. Nhóm 8 sinh viên thực hiện dự án nghiên cứu thành phần trong quả bưởi non để phát triển sản phẩm hỗ trợ sức khỏe với sự hướng dẫn của TS Nguyễn Hữu Lạc Thủy và ThS Trương Văn Đạt, giảng viên Trường Đại học Y dược TP HCM.
TS Thủy cho biết, quả bưởi non có 2 thành phần chính là flavonoid và pectin. Đây là nhóm hợp chất xơ tự nhiên có tác dụng làm đầy nên hỗ trợ giảm cân hiệu quả. Nhóm flavonoid trong vỏ bưởi có nhiều tác dụng sinh học chống oxy hoá, bền thành mạch. Nhiều công trình nghiên cứu trong và ngoài nước đã chứng minh flavonoid tác dụng chống rối loạn lipid, béo phì, hạ mỡ máu.
Nhóm nghiên cứu trong phòng thí nghiệm của Trường Đại học Y dược TP HCM. Ảnh: NVCC
Để chiết xuất hoạt chất, bưởi non được hái từ những vùng trồng đạt chuẩn dược liệu sạch, thái lát, phơi khô và nghiền nhỏ. Bột bưởi non được đưa vào ngấm kiệt, sau đó đưa vào bình chiết và cho dung môi chảy qua. Dung môi ngấm qua tế bào nguyên liệu và hòa tan các thành phần bên trong, đẩy ra khỏi bình chiết. Pectin hòa tan được kết tủa với cồn tạo ra hoạt chất pectin.
Bột bưởi non sau đó đưa vào lọc và tách chiết bằng dung môi là ethanol, thu dịch chiết, loại bỏ tạp chất nhiều lần, cô đặc cách thủy để thu được cao flavonoid. Đây là nguyên liệu để sản xuất viên nang hỗ trợ hạ mỡ máu, giảm cân.
Tại Việt Nam có một số sản phẩm từ bưởi non như tinh dầu dưỡng tóc, nước rửa chén, rửa tay diệt khuẩn. Trên thế giới, cũng có một số nghiên cứu về sản phẩm từ quả bưởi chùm (một loài tương tự như bưởi), nhưng chưa có sản phẩm về chống mỡ máu, giảm cân. "Sản phẩm của nhóm là lần đầu tiên có ở Việt Nam", Huỳnh Thị Thúy Ngân, trưởng nhóm nghiên cứu cho biết.
Do dịch Covid-19 phức tạp nên nhóm đang tạm thời ngừng nghiên cứu thực nghiệm. Khi TP HCM trở về trạng thái bình thường, các công đoạn sản xuất, kiểm nghiệm và đánh giá tác dụng dược lý, xác định liều dùng cho viên nang bưởi non sẽ được hoàn thiện. Theo nhóm nghiên cứu, dự kiến quý III năm nay có thể báo cáo nghiệm thu và tiến hành sản xuất ở quy mô công nghiệp.
TS Nguyễn Hữu Lạc Thủy cho biết, trong tương lai, nhóm sẽ tính đến các sản phẩm hướng kháng virus, kháng khuẩn từ nguồn dược liệu trong nước. Hiện nhóm nghiên cứu đã được chấp nhận hồ sơ đăng ký sở hữu trí tuệ về quy trình sản xuất cao bưởi non.
Dự án nghiên cứu sản xuất viên nang giảm cân, hạ mỡ từ quả bưởi non đã đạt giải ba cuộc thi "Học sinh sinh viên với ý tưởng khởi nghiệp" năm 2020 (SV.Startup-2020) do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức.
Công ty phóng vệ tinh Astra thất bại trong lần phóng thử nghiệm mẫu tên lửa hai tầng mới do động cơ gặp trục trặc.
Tên lửa hai tầng Launch Vehicle 0006 của Astra rời bệ phóng tại Khu phức hợp Cảng vũ trụ Thái Bình Dương, đảo Kodiak, Alaska, lúc 5h35 hôm 29/8 (giờ Hà Nội). Trong chuyến bay, tên lửa cao 13 m này chỉ mang theo thiết bị thử nghiệm, không phải vệ tinh thật sự, cho Chương trình Thử nghiệm Không gian (STP) của Bộ Quốc phòng Mỹ.
Launch Vehicle 0006 gặp trục trặc ngay khi bắt đầu khởi hành. Tên lửa này nghiêng sang bên thay vì thuận lợi bay lên khỏi bệ phóng. Sau đó, nó phóng lên độ cao khoảng vài chục km rồi tắt động cơ. Chuyến bay kết thúc gần thời điểm "max q" - khi ứng suất cơ học lên tên lửa đạt mức cao nhất. Camera gắn trên Launch Vehicle 0006 cho thấy dường như có một mảnh tên lửa bị bong ra trong quá trình này.
Theo các phân tích sơ bộ, một trong 5 động cơ của tầng thứ nhất gặp trục trặc chưa rõ nguyên nhân khoảng một giây sau khi cất cánh, Chris Kemp, CEO của Astra, cho biết. Khi đốt nhiên liệu và chao đảo sang ngang, Launch Vehicle 0006 trở nên đủ nhẹ để được 4 động cơ còn lại nâng lên cao. Tuy nhiên, sau khoảng 2 phút 28 giây, trung tâm phóng phát lệnh tắt toàn bộ động cơ, chấm dứt nhiệm vụ.
"Tên lửa đạt độ cao khoảng 50 km và không gây ra thương tích hay thiệt hại tài sản nào. Chúng tôi cũng thu thập được một lượng lớn dữ liệu từ chuyến bay. Rõ ràng tên lửa đã không thể đưa bất cứ thứ gì lên quỹ đạo, nhưng chúng tôi cũng nắm được nhiều điều cần thiết để chuẩn bị trở lại Kodiak và phóng tên lửa một lần nữa", Kemp nói.
Astra thành lập vào năm 2016. Hãng này đặt mục tiêu chiếm thị phần lớn trong thị trường phóng vệ tinh nhỏ đang ngày càng phát triển với dòng tên lửa được sản xuất hàng loạt, chi phí thấp và không ngừng cải tiến. Hệ thống phóng của Astra được thiết kế để trở nên linh hoạt và dễ di chuyển. Ví dụ, có thể đưa tên lửa của hãng đến bãi phóng bằng container vận chuyển tiêu chuẩn.
Trước chuyến bay hôm 29/8, Astra đã thực hiện hai chuyến bay thử nghiệm quỹ đạo không mang theo hàng hóa. Tháng 9/2020, tên lửa Rocket 3.1 gặp sự cố không lâu sau khi phóng và rơi trở lại Trái Đất. Tháng 12 cùng năm, Rocket 3.2 bay lên không gian thành công nhưng hết nhiên liệu ngay trước khi đạt vận tốc quỹ đạo.
Astra đã dành thời gian để nâng cấp dòng tên lửa tiếp theo, Rocket 3.3, khắc phục vấn đề tiêu thụ nhiên liệu và tăng hiệu quả của tầng trên. Launch Vehicle 0006 là một thành viên của dòng tên lửa Rocket 3.3. Các chuyên gia có thể sẽ tiếp tục chỉnh sửa phiên bản kế nhiệm của Launch Vehicle 0006 dựa trên những gì thu được sau thử nghiệm mới.
Theo kế hoạch, Astra sẽ thực hiện nhiều vụ phóng trong thời gian tới. Ví dụ, sự kiện hôm 29/8 là nhiệm vụ đầu tiên trong số hai nhiệm vụ mà Lực lượng Vũ trụ Mỹ đặt trước, nhiệm vụ thứ hai dự kiến diễn ra cuối năm nay.
ArgentinaNhững đàn chuột lang nước đang hoành hành tại vùng Nordelta tàn phá thảm cỏ công cộng, tấn công vật nuôi và cản trở giao thông.
Là một khu phức hợp đô thị tư nhân giàu có ở ngoại ô thủ đô Buenos Aires, Nordelta (rộng 1.600 ha) được xây dựng trên một vùng đất ngập nước tại lưu vực sông Parana, môi trường sống tự nhiên của chuột lang nước. Xung đột giữa con người với những sinh vật gặm nhấm khổng lồ này làm nổi bật lên các chính sách xã hội và môi trường gây tranh cãi của Argentina.
"Nordelta là một vùng đất ngập nước vô cùng trù phú mà đáng lẽ chúng ta không được động đến. Bây giờ, chuột lang nước phải chia sẻ môi trường sống với con người, và cư dân của Nordelta cần tìm cách chung sống với chúng", nhà sinh vật học Sebastian Di Martino, Giám đốc tổ chức bảo tồn Rewilding Argentina, nói với AFP.
Với chiều dài có thể lên tới 1,35 m và nặng 80 kg, chuột lang nước (capybara) là động vật gặm nhấm lớn nhất thế giới hiện nay. Kích thước lớn đồng nghĩa chúng cần tiêu thụ nhiều thức ăn. Các cư dân đã phàn nàn về việc những con chuột lang kéo đàn vào khu dân cư, phá hỏng các bãi cỏ được cắt tỉa cẩn thận, thậm chí cắn cả vật nuôi và gây tại nạn giao thông.
Chuột lang nước kéo đàn vào khu dân cư kiếm ăn ở Nordelta. Video: AFP
Di Martino đồng ý rằng sự phát triển quá mức của chúng có hại cho môi trường, nhưng nhấn mạnh đó cũng là lỗi của con người. Hầu hết kẻ thù tự nhiên của chuột lang nước, gồm báo đốm, báo sư tử, cáo, mèo rừng và chó hoang đều đã tuyệt chủng ở Argentina do mất môi trường sống và săn bắn quá mức.
"Tình trạng này xảy ra trên khắp đất nước. Chúng ta đã xóa sổ rất nhiều loài động vật ăn thịt. Chuột lang nước cần một kẻ săn mồi để kiểm soát quần thể và khiến chúng sợ hãi. Nếu động vật gặm nhấm không có mối đe dọa nào, chúng có thể dành cả ngày để ăn, do đó làm suy thoái thảm thực vật và góp phần vào biến đổi khí hậu", Di Martino giải thích.
Trong tự nhiên, capybaras có thể sống từ 8 đến 10 năm và sinh sản một lần mỗi năm. Mỗi lứa cho khoảng 6 con non.
Mặc dù vậy, không phải tất cả mọi người ở Nordelta đều xem chuột lang nước là mối phiền toái. Một số thậm chí còn thích thú với sự hiện diện của chúng và muốn biến đó thành điểm thu hút của khu dân cư. Họ đã đề xuất kế hoạch thành lập một khu bảo tồn tự nhiên cho chúng sinh sống.
"Chúng ta có thể sống cùng với chuột lang nước. Chúng không phải là những sinh vật hung hãn. Một khu bảo tồn rộng 20 - 30 ha là đủ để duy trì sự đa dạng", Perla Paggi, cư dân ở Nordelta và là nhà hoạt động vì động vật, chia sẻ.
Tuy nhiên, Di Martino cho rằng việc thành lập khu bảo tồn sẽ không thay đổi được gì. Để ngăn sự xâm lấn của chuột lang nước, cần tìm cách giảm số lượng quần thể hoặc chuyển bớt chúng đi nơi khác. Người dân cũng được khuyên không nên để những sinh vật gặm nhấm khổng lồ này tiếp xúc với trẻ em và vật nuôi.
Thụy SĩCông ty Energy Vault sử dụng cần trục và những khối gạch khổng lồ để lưu trữ năng lượng, cung cấp cho mạng lưới điện khi cần.
Thiết kế tháp lưu trữ năng lượng của EVx. Ảnh: Energy Vault
Energy Vault, nhà sản xuất tháp lưu trữ năng lượng bằng trọng lực EVx, thu hút 100 triệu USD vốn đầu tư từ các công ty Prime Movers Lab, SoftBank, Saudi Aramco, Helena, và Idealab X. Energy Vault cho biết, nguồn vốn mới sẽ được dùng vào kế hoạch mở rộng ứng dụng hệ thống EVx cho khách hàng ở Mỹ, Trung Đông, châu Âu và Australia. Việc triển khai hệ thống ở Mỹ sẽ bắt đầu trong quý 4/2021 và ở các nước khác trong năm 2022.
Thiết kế của Energy Vault tương đối độc đáo, bao gồm cần trục tháp 6 tay cao 122 m cùng các khối bê tông nặng gần 35 tấn. Khi năng lượng mặt trời hoặc năng lượng gió được hút vào tháp, phần mềm AI (trí tuệ nhân tạo) sẽ điều khiển motor điện đưa các khối bê tông lên cao. Khi các khối bê tông này được hạ thấp, động năng từ quá trình sẽ được biến đổi thành điện năng. Theo Energy Vault, quá trình này có hiệu quả khép kín từ 80 đến 90%.
Với thiết kế này, hệ thống có thể lưu trữ năng lượng trong nhiều tháng, nhiều năm hoặc thậm chí trong thời gian vô hạn. Nguyên lý hoạt động của tháp gần giống hệ thống bơm thủy điện tích năng (pumped hydro), lợi dụng sức nước của các thủy vực (thay cho những khối gạch nặng) và sườn dốc (thay cho cột tháp).
Năm 2020, Energy Vault triển khai hệ thống lưu trữ năng lượng ở quy mô thương mại lần đầu tiên và giới thiệu hệ thống EVx mới vào tháng 4 năm nay. Theo công ty, tháp EVx có hiệu suất chu trình nạp xả là 80 - 85% và thời gian hoạt động hơn 35 năm. Hệ thống có thiết kế dạng module có thể tăng quy mô để đạt công suất lưu trữ nhiều gigawatt giờ điện.
Với nguồn cung cấp lithium có hạn trên toàn cầu, giới nghiên cứu đang tìm kiếm giải pháp thay thế pin lithium - ion để lưu trữ năng lượng mặt trời và điện gió. Ví dụ, công ty Form Energy ở Somerville, Massachusetts, đã thu hút 240 triệu USD vốn đầu tư cho thiết kế pin sử dụng viên sắt. Viên sắt tiếp xúc với oxy tạo ra gỉ sắt. Sau đó, oxy được loại bỏ để gỉ sắt trở lại thành sắt. Việc kiểm soát quá trình này cho phép pin nạp và xả điện.
Sau nhiều lần trì hoãn, thiết bị kế nhiệm của kính viễn vọng không gian Hubble có thể được phóng lên vào tháng 10 năm nay.
Mô phỏng kính viễn vọng không gian James Webb khi đi vào hoạt động. Ảnh: NASA
Trong một tuyên bố mới, Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) cho biết đã hoàn tất giai đoạn thử nghiệm cuối cùng của kính viễn vọng không gian James Webb (JWST) và chuẩn bị "đóng gói" để vận chuyển đến cơ sở phóng.
JWST ban đầu có kế hoạch ra mắt vào năm 2007, nhưng đã trải qua một cuộc tái thiết kế mạnh mẽ và được dời lịch đến năm 2015. Vì nhiều lý do khác nhau, sứ mệnh tiếp tục bị trì hoãn đến năm 2018, sau đó là tháng 6/2019, 5/2020, 3/2021 và gần nhất là tháng 10/2021. Tuy nhiên, đây có vẻ là lịch phóng cuối cùng.
Sứ mệnh James Webb phải đối mặt với nhiều thách thức do bị ràng buộc với "Điểm Lagrange" thứ hai trong hệ thống Trái Đất-Mặt Trời, một trong năm vị trí không gian liên hành tinh nơi lực hấp dẫn của hai vật thể lớn và lực ly tâm cân bằng nhau. Vì ở cách xa gần một triệu dặm, các phi hành gia không thể ghé thăm nó để sửa chữa và nâng cấp như những gì từng làm với Hubble.
Các kỹ sư kiểm tra JWST trong cơ sở của Northrop Grumman. Ảnh: NASA
Sau khi hoàn thành các thử nghiệm và kiểm tra cuối cùng để đảm bảo kính viễn vọng mới sẽ hoạt động tốt, nhóm kỹ sư của NASA đã gấp gọn các tấm pallet che nắng của nó vào tháp trung tâm và khóa tất cả lại với nhau, sẵn sàng cho vào một container. Những công việc chuẩn bị này dự kiến hoàn tất trong tháng 9.
JWST sau đó sẽ được vận chuyển từ cơ sở của Northrop Grumman ở bang California đến địa điểm phóng ở vùng Kourou, Guiana thuộc Pháp, trên bờ biển đông bắc Nam Mỹ, nơi nó được đóng gói vào khoang chứa đặt trên đỉnh tên lửa phóng Ariane 5, sẵn sàng rời Trái Đất sau rất nhiều năm chờ đợi.
Được mệnh danh là "công cụ nhìn xuyên quá khứ", JWST khi đi vào hoạt động sẽ quét vũ trụ bằng tia hồng ngoại trong ít nhất một thập kỷ, cung cấp cái nhìn xa hơn và rõ nét hơn về không gian sau thẳm. Với khả năng quan sát vật thể cách xa hơn 13,5 tỷ năm ánh sáng, thiết bị được kỳ vọng có thể khám phá những ngôi sao và thiên hà đầu tiên hình thành sau vụ nổ lớn Big Bang.
MỹBão cấp 4 Ida không chỉ làm thay đổi tốc độ dòng chảy mà còn gây ra hiện tượng chảy ngược dòng vô cùng hiếm gặp trên sông Mississippi.
Một người dân đi bộ dọc sông Mississippi trước khi bão Ida đổ bộ. Ảnh: AP
Từ khi đổ bộ vào cảng Fourchon, Louisiana chiều hôm 29/8, bão Ida với sức gió 240 km/h đã khiến hơn một triệu người rơi vào cảnh mất điện và các bệnh viện phải đóng cửa. Cơn bão mạnh đến mức làm sông Mississippi chảy ngược dòng suốt 4 giờ theo dữ liệu của Cục Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS). Những con sông có thể đổi dòng vì nhiều lý do từ lực thủy triều, xói mòn và động đất, nhưng sông đổi dòng do bão vô cùng hiếm gặp.
Hiện tượng bất thường ở sông Mississippi chỉ mới được ghi nhận vài lần trong lịch sử. Năm 2005, dòng sông này cũng chảy ngược hướng trong bão Katrina, Scott Perrien, nhà thủy văn ở USGS, cho biết. Dòng chảy của sông Mississippi cũng tạm thời thay đổi do trận sóng thần năm 1812, gây ra bởi trận động đất mạnh nhất trong chuỗi động đất ở vùng Missouri từ tháng 12/1811 đến tháng 3/1812.
Theo Perrien, mực nước sông dâng cao 2 m do sóng cồn ở thượng nguồn. Trong suốt thời gian đó, từ tốc độ 0,6 m/s, con sông chuyển sang chảy theo hướng ngược lại với tốc độ 1,5 m/s. Tuy nhiên, Perrien nhấn mạnh máy đo mực nước sông của USGS không đo ở đoạn sâu nhất của sông Mississippi, vì vậy đoạn sông đó có thể vẫn chảy đúng hướng.
Hiện nay, Ida được phân loại là bão cấp 4, có nghĩa tốc độ gió của nó nằm trong khoảng 209 - 251 km/h. Đây sẽ là cơn bão mạnh nhất từng đổ bộ vào Louisiana cùng với bão Laura năm 2020 và bão Last Island năm 1856. Cả ba cơn bão này đều đạt tốc độ gió tối đa 241 km/h, chỉ kém một chút so với bão cấp 5.
Các chuyên gia khí tượng dự đoán bão Ida sẽ tiếp tục tiến sâu vào đất liền qua nhiều khu vực của bang Louisiana và phía tây Mississippi, theo Trung tâm bão quốc gia Mỹ.
MỹSpaceX phóng tên lửa thứ 21 hôm 29/8, đưa tàu chở hàng tự động Dragon tới Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) trước khi hạ cánh trên biển.
Tàu Dragon phóng từ Trung tâm vũ trụ Kennedy. Ảnh: CBS
Tên lửa hai tầng Falcon 9 cất cánh từ Tổ hợp phóng 39A ở Trung tâm vũ trụ Kennedy của NASA lúc 14h14 ngày 29/8, thực hiện nhiệm vụ tái cung cấp vật tư lần thứ 23 của SpaceX lên phòng thí nghiệm trên quỹ đạo. Tàu Dragon chở hơn 2.200 kg nhu yếu phẩm, thiết bị thí nghiệm khoa học và phần cứng, bao gồm cánh tay robot sẽ được thử nghiệm bên trong chốt gió Bishop của trạm.
Chưa đầy 8 phút sau khi rời bệ phóng, tầng đầu tiên của Falcon 9 quay trở lại Trái Đất, hạ cánh nhẹ nhàng trên một trong những tàu drone của SpaceX ở Thái Bình Dương. Mẫu tàu đồ sộ có tên "A Shortfall of Gravitas" là phương tiện mới nhất trong đội 3 tàu drone chuyên dùng để thu hồi tầng đẩy rơi trở lại Trái Đất và đưa về cảng để tái sử dụng sau đó.
Theo lịch trình, tàu Dragon sẽ bay tới trạm ISS và ghép nối với cổng của module Harmony vào khoảng 22h ngày 30/8. Một phương tiện khác của SpaceX cũng đang ở trên trạm ISS là tàu Crew Dragon "Endeavour" phóng hôm 23/4, chở 4 phi hành gia. Đây không phải lần đầu tiên có hai tàu Dragon đậu ở ISS cùng lúc.
Chuyên gia khí tượng ở Phi đội thời tiết số 45 của Lực lượng Không gian Mỹ dự đoán thời tiết không ổn định trong nỗ lực phóng đầu tiên. Thời tiết xấu ở bãi phóng khiến SpaceX phải hoãn bay một ngày. Sau một đêm, thời tiết chuyển biến tốt, tên lửa Falcon 9 có thể cất cánh theo lịch trình.
Tầng đẩy sử dụng cho chuyến bay có tên B1061 đã từng bay 3 lần. Tính cả lần này, B1061 đã thực hiện 4 nhiệm vụ sau khi chở tàu vũ trụ Dragon thứ ba. Hoạt động hạ cánh mới nhất đánh dấu lần thứ 90 SpaceX thu hồi thành công tầng đầu tiên của Falcon từ năm 2015.
Tàu chở hàng Dragon mới phóng mang theo nhiều thiết bị khoa học, bao gồm cánh tay robot sắp được thử nghiệm bên trong chốt gió mới nhất của trạm ISS. Nhằm kiểm tra công nghệ, cánh tay robot sẽ bật công tắc và ấn nút bấm để chứng minh nó có thể thực hiện nhiệm vụ thường nhật. Trên tàu cũng có nhiều trang bị y tế giúp ích cho phi hành gia và người dân trên Trái Đất, trong đó có Nanofluidic Implant Communication Experiment (NICE), thí nghiệm kiểm tra thiết bị vận chuyển thuốc mới. Thiết bị cấy ghép siêu nhỏ này có thể thay đổi cách con người tiếp nhận điều trị và kiểm soát bệnh kinh niên.
Một thí nghiệm khác có tên MISSE-15 sẽ xem xét những vật liệu khác nhau và cách chúng phản ứng với môi trường vũ trụ. Các mẫu vật bê tông, pin mặt trời và nhiều đồ vật khác sẽ tiếp xúc với môi trường khắc nghiệt ngoài không gian để kiểm tra vật liệu tiềm năng cho tàu vũ trụ mới.
Theo Joel Montalbano, quản lý chương trình ISS của NASA, phi hành đoàn sẽ nhận được một số thức ăn đặc biệt như đồ ăn tươi sống và kem. Họ cũng sẽ có thêm nhiều trái cây như chanh, bơ, cà chua cherry. Tổng cộng, hơn 2.200 hàng hóa sẽ giúp các phi hành gia thực hiện thí nghiệm đa dạng đồng thời bổ sung nhu yếu phẩm.
Hóa thạch gần như hoàn chỉnh ở Brazil cho phép các nhà khoa học mô phỏng chi tiết hình dạng của loài thằn lằn bay tiền sử Tupandactylus navigans.
Hình ảnh phục dựng loài Tupandactylus navigans thuộc họ Tapejaridae. Ảnh: Victor Beccari
Các loài thằn lằn bay hay dực long trong họ Tapejaridae rất phổ biến trong hồ sơ hóa thạch của Brazil, nhưng hầu hết mẫu vật được tìm thấy cho đến nay đều chỉ là tàn tích một phần. Nghiên cứu xuất bản trên tạp chí PLOS ONE hôm 25/8 đánh dấu lần đầu tiên các nhà khoa học phân tích một bộ xương gần như hoàn chỉnh của loài Tupandactylus navigans.
"Mẫu vật được bảo quản đặc biệt tốt bao gồm hơn 90% bộ xương và một số mô mềm của mào đầu và mỏ sừng (một cấu trúc tương tự như ở loài chim)", tác giả chính của nghiên cứu Victor Beccari, nhà cổ sinh vật học động vật có xương sống tại Đại học São Paulo của Brazil, cho biết.
Bộ xương nằm trong phiến đá vôi đã bị cắt thành 6 phần do hoạt động buôn bán hóa thạch. Nó có nguồn gốc từ hệ tầng Crato ở đông bắc Brazil, với độ tuổi ước tính lên tới 115 triệu năm.
Bộ xương gần như hoàn chỉnh của Tupandactylus navigans ở hệ tầng Crato. Ảnh: Victor Beccari
Hóa thạch này là một phần trong số hơn 3.000 mẫu vật được cảnh sát liên bang Brazil thu hồi vào năm 2013, nhưng mới được Beccari và các đồng nghiệp nghiên cứu gần đây.
"Xương động vật tiền sử ở Brazil được luật pháp bảo vệ, vì chúng là một phần di sản địa chất của đất nước. Do đó, việc thu thập hóa thạch cần có sự cho phép, trong khi buôn bán và sưu tập tư nhân là bất hợp pháp", Beccari nói thêm.
Phân tích cho thấy Tupandactylus navigans cao khoảng 1 m và có sải cánh rộng hơn 2,5 m. Chiếc cổ tương đối dài và đặc biệt là phần mào đầu khổng lồ gợi ý rằng khả năng bay đường dài của loài dực long tiền sử này có thể bị hạn chế. Thay vào đó, nó dành nhiều thời gian dưới mặt đất để kiếm thức ăn như hạt và trái cây.
Tuy nhiên, cấu trúc xương mác, xương lồng ngực và các khối cơ phát triển cho thấy Tupandactylus navigans có khả năng bay quãng ngắn tốt, giúp chúng dễ dàng trốn thoát khỏi kẻ săn mồi.
"Mẫu vật này không chỉ cho phép chúng ta hoàn chỉnh cấu trúc giải phẫu của loài Tupandactylus navigans, mà còn cung cấp những hiểu biết sâu sắc về hệ sinh thái của nó", nhóm nghiên cứu nhấn mạnh trong báo cáo.
MỹSở Nông nghiệp Bang Washington phá hủy tổ ong bắp cày châu Á chứa 1.500 ấu trùng hôm 28/8 bằng dụng cụ cắt và máy hút.
Tổ ong bắp cày sát thủ vừa phát hiện ở Washington chứa 1.500 ấu trùng đang phát triển. Ảnh: WSDA
Đây là tổ ong bắp cày sát thủ đầu tiên được phát hiện ở Washington trong năm nay. Sở Nông nghiệp Bang Washington (WSDA) cũng đề nghị người dân địa phương báo cáo nếu nghi ngờ trông thấy loài vật xâm hại này hoặc tổ của chúng. WSDA sẽ tiếp tục đặt bẫy chúng đến cuối tháng 11, Live Science đưa tin.
Các nhà côn trùng học tìm thấy tổ ong bắp cày sát thủ ở một gốc cây chết tại phía đông thành phố Blaine, hạt Whatcom. Khu vực này không xa lạ với WSDA vì tháng 10 năm ngoái, họ tìm thấy một chiếc tổ khác cách đó 3,2 km. Ngày 11/8 vừa qua, họ cũng nhận được thông báo rằng ong bắp cày sát thủ xuất hiện chỉ cách gốc cây 0,4 km.
Sau khi tìm thấy chiếc tổ, các nhân viên WSDA mặc đồ bảo hộ để tránh bị đốt và hút ra được 113 con ong. Họ cũng bắt được thêm 67 con ong bắp cày khác trong vùng. Khi tách bớt vỏ và gỗ của gốc cây chết, các nhân viên xác định được trong tổ có tới 1.500 ấu trùng đang phát triển. Họ dỡ bỏ một phần gốc cây và tổ ong để nghiên cứu tại cơ sở của Đại học Bang Washington ở Bellingham, hạt Whatcom.
Một nhân viên của WSDA đứng trước tổ ong bắp cày. Ảnh: WSDA
Ong bắp cày sát thủ hay còn gọi là ong bắp cày khổng lồ châu Á (Vespa mandarinia), gây chú ý vào năm 2019, khi chúng lần đầu tiên xuất hiện ở Mỹ, cụ thể là hạt Whatcom. Với chiều dài khoảng 5 cm, đây là loài ong bắp cày lớn nhất thế giới. Ong bắp cày sát thủ là sinh vật bản địa ở Đông Á và Đông Nam Á. Có thể chúng đã tới Mỹ khi đi theo khách du lịch hoặc container vận chuyển.
Chỉ ong bắp cày sát thủ cái mới có vòi đốt, nhưng loài vật này thường giết bọ cánh cứng và ong mật theo cách khác. Đó là xé xác con mồi. Ong bắp cày sát thủ có thể tổ chức những cuộc tấn công quy mô nhắm vào tổ ong mật, phá hủy chiếc tổ trong vòng vài tiếng, theo WSDA.
Ong bắp cày sát thủ có thể gây chết người. Tại Nhật Bản, khoảng 40 người chết do vết đốt của loài vật này mỗi năm, theo nghiên cứu năm 2007 trên tạp chí Clinical Toxicology. Các trường hợp tử vong thường do suy thận, sốc phản vệ, đau tim và suy đa tạng do bị đốt nhiều lần.
Trung QuốcCác nhà nghiên cứu phát triển phương pháp điều trị mới bằng tế bào gốc giúp mọc lại dây thần kinh ở bệnh nhân bị chấn thương cột sống.
Mặt cắt bó sợi thần kinh nhìn dưới kính hiển vi điện tử quét. Ảnh: Science Photo Library
Giáo sư Dai Jianwu, trưởng nhóm nghiên cứu mới tại phòng thí nghiệm sinh học phát triển phân tử của Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc tại Bắc Kinh, cho biết phương pháp điều trị không thể khôi phục hoàn toàn khả năng đi lại nhưng sẽ giúp chất lượng cuộc sống của bệnh nhân trở nên tốt hơn. Các nhà nghiên cứu điều trị thử nghiệm cho 66 bệnh nhân từ năm 2015 tới năm 2020, tất cả đều bị đứt dây thần kinh trong tai nạn xe cộ hoặc bị ngã. Họ bị liệt và mất cảm giác hoàn toàn ở phần dưới ngực hoặc cổ và hiện nay chưa có cách điều trị hiệu quả.
Nhóm nghiên cứu sử dụng một thiết bị cấy ghép sinh học với hai loại tế bào gốc để kích thích phát triển neuron. Tuy có một số lo ngại về độ an toàn của vật liệu chỉnh sửa sinh học và tế bào gốc sử dụng trong thí nghiệm, những quan sát trong thời gian 2 - 5 năm không phát hiện tác dụng phụ nào, theo nghiên cứu công bố đầu tháng 8 trên tạp chí Science China Life Sciences.
"Đây là nghiên cứu dài hạn quy mô lớn đầu tiên về cấy ghép dạng khung giàn để chữa lành chấn thương cột sống với collagen tái tạo dây thần kinh", Dai và cộng sự chia sẻ trên website của Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc hôm 25/8. Theo họ, kết quả cho thấy phương pháp điều trị mới an toàn.
Từ lâu giới nghiên cứu đã biết tế bào neuron không thể tự lành, nhưng chưa ai hiểu rõ nguyên nhân tại sao. Theo một số lý giải khả thi, tai nạn nghiêm trọng hình thành nang rỗng ở phần chóp bị tổn thương của dây thần kinh, giải phóng hóa chất ngăn chúng mọc lại hoặc tạo mô sẹo chặn hoạt động truyền tín hiệu thần kinh. Các nhóm nghiên cứu trên khắp thế giới đã thử nghiệm nhiều cách điều trị như khâu phần chóp của dây thần kinh, cung cấp dưỡng chất cho neuron bị tổn thương hoặc kích thích phân chia tế bào bằng hóa chất nhưng đều không đạt hiệu quả như mong đợi.
Trong những năm gần đây, trọng tâm nghiên cứu tập trung vào cấy ghép tế bào gốc, sử dụng khung giàn chỉnh sửa sinh học. Kỹ thuật ngày càng thu hút nhiều sự chú ý sau khi chữa lành dây thần kinh bị đứt ở động vật như chuột, chó hoặc khỉ. Nhưng thí nghiệm ở người bị hạn chế chỉ trong một nhóm nhỏ bệnh nhân.
Bệnh nhân tham gia nghiên cứu của Dai bị đứt dây thần kinh với độ dài lên tới 10 cm và cần khung giàn chắc chắn nhưng có thể phân hủy sinh học để nối lại. Các nhà khoa học không sử dụng vật liệu nhân tạo mà những nhóm nghiên cứu khác thường dùng, thay vào đó họ dùng mô giống dây chằng lấy từ bò. Tuy đóng vai trò quan trọng trong thí nghiệm, khung giàn không thể tự làm lành dây thần kinh. Công việc đó được thực hiện bởi hàng chục triệu tế bào gốc cấy trên bề mặt khung.
Không giống những tế bào khác, tế bào gốc có thể phát triển thành các loại tế bào khác nhau. Có nhiều loại tế bào gốc, bao gồm một số loại có liên hệ với neuron, nhưng nhóm nghiên cứu của Dai sử dụng hai loại, một lấy từ nhau thai người hiến tặng và loại còn lại từ tủy xương của chính bệnh nhân. Dai và cộng sự hy vọng tế bào gốc sẽ kích thích phát triển dây thần kinh qua khu giàn dù họ chưa rõ quá trình này xảy ra như thế nào.
Khoảng 1/4 số bệnh nhân bị thương gần đây. Những người khác bị thương cách đây nhiều nhất là 6 năm và nhóm nghiên cứu phải loại bỏ mọi mô sẹo tích tụ theo thời gian trước khi điều trị cho họ. Hơn 30 bệnh nhân có dấu hiệu liền neuron nhưng tình trạng cải thiện ở mức độ khác nhau với từng người. Bốn bệnh nhân bị thương ở cổ gần đây phục hồi khả năng đi lại, bao gồm một người phụ nữ 22 tuổi có thể tự đi mà không cần trợ giúp. Các bệnh nhân khác vẫn phải ngồi trên xe lăn nhưng có thể cử động cánh tay, ngón tay, ngón chân hoặc lấy lại một số giác quan, bao gồm cảm nhận kim châm hoặc thông báo khi cần đi vệ sinh.
Nhóm nghiên cứu chưa biết chắc tại sao phương pháp điều trị này hiệu quả hơn ở một số bệnh nhân. Họ cho rằng một số yếu tố có thể tác động tới kết quả như tuổi tác, thời gian giữa lúc bị thương và điều trị, độ dài chỗ bị đứt ở dây thần kinh bị tổn thương. Họ cũng gần như không phát hiện ảnh hưởng khác biệt giữa tế bào của người hiến tặng và tế bào từ tủy xương bệnh nhân. Nhưng tế bào gốc ở nhau thai hiệu quả hơn trong việc khôi phục giác quan của các chi.
Hiện nay, chấn thương cột sống chưa có phương pháp điều trị hữu hiệu. Theo nghiên cứu gần đây ở châu Âu, mỗi năm trên thế giới có 630.000 ca bệnh mới. Nghiên cứu của Dai được tiến hành ở một số bệnh viện tại Bắc Kinh, Thiên Tân và Tô Châu. Theo Dai, một công ty khởi nghiệp ở Bắc Kinh đang tìm cách sản xuất hàng loạt khung giàn từ nghiên cứu.
Trung QuốcCác nhà nghiên cứu phát triển phương pháp điều trị mới bằng tế bào gốc giúp mọc lại dây thần kinh ở bệnh nhân bị chấn thương cột sống.
Mặt cắt bó sợi thần kinh nhìn dưới kính hiển vi điện tử quét. Ảnh: Science Photo Library
Giáo sư Dai Jianwu, trưởng nhóm nghiên cứu mới tại phòng thí nghiệm sinh học phát triển phân tử của Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc tại Bắc Kinh, cho biết phương pháp điều trị không thể khôi phục hoàn toàn khả năng đi lại nhưng sẽ giúp chất lượng cuộc sống của bệnh nhân trở nên tốt hơn. Các nhà nghiên cứu điều trị thử nghiệm cho 66 bệnh nhân từ năm 2015 tới năm 2020, tất cả đều bị đứt dây thần kinh trong tai nạn xe cộ hoặc bị ngã. Họ bị liệt và mất cảm giác hoàn toàn ở phần dưới ngực hoặc cổ và hiện nay chưa có cách điều trị hiệu quả.
Nhóm nghiên cứu sử dụng một thiết bị cấy ghép sinh học với hai loại tế bào gốc để kích thích phát triển neuron. Tuy có một số lo ngại về độ an toàn của vật liệu chỉnh sửa sinh học và tế bào gốc sử dụng trong thí nghiệm, những quan sát trong thời gian 2 - 5 năm không phát hiện tác dụng phụ nào, theo nghiên cứu công bố đầu tháng 8 trên tạp chí Science China Life Sciences.
"Đây là nghiên cứu dài hạn quy mô lớn đầu tiên về cấy ghép dạng khung giàn để chữa lành chấn thương cột sống với collagen tái tạo dây thần kinh", Dai và cộng sự chia sẻ trên website của Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc hôm 25/8. Theo họ, kết quả cho thấy phương pháp điều trị mới an toàn.
Từ lâu giới nghiên cứu đã biết tế bào neuron không thể tự lành, nhưng chưa ai hiểu rõ nguyên nhân tại sao. Theo một số lý giải khả thi, tai nạn nghiêm trọng hình thành nang rỗng ở phần chóp bị tổn thương của dây thần kinh, giải phóng hóa chất ngăn chúng mọc lại hoặc tạo mô sẹo chặn hoạt động truyền tín hiệu thần kinh. Các nhóm nghiên cứu trên khắp thế giới đã thử nghiệm nhiều cách điều trị như khâu phần chóp của dây thần kinh, cung cấp dưỡng chất cho neuron bị tổn thương hoặc kích thích phân chia tế bào bằng hóa chất nhưng đều không đạt hiệu quả như mong đợi.
Trong những năm gần đây, trọng tâm nghiên cứu tập trung vào cấy ghép tế bào gốc, sử dụng khung giàn chỉnh sửa sinh học. Kỹ thuật ngày càng thu hút nhiều sự chú ý sau khi chữa lành dây thần kinh bị đứt ở động vật như chuột, chó hoặc khỉ. Nhưng thí nghiệm ở người bị hạn chế chỉ trong một nhóm nhỏ bệnh nhân.
Bệnh nhân tham gia nghiên cứu của Dai bị đứt dây thần kinh với độ dài lên tới 10 cm và cần khung giàn chắc chắn nhưng có thể phân hủy sinh học để nối lại. Các nhà khoa học không sử dụng vật liệu nhân tạo mà những nhóm nghiên cứu khác thường dùng, thay vào đó họ dùng mô giống dây chằng lấy từ bò. Tuy đóng vai trò quan trọng trong thí nghiệm, khung giàn không thể tự làm lành dây thần kinh. Công việc đó được thực hiện bởi hàng chục triệu tế bào gốc cấy trên bề mặt khung.
Không giống những tế bào khác, tế bào gốc có thể phát triển thành các loại tế bào khác nhau. Có nhiều loại tế bào gốc, bao gồm một số loại có liên hệ với neuron, nhưng nhóm nghiên cứu của Dai sử dụng hai loại, một lấy từ nhau thai người hiến tặng và loại còn lại từ tủy xương của chính bệnh nhân. Dai và cộng sự hy vọng tế bào gốc sẽ kích thích phát triển dây thần kinh qua khu giàn dù họ chưa rõ quá trình này xảy ra như thế nào.
Khoảng 1/4 số bệnh nhân bị thương gần đây. Những người khác bị thương cách đây nhiều nhất là 6 năm và nhóm nghiên cứu phải loại bỏ mọi mô sẹo tích tụ theo thời gian trước khi điều trị cho họ. Hơn 30 bệnh nhân có dấu hiệu liền neuron nhưng tình trạng cải thiện ở mức độ khác nhau với từng người. Bốn bệnh nhân bị thương ở cổ gần đây phục hồi khả năng đi lại, bao gồm một người phụ nữ 22 tuổi có thể tự đi mà không cần trợ giúp. Các bệnh nhân khác vẫn phải ngồi trên xe lăn nhưng có thể cử động cánh tay, ngón tay, ngón chân hoặc lấy lại một số giác quan, bao gồm cảm nhận kim châm hoặc thông báo khi cần đi vệ sinh.
Nhóm nghiên cứu chưa biết chắc tại sao phương pháp điều trị này hiệu quả hơn ở một số bệnh nhân. Họ cho rằng một số yếu tố có thể tác động tới kết quả như tuổi tác, thời gian giữa lúc bị thương và điều trị, độ dài chỗ bị đứt ở dây thần kinh bị tổn thương. Họ cũng gần như không phát hiện ảnh hưởng khác biệt giữa tế bào của người hiến tặng và tế bào từ tủy xương bệnh nhân. Nhưng tế bào gốc ở nhau thai hiệu quả hơn trong việc khôi phục giác quan của các chi.
Hiện nay, chấn thương cột sống chưa có phương pháp điều trị hữu hiệu. Theo nghiên cứu gần đây ở châu Âu, mỗi năm trên thế giới có 630.000 ca bệnh mới. Nghiên cứu của Dai được tiến hành ở một số bệnh viện tại Bắc Kinh, Thiên Tân và Tô Châu. Theo Dai, một công ty khởi nghiệp ở Bắc Kinh đang tìm cách sản xuất hàng loạt khung giàn từ nghiên cứu.
MỹCác nhà nghiên cứu ở Đại học Harvard chế tạo cỗ máy bắt chước cú đấm nhanh hơn đạn bắn của tôm tít.
Robot phỏng theo cú đấm của tôm tít. Video: Đại học Harvard
Để tung ra cú đấm chí mạng, tôm tít tích tụ áp suất trong cơ bắp ở hai càng giống chiếc chày. Bên trong những thớ cơ của chúng là hai cấu trúc nhỏ mang tên phiến cứng. Phiến cứng hoạt động giống như chốt cài, ban đầu giữ cơ bắp lại, sau đó để cơ bắp giải phóng tất cả năng lượng lưu trữ cùng lúc. Kết quả là hai chiếc càng tung về phía trước nhanh hơn viên đạn rời khỏi nòng súng.
Tuy nhiên, trên thực tế, có một khoảng trễ ngắn giữa thời gian phiến cứng nhả cơ bắp ra và khi cặp càng vung tới. Để hiểu rõ hơn về điều này, nhóm nghiên cứu đứng đầu là giáo sư Robert Wood ở Đại học Harvard chế tạo một robot lớn cỡ con tôm nặng 1,5 g để tái dựng lại cơ chế tấn công của tôm tít.
Dù không thể sánh ngang tốc độ tung cú đấm của tôm tít, thiết bị có thể di chuyển nhanh hơn bất kỳ cỗ máy nào cùng kích cỡ. Cánh tay của robot đạt tốc độ 26 m/s. Ngoài ra, tương tự tôm tít, các nhà nghiên cứu nhận thấy khi bộ phận giống phiến cứng của robot nhả ra, cỗ máy không lập tức vung cánh tay về phía trước.
Thông qua phân tích chuyển động siêu chậm của cả tôm tít và robot, nhóm nghiên cứu kết luận sau khi phiến cứng nhả cơ bắp, chính cấu trúc cơ bắp đóng vai trò như chiếc chốt thứ hai. Sự sắp xếp như vậy giúp kiểm soát chuyển động của cặp càng. Quá trình này điều khiển việc giải phóng năng lượng đàn hồi lưu trữ, tăng cường sức mạnh cơ học của hệ thống, sinh viên cao học Emma Steinhardt giải thích. Thí nghiệm hé lộ cách các tổ chức sinh vật tăng tốc cực nhanh với cử động chớp nhoáng như cú đấm.
Wood và cộng sự hy vọng phát hiện mới về tôm tít có thể góp phần tăng thêm chức năng cho robot và nhiều thiết bị khác trong tương lai.
Ethylene oxide (EO) phát hiện trong mỳ tôm Hảo Hảo, miến Good, phở khô Thiên Hương là chất không được phép sử dụng ở Việt Nam, kể cả trong danh mục thuốc trừ sâu.
Cơ quan An toàn Thực phẩm Ireland (FSAI) hôm 20/8 đã ra thông báo thu hồi hai lô hàng gồm miến Good, hương vị sườn heo (loại 56gr, ngày sản xuất 10/5/2021) và mỳ Hảo Hảo, hương vị tôm chua cay (loại 77gr, ngày sản xuất 24/3/2021) của Công ty Cổ phần Acecook Việt Nam tại thị trường nước này vì chứa thành phần EO vượt quá ngưỡng cho phép.
"Rất nhiều quốc gia không quy định cụ thể về thành phần chất này trong thực phẩm, trong đó có Việt Nam", một cán bộ ở Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết. Trong các tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) về thực phẩm, hiện nay không đề cập đến chất này.
PGS.TS Nguyễn Thị Hoài Trâm, Phó Chủ tịch Hội Khoa học và Công nghệ Lương thực Thực phẩm Việt Nam cho biết, EO hay còn gọi là oxiran và epoxit. Chất này không nằm trong danh mục các chất được tồn dư trong thực phẩm (theo thông tư 50/2016 của Bộ Y tế). "Việc không quy định không có nghĩa là được phép sử dụng. Còn trong lĩnh vực bảo vệ thực vật, EO không có trong danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng", bà Trâm nói.
Mỳ Hảo Hảo chua cay bán tại thị trường trong nước. Ảnh: Mộc Nhiên
Theo Chi cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn), Ethylene oxide là hợp chất hữu cơ, một hóa chất cơ bản, không có trong Danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng tại Việt Nam.
EO thường được tìm thấy ở dạng khí không màu và rất dễ cháy. EO được sử dụng chủ yếu làm hoá chất trung gian trong sản xuất ethylene glycol (chất chống đông), hàng dệt, chất tẩy rửa, bọt polyurethane, dung môi, thuốc, chất kết dính, nguyên liệu cho sản xuất nhựa Polyethylene terephthalate (PET) và các sản phẩm khác.
Ngoài ra, EO còn được sử dụng làm sản phẩm khử trùng, hun trùng (xử lý mối mọt...) có hiệu quả cao. Ở nhiều quốc gia chất này được sử dụng cho mục đích kiểm soát côn trùng trong một số sản phẩm nông sản, khử khuẩn các nguyên liệu và sản phẩm thực phẩm (đặc biệt cho gia vị và các loại thảo mộc như ớt bột, tiêu và quế... để kiểm soát vi khuẩn Salmonella).
Kết quả phân tích trên hệ thống cảnh báo nhanh đối với mặt hàng thực phẩm (RASFF) được thiết lập tại EU cho thấy, mỳ tôm chua cay nhãn hiệu Hảo Hảo (số 2021.4233) chứa 0,066 mg EO/kg),phở khô vị bò gà của Công ty cổ phần thực phẩm Thiên Hương (số 2021.4177) chứa 0,052 mg EO/kg). Theo chỉ thị số 91/414/EEC của EU, hàm lượng EO trong các loại thực phẩm này phải dưới ngưỡng 0,05 mg/kg. "Như vậy, theo quy định của EU thì 2 sản phẩm này bị cảnh báo ở mức phải thu hồi/tiêu hủy", PGS Trâm nói.
Sản phẩm phở khô vị bò gà của Thiên Hương. Ảnh:Công ty cung cấp
PGS.TS Trịnh Lê Hùng, nguyên giảng viên Khoa Hóa, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, EO chủ yếu dùng trong việc tẩy trùng và khử trùng.
"Hiện để khử trùng thực phẩm công nghiệp, có rất nhiều công nghệ an toàn hơn. Việc xuất hiện EO trong sản phẩm mỳ tôm là khó hiểu", PGS.TS Trịnh Lê Hùng cho hay.
PGS.TS Tô Kim Anh, nguyên Viện trưởng Viện Công nghệ Sinh học và Công nghệ Thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết, EO cũng giống như các hóa chất khác, đã xác định là chất độc thì dù ở mức độ thấp cũng không được phép.
"Chất này có thể không phát sinh trong quá trình sản xuất mỳ ăn liền mà khả năng cao xuất hiện ở giai đoạn chuẩn bị các phụ gia. Doanh nghiệp sẽ phải rà soát để biết thành phần này xuất hiện ở khâu nào", PGS Kim Anh nói.
Hiện không chỉ mỳ ăn liền của Việt Nam bị thu hồi ở châu Âu, mà Hàn Quốc và Trung Quốc cũng đã từng bị cảnh báo. Cuối tháng 6 và giữa tháng 7/2021, Liên minh châu Âu có 2 quy định về việc sử dụng chất EO trong thực phẩm và thức ăn chăn nuôi. Theo đó, các sản phẩm có chứa phụ gia E410 (nhiễm ethylene oxide), đều có nguy cơ tiềm ẩn cho người tiêu dùng. Do đó, để bảo vệ sức khỏe, các nhà điều hành kinh doanh thực phẩm hoặc thức ăn chăn nuôi đã đưa các sản phẩm chứa E410 vào thị trường EU, phải thu hồi các sản phẩm đó dưới sự kiểm soát của các cơ quan có thẩm quyền của quốc gia.
Theo ý kiến chuyên gia, đã đến lúc Việt Nam nên đưa ra quy định về hàm lượng EO trong thực phẩm.
Trao đổi với VnExpress, đại diện Acecook và Công ty Thiên Hương cho biết, đang rà soát các khâu để xem sự cố phát sinh từ nguyên nhân nào dẫn đến trong sản phẩm có chứa chất trên.
Bộ Công Thương cũng đang rà soát toàn bộ danh mục sản phẩm do Acecook Việt Nam đang phân phối trong nước, kiểm tra xác minh làm rõ quy trình sản xuất và xác định các vi phạm nếu có để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Liên quan đến sản phẩm của Công ty Thiên Hương, Bộ Công Thương cũng đề nghị Ban Quản lý an toàn thực phẩm TP HCM thanh tra, kiểm tra, giám sát việc đảm bảo an toàn thực phẩm của đơn vị này. Ban Quản lý an toàn thực phẩm TP HCM được yêu cầu lấy mẫu kiểm nghiệm chỉ tiêu ethylene oxide với một số sản phẩm do công ty sản xuất đang bán tại thị trường trong nước.
Ethylene oxide (EO) phát hiện trong mỳ tôm Hảo Hảo, miến Good, phở khô Thiên Hương là chất không được phép sử dụng ở Việt Nam, kể cả trong thuốc trừ sâu.
Cơ quan An toàn Thực phẩm Ireland (FSAI) hôm 20/8 đã ra thông báo thu hồi hai sản phẩm gồm mỳ tôm Hảo Hảo, miến Good của Công ty Cổ phần Acecook Việt Nam tại thị trường nước này vì chứa thành phần EO vượt quá ngưỡng cho phép.
"Rất nhiều quốc gia không quy định cụ thể về thành phần chất này trong thực phẩm, trong đó có Việt Nam", một cán bộ ở Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết. Trong các tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) về thực phẩm, hiện nay không đề cập đến chất này.
PGS.TS Nguyễn Thị Hoài Trâm, Phó Chủ tịch Hội Khoa học và Công nghệ Lương thực Thực phẩm Việt Nam cho biết, EO hay còn gọi là oxiran và epoxit. Chất này không nằm trong danh mục các chất được tồn dư trong thực phẩm (theo thông tư 50/2016 của Bộ Y tế). "Việc không quy định không có nghĩa là được phép sử dụng. Còn trong lĩnh vực bảo vệ thực vật, EO không có trong danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng", bà Trâm nói.
Mỳ Hảo Hảo chua cay bán tại thị trường trong nước. Ảnh: Mộc Nhiên
Theo Chi cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn), Ethylene oxide là hợp chất hữu cơ, một hóa chất cơ bản, không có trong Danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng tại Việt Nam.
EO thường được tìm thấy ở dạng khí không màu và rất dễ cháy. EO được sử dụng chủ yếu làm hoá chất trung gian trong sản xuất ethylene glycol (chất chống đông), hàng dệt, chất tẩy rửa, bọt polyurethane, dung môi, thuốc, chất kết dính, nguyên liệu cho sản xuất nhựa Polyethylene terephthalate (PET) và các sản phẩm khác.
Ngoài ra, EO còn được sử dụng làm sản phẩm khử trùng, hun trùng (xử lý mối mọt...) có hiệu quả cao. Ở nhiều quốc gia chất này được sử dụng cho mục đích kiểm soát côn trùng trong một số sản phẩm nông sản, khử khuẩn các nguyên liệu và sản phẩm thực phẩm (đặc biệt cho gia vị và các loại thảo mộc như ớt bột, tiêu và quế... để kiểm soát vi khuẩn Salmonella).
Kết quả phân tích trên hệ thống cảnh báo nhanh đối với mặt hàng thực phẩm (RASFF) được thiết lập tại EU cho thấy, mỳ tôm chua cay nhãn hiệu Hảo Hảo (số 2021.4233) chứa 0,066 mg EO/kg), phở khô vị bò gà của Công ty cổ phần thực phẩm Thiên Hương (số 2021.4177) chứa 0,052 mg EO/kg). Theo chỉ thị số 91/414/EEC của EU, hàm lượng EO trong các loại thực phẩm này phải dưới ngưỡng 0,05 mg/kg. "Như vậy, theo quy định của EU thì 2 sản phẩm này bị cảnh báo ở mức phải thu hồi/tiêu hủy", PGS Trâm nói.
Sản phẩm phở khô vị bò gà của Thiên Hương. Ảnh:Công ty cung cấp
PGS.TS Trịnh Lê Hùng, nguyên giảng viên Khoa Hóa, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, EO chủ yếu dùng trong việc tẩy trùng và khử trùng.
"Hiện để khử trùng thực phẩm công nghiệp, có rất nhiều công nghệ an toàn hơn. Việc xuất hiện EO trong sản phẩm mỳ tôm là khó hiểu", PGS.TS Trịnh Lê Hùng cho hay.
PGS.TS Tô Kim Anh, nguyên Viện trưởng Viện Công nghệ Sinh học và Công nghệ Thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết, EO cũng giống như các hóa chất khác, đã xác định là chất độc thì dù ở mức độ thấp cũng không được phép.
"Chất này có thể không phát sinh trong quá trình sản xuất mỳ ăn liền mà khả năng cao xuất hiện ở giai đoạn chuẩn bị các phụ gia. Doanh nghiệp sẽ phải rà soát để biết thành phần này xuất hiện ở khâu nào", PGS Kim Anh nói.
Hiện không chỉ mỳ ăn liền của Việt Nam bị thu hồi ở châu Âu, mà Hàn Quốc và Trung Quốc cũng đã từng bị cảnh báo. Cuối tháng 6 và giữa tháng 7/2021, Liên minh châu Âu có 2 quy định về việc sử dụng chất EO trong thực phẩm và thức ăn chăn nuôi. Theo đó, các sản phẩm có chứa phụ gia E410 (nhiễm ethylene oxide), đều có nguy cơ tiềm ẩn cho người tiêu dùng. Do đó, để bảo vệ sức khỏe, các nhà điều hành kinh doanh thực phẩm hoặc thức ăn chăn nuôi đã đưa các sản phẩm chứa E410 vào thị trường EU, phải thu hồi các sản phẩm đó dưới sự kiểm soát của các cơ quan có thẩm quyền của quốc gia.
Theo ý kiến chuyên gia, đã đến lúc Việt Nam nên đưa ra quy định về hàm lượng EO trong thực phẩm.
Trao đổi với VnExpress, đại diện Acecook và Công ty Thiên Hương cho biết, đang rà soát các khâu để xem sự cố phát sinh từ nguyên nhân nào dẫn đến trong sản phẩm có chứa chất trên.
Bộ Công Thương cũng đang rà soát toàn bộ danh mục sản phẩm do Acecook Việt Nam đang phân phối trong nước, kiểm tra xác minh làm rõ quy trình sản xuất và xác định các vi phạm nếu có để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Liên quan đến sản phẩm của Công ty Thiên Hương, Bộ Công Thương cũng đề nghị Ban Quản lý an toàn thực phẩm TP HCM thanh tra, kiểm tra, giám sát việc đảm bảo an toàn thực phẩm của đơn vị này. Ban Quản lý an toàn thực phẩm TP HCM được yêu cầu lấy mẫu kiểm nghiệm chỉ tiêu ethylene oxide với một số sản phẩm do công ty sản xuất đang bán tại thị trường trong nước.
