[unable to retrieve full-text content]
Kính viễn vọng WXT, với trường quan sát gấp khoảng 100 lần các kính viễn vọng tương tự trên thế giới, gửi về những bức ảnh vũ trụ giá trị.
Hình ảnh tia X của vùng trung tâm dải Ngân Hà do Kính viễn vọng tia X trường rộng (WXT) chụp. Ảnh: NAOC
Những bản đồ vũ trụ tia X trường rộng đầu tiên trên thế giới do Kính viễn vọng tia X trường rộng (WXT) chụp, được các nhà khoa học Trung Quốc công bố tại Hội nghị Khoa học Vũ trụ Trung Quốc diễn ra ở thành phố Thái Nguyên, thủ phủ tỉnh Sơn Tây, miền bắc Trung Quốc hôm 27/8.
WXT phóng lên không gian ngày 27/7 nhờ một tên lửa nhiên liệu rắn, theo Đài quan sát Thiên văn Quốc gia Trung Quốc (NAOC). Kính viễn vọng thu được những hình ảnh tia X và quang phổ năng lượng của nhiều thiên thể trong và ngoài dải Ngân Hà sau 4 ngày quan sát trên quỹ đạo.
Trường quan sát của thiết bị này có thể lên tới 340 độ vuông, lớn gấp khoảng 100 lần những kính viễn vọng tương tự trên thế giới, theo NAOC. Trường quan sát càng rộng, kính viễn vọng càng nhìn được nhiều hơn.
WXT đã quan sát khu vực thiên thể trung tâm của dải Ngân Hà. Các kết quả thu được cho thấy một lần quan sát đơn lẻ có thể phát hiện tia X từ nhiều hướng, bao gồm những tia từ hố đen và sao neutron.
Ngoài ra, WXT cũng phát hiện những tín hiệu tia X tương đối yếu từ một chuẩn tinh cách xa 814 triệu năm ánh sáng. Chuẩn tinh là vật thể giống sao xa xôi, phát ra sóng vô tuyến và ánh sáng mạnh. NAOC cho biết, WXT cũng quan sát được thiên hà Đám Mây Magellan Lớn nằm gần dải Ngân Hà.
WXT thực chất là một module thử nghiệm của vệ tinh Einstein Probe (EP) đang được phát triển. Vệ tinh này sẽ trang bị tổng cộng 12 module WXT. EP có nhiệm vụ phát hiện những thiên thể phát ra tia X và cả những hố đen tĩnh lặng với bức xạ năng lượng cao nhất thời. Vệ tinh dự kiến phóng lên không gian cuối năm 2023. Một cuộc thử nghiệm vào tháng 8 cho thấy WXT đang vận hành bình thường, giúp đặt nền móng vững chắc cho nhiệm vụ vệ tinh, theo NAOC.
"Các kết quả thu được rất đáng mừng và chứng minh khả năng của công cụ mới trong việc thu thập dữ liệu khoa học chất lượng như dự kiến", Yuan Weimin, nhà khoa học chính trong dự án vệ tinh EP của NAOC, cho biết.
"Các kết quả thật ấn tượng. Những thử nghiệm này chứng minh tiềm năng khoa học của vệ tinh EP", P. O'Brien và R. Willingale, hai giáo sư tại Đại học Leicester, nhận xét.
Thu Thảo (Theo CGTN)
MỹKiến rải hoa quanh xác ong có thể là một cách giấu ong khỏi động vật ăn xác thối, tích trữ thực phẩm hoặc gom rác.
Sophie Klahr, giảng viên tại Đại học Bắc Carolina Chapel Hill, Mỹ, chia sẻ video và ảnh chụp về "tang lễ" của ong trên mạng xã hội Twitter hôm 28/8. Cụ thể, đàn kiến xếp những cánh hoa vàng xung quanh xác ong thành hình tròn, trông giống như một nghi thức đặc biệt. Video và ảnh chụp gây chú ý lớn với 250.000 lượt thích và 1.500 bình luận.
Kiến sống theo những cộng đồng phức tạp và sử dụng nhiều loại pheromone để giao tiếp. Chúng có thể báo cho đồng loại về đường đi, cảnh báo về những mối nguy hiểm, thậm chí thông báo chúng đã chết và những con khác cũng nên đề phòng.
Kiến cũng nhạy cảm với tín hiệu hóa học của các loài động vật khác. Trong trường hợp mà Klahr ghi lại, dù chưa rõ lý do ong chết, xác của chúng có thể đã gửi một loại thông điệp nào đó cho kiến. Vì vậy, có thể việc rải hoa là một cách phản ứng lại của kiến. Nếu xác ong là bữa ăn lớn đối với kiến thì vật liệu thực vật đang phân hủy có thể đóng vai trò như chiếc mặt nạ, giúp giấu ong khỏi động vật ăn xác thối, theo IFL Science.
Ngoài ra, tín hiệu phát ra từ ong có thể khiến đàn kiến nghĩ rằng chúng cần dọn dẹp một chút. Kiến là những kẻ dọn dẹp chuyên nghiệp và có hành vi necrophoresis (khiêng xác) để giữ cho cả đàn khỏe mạnh.
Kiến chết đôi khi sẽ thu hút thêm nhiều kiến vì cơ thể chúng tiết ra axit oleic. Nhằm hạn chế mầm bệnh lây lan, kiến sẽ gom xác đồng loại và mang chúng đến một "nghĩa địa" chuyên dụng. Một số đàn thậm chí còn có kiến thợ chuyên làm công việc khiêng xác. Có thể những con ong trong video được gom lại theo cách này và việc rải hoa giúp giảm khả năng chúng thu hút sự chú ý không mong muốn.
Thomas O'shea-Wheller, nhà nghiên cứu sau tiến sĩ về côn trùng học tại Đại học Bang Louisiana, Mỹ, từng đưa ra hai cách giải thích khác cho một video tương tự năm 2018. "Đây có thể là một 'bãi rác' với kiến và chúng xếp lên đó nhiều thứ đang phân hủy (gồm cả ong và cánh hoa). Khả năng thứ hai, đây là 'cửa hàng thực phẩm' mà chúng cất những món đồ kiếm được. Tóm lại, điểm mấu chốt là dường như chúng coi ong và cánh hoa là cùng một loại tài nguyên hoặc phế phẩm", ông giải thích.
Thu Thảo (Theo IFL Science)
AnhHội tụ 3 điều bất lợi ở thế kỷ 19 - là nữ, tầng lớp lao động, nghèo - Mary Anning vẫn trở thành thợ săn hóa thạch vĩ đại.
Những vách đá xói mòn gần thị trấn Lyme Regis giúp hé lộ những lớp đá trầm tích hình thành từ hàng trăm triệu năm trước. Ảnh: Arterra/Universal Images Group
Khoảng 200 triệu năm trước, trong kỷ Jura, đường bờ biển của thị trấn Lyme Regis, Anh, vẫn chìm dưới đại dương ấm áp với vô số sinh vật tiền sử sinh sống. Biển sau đó rút đi, nhưng những khối đá trầm tích mềm cấu tạo nên đáy biển vẫn còn lưu lại. Những sinh vật bị chôn vùi dưới đó dần dần hóa thành đá. Một phần đáy biển biến đổi, tạo thành các vách đá. Mỗi đợt sóng hay bão mạnh đều làm xói mòn các vách đá này, khiến hàng loạt hóa thạch lộ ra.
Thị trấn ven biển Lyme Regis cũng là nơi Mary Anning, người được coi là nhà cổ sinh vật học nữ đầu tiên trên thế giới, chào đời. Cuộc đời của bà đầy rẫy khó khăn và bi kịch nhưng cũng rất phi thường với những phát hiện gây chấn động giới khoa học.
"Mary Anning hội tụ ba điều mà bạn không muốn ở Anh vào thế kỷ 19 - là phụ nữ, thuộc tầng lớp lao động và nghèo. Thời đó, kể cả những phụ nữ có học thức cũng không được phép sở hữu đất đai hay bầu cử. Nhưng bất chấp hoàn cảnh tồi tệ này, bà ấy vẫn làm được những điều đáng kinh ngạc", nhà vận động Anya Pearson chia sẻ trên BBC.
Thời thơ ấu gắn liền với mảnh đất hóa thạch
Mary Anning chào đời tại thị trấn Lyme Regis năm 1799, theo Live Science. Gia đình bà rất nghèo. Trong số 10 người con, chỉ có Mary và anh trai Joseph sống đến tuổi trưởng thành. Cha của Mary, Richard, là một thợ đóng tủ và nhà sưu tầm hóa thạch nghiệp dư. Khi lên 5 hoặc 6 tuổi, Mary phụ giúp cha thu thập hóa thạch - một công việc thường khó hiểu với các cô gái.
Richard dạy con gái cách tìm hóa thạch trên bãi biển và làm sạch chúng. Ông cũng thường trưng bày và bán chúng để có thêm thu nhập. Giống như nhiều phụ nữ và bé gái ở Lyme Regis thời đó, Mary gần như không được học hành chính quy. Tuy nhiên, bà vẫn biết đọc, thậm chí tự học địa chất và giải phẫu.
Richard đột ngột qua đời vào tháng 11/1810 do những vết thương khi ngã xuống vách đá và bệnh lao. Joseph trở thành một thợ học việc, trong khi Molly, mẹ của Mary, khuyến khích Mary giúp gia đình trả các khoản nợ bằng cách bán những hóa thạch tìm được.
Minh họa Mary Anning đi săn hóa thạch cùng con chó trung thành của mình, Tray. Ảnh: Bảo tàng Lịch sử Quốc gia London
Những phát hiện chấn động thế giới
Khoảng năm 1811, khi Mary 12 tuổi, Joseph phát hiện một hộp sọ hóa thạch kỳ lạ. Mary sau đó đã tới tìm kiếm và cần mẫn đào được một bộ xương dài 5,2 m, có 60 đốt sống. Vài tháng sau, khi bà hoàn thành công việc khai quật, mọi người trong thị trấn đều biết bà đã tìm thấy một con quái vật. Nó trông vừa giống cá, vừa giống cá sấu.
Các chuyên gia nghiên cứu và tranh luận về mẫu vật bí ẩn suốt nhiều năm. Cuối cùng, nó được đặt tên là Ichthyosaurus, hay "thằn lằn cá" - mặc dù ngày nay, chúng ta biết nó không phải cá hay thằn lằn mà là một loài bò sát biển sống cách đây 194 - 201 triệu năm.
Anning tiếp tục săn hóa thạch trong những năm tháng thiếu niên. Từ năm 1815 - 1819, bà tìm thấy vài bộ xương thằn lằn cá hoàn chỉnh hơn, trong đó nhiều bộ được đưa vào các bảo tàng địa phương hoặc trở thành phương tiện giảng dạy. Tuy nhiên, những người đàn ông giảng về lý thuyết giải phẫu hoặc nguồn gốc của thằn lằn cá lại không nhắc đến người phụ nữ đã phát hiện, khai quật và làm sạch hóa thạch, giúp mang lại danh tiếng cho họ.
Phát hiện lớn tiếp theo của Mary thậm chí còn gây tranh cãi hơn so với hóa thạch thằn lằn cá đầu tiên. Năm 1823, bà trở thành người đầu tiên tìm thấy bộ xương hoàn chỉnh của Plesiosaurus, tên gọi có nghĩa là "cận bò sát". Mẫu vật quá kỳ lạ và tin tức lan truyền nhanh chóng đến mức không lâu sau, người ta đồn rằng hóa thạch là giả.
Nhà tự nhiên học Georges Cuvier ban đầu cũng không tin vào phát hiện này. Hiệp hội Địa chất London tổ chức một cuộc họp đặc biệt nhưng không mời Mary. Sau cuộc tranh luận kéo dài, Cuvier đã thừa nhận sai lầm của mình, theo Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên London.
Năm 1828, Mary tiếp tục tìm thấy một bộ xương khác thường với chiếc đuôi dài và đôi cánh. Một lần nữa, tin tức về phát hiện của bà nhanh chóng lan rộng. Các nhà khoa học trên thế giới, từ London đến Paris, đưa ra nhiều giả thuyết về sinh vật chưa từng biết đến, được đánh giá là quý hiếm và gây tò mò nhất trong tất cả các loài bò sát. Đây thực chất là hóa thạch đầu tiên của thằn lằn bay Dimorphodon, thuộc nhóm Pterosauria, được phát hiện bên ngoài nước Đức. Khác với Ichthyosaurus và Plesiosaurus, Pterosauria có cánh và được cho là động vật bay lớn nhất từ trước đến nay.
Nhiều phát hiện của Mary Anning ngày nay vẫn được trưng bày tại các bảo tàng trên thế giới. Ảnh: NHM
Nữ thợ săn hóa thạch không được vinh danh
Mary tiếp tục khai quật hết hóa thạch này đến hóa thạch khác. Bà bán các phát hiện của mình, thúc đẩy sự quan tâm của công chúng đến địa chất và cổ sinh vật học. Mọi người kéo đến những buổi trưng bày hóa thạch trên khắp nước Anh, ngay cả những bảo tàng lớn cũng phải chật vật để đáp ứng nhu cầu.
Bất chấp danh tiếng ngày càng cao của Mary trong việc tìm kiếm và nhận diện hóa thạch, giới khoa học vẫn ngần ngại khi công nhận thành tựu của bà. Các nhà khoa học nam - dù thường xuyên mua hóa thạch mà Mary phát hiện, làm sạch và nhận diện - vẫn hiếm khi đề cập đến bà trong các bài báo khoa học về số hóa thạch này, kể cả khi viết về phát hiện thằn lằn cá gây chấn động. Ngay cả Hiệp hội Địa chất London cũng không công nhận bà. Trên thực tế, họ không chấp nhận thành viên nữ cho đến đầu thế kỷ 20.
Mary qua đời vì ung thư vú vào năm 1847, khi mới 47 tuổi và vẫn gặp khó khăn tài chính, bất chấp những phát hiện khoa học phi thường trong suốt cuộc đời mình. Tạp chí của Hiệp hội Địa chất London đã đăng cáo phó của bà. Đây là lần đầu tiên họ tôn vinh một người không phải là thành viên của hiệp hội như vậy.
Ngày nay, Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên ở London trưng bày một số phát hiện nổi bật của Mary Anning, bao gồm hóa thạch Ichthyosaurus, Plesiosaurus và Pterosauria. Giống như gần hai thế kỷ trước, các hóa thạch của bà tiếp tục thu hút khách tham quan từ khắp nơi trên thế giới.
Bờ biển thị trấn Lyme Regis hiện là một phần của Bờ biển Kỷ Jura, nơi được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới năm 2001. Các nhà khoa học, nhà nghiên cứu nghiệp dư và những em nhỏ yêu thích khám phá vẫn tới đây, tiếp nối công việc của Mary Anning và sẵn sàng cho những phát hiện lớn tiếp theo.
Thu Thảo
MỹHệ thống phóng không gian (SLS) là tên lửa lớn và mạnh nhất NASA từng chế tạo với lực đẩy lớn hơn 20% so với tên lửa Atlas V trong chương trình Apollo.
Các bộ phận chính của tên lửa SLS. Ảnh: NASA
NASA đang chuẩn bị phóng tên lửa Hệ thống phóng không gian (SLS) lên quỹ đạo trong tuần này. Sau khi tới quỹ đạo, tàu vũ trụ Orion sẽ tách khỏi tên lửa để bay tới Mặt Trăng. Nhiệm vụ này sẽ mở đầu chương trình Artemis của NASA nhằm đưa con người trở lại Mặt Trăng lần đầu tiên kể từ năm 1972, đồng thời mở đường cho nhiệm vụ có người lái tới sao Hỏa. Các bộ phận của tên lửa SLS do nhiều tổ chức và công ty khác nhau chế tạo, mỗi bộ phận đều có vai trò then chốt.
Tàu vũ trụ Orion
Tàu vũ trụ Orion bao gồm hệ thống hủy phóng, module chở phi hành đoàn và module dịch vụ châu Âu. Hệ thống hủy phóng được thiết kế để phản ứng trong vòng vài mili giây trước bất kỳ bất thường nào để có thể đẩy module chở phi hành đoàn ra ngoài an toàn nếu cần. Module chở phi hành đoàn sẽ trống trong nhiệm vụ Artemis I, nhưng sẽ chở 4 phi hành gia của nhiệm vụ Artemis II.
Module dịch vụ châu Âu là đóng góp quan trọng của Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) vào tàu Orion. Đây là bộ phận thiết yếu cung cấp điện, nước, oxy và nitơ cần thiết để tạo ra lực đẩy, giúp các hệ thống duy trì hoạt động. Bộ phận này cũng trang bị cánh mặt trời dài 7 m, mỗi cánh lắp 3.750 pin quang năng.
Bệ đỡ nối tàu Orion với SLS
SLS không chỉ đưa tàu Orion bay quá Mặt Trăng và trở lại Trái Đất mà còn phóng 10 vệ tinh CubeSat nhỏ vào không gian để tiến hành một số nhiệm vụ khoa học, trong đó có nhiệm vụ cánh buồm mặt trời mang tên Near-Earth Asteroid (NEA) Scout nhằm nghiên cứu một tiểu hành tinh gần Trái Đất. Nhiệm vụ CubeSat khác sẽ chở nấm men vào không gian sâu để kiểm tra ảnh hưởng của bức xạ đối với tổ chức sống. Ngoài nối tàu Orion với tên lửa SLS, bộ phận này sẽ chở và triển khai 10 vệ tinh trên quỹ đạo sau khi tàu Orion tách ra.
Tầng đẩy đông lạnh tạm thời (ICPS)
CPS được chế tạo bởi Boeing và United Launch Alliance sẽ cung cấp lực đẩy trong không gian cho Orion để tàu bay đúng lộ trình tới Mặt Trăng và trở về Trái Đất. Cao 13,7 m và có đường kính 5,1 m, đây là hệ thống hoạt động dựa trên hỗn hợp nhiên liệu hydro/oxy lỏng với một động cơ, khai hỏa sau khi tên lửa đẩy nhiên liệu rắn và tầng chính hoàn thành mục tiêu và tách ra. Động cơ RL10B-2 sẽ cung cấp lực đẩy 11.216 kg giúp tàu Orion bay về phía Mặt Trăng.
Bệ nối tầng phương tiện phóng
Bộ phận cao 8,3 m này che phủ và bảo vệ động cơ RL10 của ICPS trong quá trình phóng, đồng thời nối ICPS với tầng chính và đóng vai trò như hệ thống phân tách. Bệ được thiết kế theo hình nón nhằm kết hợp tầng chính đường kính 8,4 m với ICPS đường kính 5 m.
Tầng chính
Tầng chính cao 65 m của SLS chở lượng nhiên liệu khổng lồ cần thiết để cất cánh với 2,8 triệu lít nhiên liệu dùng cho 4 động cơ RS-25. Tầng này có một bình nhiên liệu oxy lỏng và bình nhiên liệu hydro lỏng. Hai bình sẽ nạp cho các động cơ khoảng 5.678 l nhiên liệu đẩy/giây trong 8 phút sau khi phóng (thời gian để SLS lên tới quỹ đạo).
Tên lửa đẩy nhiên liệu rắn (SRB)
Mỗi tên lửa đẩy nhiên liệu rắn cao bằng một tòa nhà 17 tầng, sản sinh lực đẩy gần 1,6 triệu kg, cung cấp 75% sức mạnh cần thiết trong 2 phút đầu tiên sau khi phóng. Qua 2 phút đó, nhiệm vụ của chúng đã hoàn tất. Một SRB đốt hết khoảng 6 tấn nhiên liệu đẩy rắn/giây để tạo lực nâng giúp SLS lao vào không trung.
4 động cơ RS-25
Theo NASA, động cơ RS-25 gắn bên dưới tầng chính của SLS là "động cơ hiệu quả nhất từng được chế tạo". Động cơ RS-25 được sử dụng trong chương trình Tàu con thoi của NASA. NASA sử dụng phiên bản cải tiến của động cơ này cho SLS, cung cấp tổng lực đẩy 3,9 triệu kg khi cất cánh. Kết hợp với lực đẩy từ tên lửa đẩy nhiên liệu rắn, SLS sẽ bay vào quỹ đạo ở tốc độ khoảng 27.350 km/h. Các động cơ sẽ khai hỏa trong 8 phút.
An Khang (Theo Interesting Engineering)
Một chiếc iPhone đời đầu còn nguyên đai nguyên kiện đã được bán đấu giá với mức 35.414 USD (hơn 800 triệu đồng), trong khi chiếc iPod đời đầu cũng được định giá 25.000 USD (hơn 580 triệu đồng). Được biết iPod đời đầu ra mắt năm 2001 còn iPhone đời đầu được công bố năm 2007. Chiếc iPhone được RR Auction và đánh dấu một cột mốc mới cho các thiết bị hiếm hoi được bán đấu giá trên khắp thế giới.
Giá cho các sản phẩm công nghệ cổ đã lên đến hàng triệu đô la. Phiên đấu giá mới nhất của chiếc iPhone chưa mở hộp là duy nhất trong lịch sử. Tại đây, người ta còn bán một bảng mạch gốc của máy tính Apple I, do người đồng sáng lập Apple, Stephen Wozniak hàn bằng tay và được bán với giá 677.196 USD (15,8 tỷ đồng). Vào thời điểm đó, iPhone là một chiếc điện thoại di động khá tiên tiến với camera 2 megapixel, hỗ trợ hộp thư thoại và nhiều tính năng khác.
Như đã nói ở trên, việc bán ra chiếc iPhone này cũng đánh dấu một cột mốc lớn của lịch sử công nghệ cá nhân. Ngoài mức giá cao ngất ngưởng, iPhone đời đầu còn là kẻ thay đổi cuộc chơi khi nó là chiếc điện thoại màn hình cảm ứng đầu tiên. Về sau, tất cả các thương hiệu điện thoại thông minh đều theo đuổi công nghệ này.
MỹLoài dế không cánh được ghi hình đang bò trên ống dung nham ở ngọn núi lửa trong vườn quốc gia Hawaii.
Con dế cái sống trong ống dung nham sau vụ phun trào. Video: National Geographic
Trong chương trình "America’s National Park" phát sóng cuối tháng 8, đoàn làm phim của National Geographic ghi hình một loài dế sống trên đỉnh hai trong số những ngọn núi lửa hoạt động mạnh nhất thế giới là Kīlauea và Mauna Loa đều nằm trên Đảo Lớn của Hawaii, theo Newsweek. Dế dung nham không cánh (Caconemobius fori) còn gọi là 'ūhini nēnē pele trong tiếng Hawaii, là dạng sống đa bào đầu tiên làm tổ trong ống dung nham cứng sau vụ phun trào gần đây trên đảo, các nhà khoa học cho biết.
Trong clip từ chương trình, một con dế cái bò trên ống dung nham cứng. "Tự nhiên cần phải thích nghi để sống ở vùng đất lửa này. Sau vụ phun trào, đây là sinh vật đầu tiên cư trú ở môi trường khắc nghiệt như vậy", người dẫn chương trình Garth Brooks cho biết.
Các nhà khoa học phát hiện con dế lớn cỡ móng tay duy trì sự sống bằng cách ăn những mẩu thực vật phân hủy và bọt biển do gió thổi tới. Ngoài ra, họ không biết gì về chúng. Nhiều mặt đời sống và hành vi của chúng vẫn là "bí ẩn khoa học", Anwar Mamon, nhà sản xuất chương trình America's National Parks chia sẻ.
"Không ai biết bất kỳ điều gì về vòng đời của chúng. Đó là lý do dế dung nham rất đặc biệt. Chúng sống sót ở một trong những môi trường cằn cỗi nhất trên Trái Đất, nơi nồng độ oxy suy giảm, nhiệt độ cực cao và dung nham phun trào gần đó", Mamon nói.
Những con dế xuất hiện ở ống dung nham cứng lại sau vụ phun trào cách đây 3 tháng. Nhưng vào thời điểm cây cỏ bắt đầu mọc, chúng biến mất một cách khó hiểu. "Chúng giống như không thuộc về hành tinh này. Có nhiều bí ẩn đang chờ khám phá và phát hiện", Newsweek dẫn lời Mamon.
An Khang (Theo Newsweek)
NASA đã dừng đếm ngược 40 phút trước kế hoạch phóng tàu vũ trụ tới quỹ đạo Mặt Trăng do một số vấn đề bất thường ở tên lửa.
Tên lửa hệ thống phóng không gian và tàu vũ trụ Orion của NASA được thiết lập để thực hiện sứ mệnh không người lái đầu tiên lên Mặt Trăng (Artemis 1). Chuyến bay được lên lịch vào lúc 8h33 ngày 29/8 theo giờ địa phương (19h33 giờ Hà Nội) từ Trung tâm vũ trụ Kennedy ở Florida, Mỹ nhưng NASA phải tạm dừng do động cơ quá nhiệt.
Tên lửa SLS và tàu vũ trụ Orion trên bệ phóng trước sứ mệnh Artemis 1. Ảnh: NASA
Các kỹ sư NASA nhận thấy dường như có một sự cố rò rỉ hydro lỏng, nhưng khi kiểm tra kỹ hơn, thiệt hại không phải do cấu trúc và không có khả năng ảnh hưởng đến việc phóng.
Tuy nhiên, động cơ số 3 vẫn còn quá nóng để khởi động, buộc NASA phải tạm dừng đồng hồ đếm ngược trước kế hoạch phóng 40 phút để tìm cách làm mát động cơ.
Sau nhiều nỗ lực khắc phục sự cố không thành công, các kỹ sư đã hết thời gian và không thể hoàn thành các công việc chuẩn bị cần thiết để khởi chạy Artemis 1 vào hôm nay. NASA sẽ tiếp tục xác định nguyên nhân và khắc phục sự cố động cơ tên lửa để chuẩn bị cho hai cơ hội phóng tiếp theo vào ngày mùng 2 và 5/9.
Artemis 1 là sứ mệnh đầu tiên trong chương trình thám hiểm Mặt trăng Artemis, cũng như chuyến bay đầu tiên của SLS. Siêu tên lửa của NASA sẽ phóng tàu Orion không phi hành đoàn lên quỹ đạo Mặt Trăng trong một chuyến bay thử nghiệm kéo dài 6 tuần kể từ khi cất cánh cho đến khi hạ cánh. Mục tiêu chính của sứ mệnh là chứng minh rằng cả hai phương tiện đã sẵn sàng để bắt đầu phóng phi hành gia lên Mặt Trăng cũng như các điểm đến không gian sâu khác.
Theo kế hoạch, sau khi phóng từ Trái Đất, Artemis I sẽ bay trong nhiệm vụ kéo dài 42 ngày. Trong chuyến bay, tàu vũ trụ Orion sẽ bay 64.000 km phía ngoài Mặt Trăng, xa hơn 48.000 km so với kỷ lục lập bởi tàu Apollo 13. Lộ trình này mô phỏng chuyến bay mà phi hành đoàn Artemis II sẽ thực hiện vào năm 2024.
Đoàn Dương (Theo Space)
Cây hogweed khổng lồ là một thành viên thuộc họ Cà rốt nhưng đặc biệt nguy hiểm bởi nhựa độc mạnh và khả năng xâm lấn rất khó diệt trừ.
Video: Animalogic
Ai CậpKhông chỉ làm bằng vật liệu quý như da và vàng, những đôi dép trong mộ vua Tutankhamun còn được thiết kế để giúp ông đi lại dễ dàng hơn.
Một đôi dép có quai và chụp ngón chân bằng vàng trong mộ vua Tut. Ảnh: Mary Harrsch
Lăng mộ số KV62 của vua Tutankhamun, một trong những phát hiện thú vị nhất của các nhà Ai Cập học, thu hút nhiều sự chú ý trên khắp thế giới vào thập niên 1920. Trong khi mặt nạ bằng vàng của vua Tutankhamun trở thành biểu tượng của Ai Cập cổ đại, mãi tới năm 2007, giới chuyên gia mới tiến hành nghiên cứu sâu về những đôi dép của ông, theo Ancient Origins.
Tuy số lượng dép chưa được xác định, ít nhất 80 mẫu vật được phát hiện trong ngôi mộ nguyên vẹn của vua Tut, nhằm đồng hành với ông sang thế giới bên kia. Một số đôi dép còn nguyên vẹn trong khi số khác chỉ còn sót lại những mẩu quai nhỏ. Đôi dép được bảo quản tốt nhất là dép sandal bằng vàng ở bàn chân xác ướp của vua Tutankhamun.
Andre Veldmeijer, nhà khảo cổ học người Hà Lan, tiến hành nghiên cứu 81 mẫu vật lưu trữ ở Bảo tàng Luxor và Bảo tàng Ai Cập tại Cairo. Tất cả đều là dép mai táng trong mộ vua Tutankhamun, bao gồm dép khâu và đính hạt làm từ vàng, vỏ cây bạch dương, sợi thực vật, đá quý, da và vàng.
Xét nghiệm ADN và ảnh chụp CT xác ướp hé lộ vua Tutankhamun có thể mắc khuyết tật bẩm sinh do kết hôn cận huyết, bao gồm chân khoèo và biến dạng ở bàn chân, khiến ông đi tập tễnh và cần dùng gậy chống. Trong bộ sưu tập dép phát hiện trong mộ, 3 đôi có quai ngang giúp hỗ trợ đi lại.
Nhóm nghiên cứu còn bất ngờ hơn khi thấy hình minh họa kẻ thù ở nhiều đôi dép của vua Tutankhamun. Dù các chuyên gia không biết chắc những đôi dép sandal này dùng để đi hay mang tính biểu tượng. Phần lót của một đôi sandal có hình tù nhân châu Phi ở một bên và tù nhân châu Á ở bên còn lại, đại diện cho kẻ thù của vua Tutankhamun. Thiết kế này ngụ ý mỗi lần pharaoh cất bước, ông đang giẫm đạp lên kẻ thù.
An Khang (Theo Ancient Origins)
Nghiên cứu mới trên chuột cho thấy việc sản tinh trùng trong giai đoạn trưởng thành sẽ không thể diễn ra nếu thiếu enzyme DOT1L.
Trong khi phụ nữ được sinh ra với số lượng trứng giới hạn, đàn ông có thể sản xuất tinh trùng trong suốt cuộc đời trưởng thành. Điều này có nghĩa là họ phải liên tục đổi mới các tế bào gốc tinh trùng, còn được gọi là SSC, nơi khởi đầu của sự phát sinh tinh trùng.
Trong một nghiên cứu mới xuất bản trên tạp chí Genes & Development, Giáo sư Jeremy Wang cùng các cộng sự tại Trường Thú y thuộc Đại học Pennsylvania của Mỹ cho biết quá trình đổi mới SSC phụ thuộc vào một chất điều hòa tế bào gốc có tên là DOT1L - một loại protein được tìm thấy ở các sinh vật nhân thực bao gồm cả con người.
Cấu trúc enzyme DOT1L. Ảnh: Wikipedia
Nhóm nghiên cứu đã thực hiện thí nghiệm trên chuột và nhận thấy động vật thiếu DOT1L không thể giữ lại các tế bào gốc tinh trùng, điều này ảnh hưởng đến khả năng sinh tinh liên tục của chúng. Khám phá này bổ sung vào danh sách gồm một số ít các yếu tố đổi mới tế bào gốc đã được các nhà khoa học xác định cho đến nay.
"Việc xác định nhân tố thiết yếu này không chỉ giúp hiểu đặc tính sinh học của tế bào gốc mầm mà một ngày nào đó có thể cho phép chúng ta lập trình lại các tế bào sinh dưỡng, ví dụ như một loại tế bào da được gọi là nguyên bào sợi, để trở thành tế bào gốc mầm, về cơ bản là tạo ra một giao tử trong đĩa nuôi cấy. Đó là ranh giới tiếp theo cho việc điều trị hiếm muộn", Wang nhấn mạnh.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra chức năng tự đổi mới tế bào gốc của DOT1L một cách tình cờ khi thấy những con chuột có dạng đột biến DOT1L trong mọi tế bào không sống sót sau giai đoạn phôi thai. Wang và các cộng sự đưa ra giả thuyết rằng DOT1L có thể tham gia vào quá trình meiosis - quá trình phân chia tế bào tạo ra tinh trùng và trứng dựa trên các kiểu biểu hiện di truyền của DOT1L. Vì vậy, họ quyết định điều tra xem điều gì sẽ xảy ra nếu họ chỉ tạo đột biến gene trong các tế bào mầm.
"Khi chúng tôi làm điều này, các con vật vẫn sống sót và có vẻ khỏe mạnh. Tuy nhiên, khi xem xét kỹ hơn, chúng tôi phát hiện những con chuột có DOT1L đột biến trong tế bào mầm chỉ có thể hoàn thành một vòng sản xuất tinh trùng ban đầu, sau đó các tế bào gốc trở nên cạn kiệt và những con chuột bị mất tất cả tế bào mầm", tác giả chính của nghiên cứu cho biết.
Khi enzym DOT1L không hoạt động, các tế bào gốc tinh trùng dần cạn kiệt. Ảnh: Jeremy Wang
Sự sụt giảm sản xuất tinh trùng này có thể phát sinh do các vấn đề khác, nhưng nhiều bằng chứng đã chứng minh mối liên hệ giữa DOT1L và sự thất bại của quá trình tự đổi mới tế bào gốc. Đặc biệt, nhóm của Wang nhận thấy những con chuột bị mất liên tiếp các giai đoạn của quá trình phát triển tinh trùng, đầu tiên là không tạo ra các tế bào sinh tinh và sau đó là các khoang chứa tinh, tiếp theo là các tinh trùng tròn và tinh trùng kéo dài.
Trong một thí nghiệm sâu hơn, nhóm nghiên cứu phát hiện DOT1L dường như điều hòa một nhóm gene được gọi là Hoxc, các yếu tố phiên mã đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh sự biểu hiện của một loạt các gene khác.
"Chúng tôi nghĩ rằng DOT1L thúc đẩy biểu hiện của các gene Hoxc bằng cách methyl hóa chúng. Những yếu tố phiên mã này có thể góp phần vào quá trình tự đổi mới tế bào gốc. Tìm hiểu chi tiết về điều đó là một hướng đi trong tương lai cho công việc của chúng tôi", Wang nói thêm.
Mục tiêu cuối cùng của nhóm nghiên cứu là sử dụng DOT1L và các yếu tố khác liên quan đến quá trình tự đổi mới tế bào gốc để giúp đỡ những người gặp khó khăn trong việc sinh con.
Đoàn Dương (Theo Scitech Daily)
MỹTammy Shaw, cư dân ở khu Port Charlotte chèo ván đứng trong công viên suối Silver ở Florida và chứng kiến cá sấu ăn thịt đồng loại.
Cá sấu xé xác đồng loại nhỏ hơn trong công viên. Video: Tammy Shaw
Một con cá sấu mõm ngắn cỡ lớn ở suối nhô lên chỉ cách thuyền phao của Shaw một quãng ngắn và ngoạm chân của con cá sấu khác. Shaw chứng kiến con cá sấu lớn nâng đầu lên cao hơn và quật mạnh con mồi bất động xuống nước. Video ghi lại cảnh tượng được Shaw chia sẻ trên trang Facebook Alligators of Florida hôm 10/8.
Hành vi ăn thịt đồng loại khá phổ biến ở cá sấu, theo Adam Rosenblatt, trợ lý giáo sư sinh vật học ở Đại học Bắc Florida, người chuyên nghiên cứu cá sấu Mỹ (Alligator mississippiensis). Cá sấu mõm ngắn sẵn sàng ăn thịt đồng loại khi đói. Chúng sẽ ăn bất cứ thứ gì vừa miệng, bao gồm động vật có vú, chim, bò sát, động vật lưỡng cư, cá, côn trùng, giáp xác, ốc sên, thậm chí hoa quả và hạt. Có thể cá sấu ăn thịt đối thủ xâm phạm lãnh thổ. Đặc biệt, những con cá sấu lớn thường sống đơn độc và có tính chiếm hữu lãnh thổ cao, theo tổ chức bảo tồn phi lợi nhuận Defenders of Wildlife.
Cá sấu là bậc thầy săn mồi. Chúng thường bơi trực tiếp về phía con mồi nhỏ như tôm và cua, sau đó nuốt chửng. Nhưng với con mồi lớn hơn như lợn và hươu, chúng có thể rất thận trọng. Đôi khi, chúng đợi dưới nước hàng giờ liền để chờ động vật lớn tới gần uống nước, sau đó lặng lẽ đến tấn công bất thình lình ở khoảng cách một mét.
Cá sấu sẽ nhắm vào đầu hoặc chân con mồi, sau đó kéo nó xuống nước để dìm chết. Thỉnh thoảng, chúng lăn nhanh trong lúc ngoạm chặt con mồi, để làm gãy cổ hoặc chân nó. Cá sấu giết rùa bằng cách sử dụng bộ hàm cực khỏe để cắn vỡ mai rùa. Với con mồi lớn như trong video của Shaw, chúng sẽ quăng quật mạnh để dễ dàng chia con mồi thành miếng nhỏ, theo Vườn thú quốc gia và Trung tâm sinh học bảo tồn Smithsonian.
Ngoài cá sấu, hành vi ăn thịt đồng loại cũng được ghi nhận ở sư tử và tinh tinh. "Hành vi ăn thịt đồng loại của cá sấu đã tồn tại hàng triệu năm và sẽ tiếp tục xảy ra. Không có lý do nào để dự đoán tần suất này sẽ thay đổi trong tương lai gần", Rosenblatt nói.
An Khang (Theo Live Science)
Công ty công nghệ Baidu hôm 26/8 trình làng một máy tính lượng tử có thể truy cập bằng PC và điện thoại thông minh.
Máy tính này chỉ có 10 qubit (đơn vị của thông tin lượng tử), một con số tương đối nhỏ so với những hệ thống tiên tiến do các trường đại học hàng đầu của Trung Quốc và các công ty phương Tây như Google và IBM xây dựng. Tuy nhiên, đây là bước đi tiên phong trong việc đưa công nghệ tương lai ra khỏi phòng thí nghiệm.
"Chúng ta đã đạt được hiệu suất vượt trội của máy tính lượng tử, vượt qua các siêu máy tính trong nhiều vấn đề cụ thể. Những tiến bộ hơn nữa, chẳng hạn như máy tính lượng tử có thể lập trình, cần sự hợp tác từ các nhà lãnh đạo ngành và các nhà nghiên cứu hàn lâm", Pan Jianwei, nhà khoa học lượng tử hàng đầu tại Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc, cho biết.
Máy tính lượng tử của Baidu - có tên là Qianshi - có thể được truy cập bằng ứng dụng do Baidu cung cấp từ các cửa hàng Apple, Huawei hoặc Xiaomi, cho phép người dùng tải phần mềm và gửi tác vụ tính toán của riêng họ, chẳng hạn như thí nghiệm mạch lượng tử.
Máy tính lượng tử Qianshi mới ra mắt của Baidu. Ảnh: Viện Nghiên cứu Máy tính lượng tử Baidu
Qianshi sử dụng vật liệu siêu dẫn để tạo ra nhiệt độ cực thấp cho bộ xử lý lượng tử, tương tự như CPU trong máy tính truyền thống. Tủ lạnh siêu dẫn của nó làm mát QPU (bộ xử lý các tác vụ có liên quan tới đồ họa) đến gần độ 0 tuyệt đối thông qua hệ thống làm mát đa tầng. Do đó, bit lượng tử kết hợp không bị ảnh hưởng bởi nhiễu nhiệt do nhiệt độ cao gây ra.
"Đây là giải pháp tích hợp đầu tiên trên thế giới cho cả phần cứng và phần mềm của tính tính lượng tử", Duan Runyao, Giám đốc Viện Máy tính Lượng tử của Baidu, nhấn mạnh. "Hệ thống có thể truy cập từ xa bằng máy tính cá nhân (PC), điện thoại và mạng Internet. Trong khi người dùng có thể tận hưởng sự tiện lợi của khung phần mềm do Baidu cung cấp, họ có thể chọn một phần cứng phù hợp cho việc tính toán của mình".
Hiện tại, ngoài Qianshi QPU, hai bộ vi xử lý (chip) riêng biệt khác - của Viện Vật Lý, Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc và Học viện Sáng tạo về Khoa học và Công nghệ Đo lường Chính xác - cũng được kết nối với hệ thống.
"Tích hợp, tự động hóa và trực quan hóa là các tính năng kỹ thuật chính. Hệ thống này giúp chuẩn hóa các hoạt động hàng ngày và cải thiện hiệu quả khởi động chip ít nhất 100 lần đối với các nhà nghiên cứu cơ bản", Duan nói thêm.
Chuyên gia về máy tính lượng tử Ji Zhengfeng tại Đại học Thanh HoaBaidu hy vọng thiết bị của Baidu sẽ thúc đẩy các nghiên cứu của Trung Quốc trong thế giới học thuật.
Theo Duan, quy mô công nghiệp của điện toán lượng tử toàn cầu sẽ đạt 800 tỷ nhân dân tệ (116 tỷ USD) vào năm 2031 và hầu hết các doanh nghiệp lớn trên toàn cầu sẽ thích ứng với công nghệ điện toán lượng tử trong vòng một thập kỷ.
"Trong tương lai, khi các nhà khoa học sử dụng 100 qubit, các vấn đề về AI và tối ưu hóa danh mục đầu tư có thể được giải quyết. Với 1.000 qubit, bảo mật bằng mật mã có thể thực hiện được. Với 10.000 qubit, dự báo thời tiết toàn cầu và xử lý dữ liệu lớn sẽ trở nên phổ biến", Duan cho biết.
Đoàn Dương (Theo SCMP)
Các nhà khoa học lần đầu tiên tái tổ hợp hoàn toàn các nhiễm sắc thể của động vật có vú, một bước đột phá về kỹ thuật di truyền.
Xiao Zhu, động vật có vú đầu tiên trên thế giới có các gene được lập trình lại hoàn toàn. Ảnh: Viện Khoa học Trung Quốc
Các nhà khoa học Trung Quốc thông báo, họ đã tái tổ hợp hoàn toàn các nhiễm sắc thể của chuột, một thành tựu có thể mở đường cho việc thiết kế và tạo ra các loài động vật có vú không tồn tại trong tự nhiên. Nghiên cứu mới xuất bản trên tạp chí Science hôm 25/8.
Con chuột mang tên Xiao Zhu, là động vật có vú đầu tiên trên thế giới với các gene được lập trình lại hoàn toàn. Cụ thể, nhóm nghiên cứu đã phân tách các nhiễm sắc thể thành nhiều đoạn rồi ghép chúng lại theo các tổ hợp khác nhau để tạo ra một gói gene mới. Họ cho biết, đây là lần đầu tiên việc chỉnh sửa gene của động vật có vú được thực hiện trên quy mô lớn như nhiễm sắc thể.
Nhiễm sắc thể là các cấu trúc dạng sợi chứa ADN trong nhân tế bào. Chúng tách ra và kết hợp lại một cách tự nhiên, thúc đẩy sự sinh sản và tiến hóa của hầu hết dạng sống trên Trái Đất. Quá trình tự nhiên này vô cùng tinh vi và phức tạp nên sự can thiệp của con người vẫn còn hạn chế, thường chỉ thành công với các sinh vật đơn bào như nấm men.
"Bộ gene của động vật có vú phức tạp hơn nhiều so với bộ gene của nấm men", Li Wei, nhà nghiên cứu tại Viện Động vật học thuộc Viện Khoa học Trung Quốc, tác giả chính của nghiên cứu mới, cho biết. Li cùng các đồng nghiệp đã sử dụng CRISPR, công cụ chỉnh sửa gene hoạt động giống như một chiếc kéo, để điều chỉnh các nhiễm sắc thể trong một tế bào gốc sinh sản của chuột do họ thiết kế riêng.
Trong các điều kiện tự nhiên, sai sót có thể xảy ra trong quá trình phân tách và hợp nhất của nhiễm sắc thể, đôi khi gây ra những bệnh nghiêm trọng như ung thư. Trong phòng thí nghiệm của Li, chuyện tương tự cũng xảy ra. Khi cố gắng ghép hai đoạn nhiễm sắc thể rất dài lại với nhau, nhóm nghiên cứu sẽ làm chết chuột hoặc tạo ra những mẫu vật không khỏe mạnh với cơ thể dị dạng hoặc hành vi kỳ lạ.
Tuy nhiên, các chuyên gia phát hiện rằng nếu sử dụng các nhiễm sắc thể ngắn hơn và giảm tổng số nhiễm sắc thể xuống còn 19 cặp - ít hơn một cặp so với chuột tự nhiên - họ có thể tạo ra một loài mới trông khỏe mạnh và bình thường, dù gói nhiễm sắc thể trong tế bào của chúng hoàn toàn không giống bất cứ con chuột nào khác.
"Điều này nghĩa là chúng tôi, lần đầu tiên trên thế giới, đạt được sự sắp xếp lại hoàn toàn nhiễm sắc thể ở động vật có vú, tạo ra một bước đột phá mới trong sinh học tổng hợp. Nghiên cứu này là một bước đột phá trong công nghệ kỹ thuật sinh học, giúp hiểu được tác động khi tái điều chỉnh nhiễm sắc thể của động vật có vú trên quy mô lớn, đồng thời giúp hiểu sâu hơn về các cơ chế phân tử đằng sau sự tăng trưởng, phát triển, tiến hóa sinh sản, thậm chí cả việc tạo ra một loài", Li nói.
Nhóm nghiên cứu đã cho những con chuột được lập trình lại gene giao phối với chuột bình thường. Dù tỷ lệ sinh sản tương đối thấp, loài chuột được tạo ra trong phòng thí nghiệm vẫn truyền được các nhiễm sắc thể đã điều chỉnh cho con cái chúng. Điều này cho thấy tác động của sự can thiệp nhân tạo có thể duy trì qua nhiều thế hệ.
Nhóm chuyên gia cho biết, công nghệ mới có thể giúp tìm ra phương pháp điều trị các vấn đề như vô sinh và các bệnh như ung thư, vì nó cho phép các nhà khoa học quan sát và điều khiển những hoạt động phức tạp của nhiễm sắc thể trong tế bào động vật có vú.
Thu Thảo (Theo SCMP)
Những công trình giao thông khổng lồ giúp kết nối các vùng bị cô lập và thúc đẩy kinh tế phát triển ở tỉnh Tứ Xuyên, tây nam Trung Quốc.
Video: Xinhua
Phần còn lại của một con khủng long chân thằn lằn dài tới 25 m đã được khai quật tại thành phố Pombal, miền trung Bồ Đào Nha.
Các mảnh xương sườn khủng long hóa thạch được khai quật ở Pombal, Bồ Đào Nha. Ảnh: IDLCC
Theo bài đăng trên EurekAlert hôm 24/8, bộ xương khổng lồ của sinh vật được phát hiện tình cờ khi một chủ sở hữu bất động sản ở Pombal tiến hành các công việc xây dựng ngay tại sân sau nhà. Người này đã lập tức liên hệ với chuyên gia để khai quật và trong một nghiên cứu vào tháng 8, các nhà cổ sinh vật học từ Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha cho biết đây có thể là phần còn lại của loài khủng long lớn nhất ở châu Âu.
Dựa vào các mảnh xương sườn và đốt sống được tìm thấy, họ xác định hóa thạch thuộc về một con khủng long chân thằn lằn trong chi Brachiosauridae. Nó cao khoảng 12 m và dài tới 25 m. Chỉ riêng chiếc xương sườn đã dài 3 m.
Chi Brachiosauridae, còn được gọi là "uyển long", bao gồm các loài khủng long ăn cỏ khổng lồ sống từ kỷ Jura đến kỷ Phấn trắng cách đây khoảng 100 đến 160 triệu năm. Chúng đặc trưng bởi chiếc cổ rất dài và có hai chân trước lớn hơn hai chân sau.
Mô phỏng một loài khủng long Brachiosauridae. Ảnh: Daniel Eskridge
"Thông thường, chúng ta không tìm thấy tất cả xương sườn như vậy. Chúng thậm chí vẫn giữ nguyên vị trí giải phẫu ban đầu. Mẫu vật này tương đối hiếm trong hồ sơ hóa thạch khủng long, đặc biệt là đối với khủng long chân thằn lằn từ kỷ Jura muộn ở Bồ Đào Nha", tác giả chính Elisabete Malafaia, nhà nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Lisbon, nhấn mạnh.
Các nhà khảo cổ cho rằng có thể còn những mảnh khác của bộ xương chưa được phát hiện ở xung quanh, vì vậy họ có kế hoạch quay trở lại vào năm sau.
Trước đây cũng có nhiều phát hiện hóa thạch ở Pombal, cho thấy khu vực này có hồ sơ phong phú về khủng long và các loài động vật có xương sống khác. "Chúng đã bổ sung dữ liệu quan trọng để hiểu rõ hơn về động vật tiền sử sinh sống trên bán đảo Iberia trong kỷ Jura muộn", Malafaia nói thêm.
Đoàn Dương (Theo Phys/CBS News)
Trong ba năm, Khu công nghệ cao TP HCM hợp tác doanh nghiệp cung cấp các phần mềm thiết kế, tài liệu giảng dạy phục vụ phát triển nhân lực vi mạch chất lượng cao.
Thông tin được ông Nguyễn Anh Thi, Trưởng Ban quản lý Khu công nghệ cao TP HCM (SHTP) cho biết khi công bố chương trình hợp tác với công ty Synopsys (Mỹ) sáng 26/8. Chương trình hợp tác nhằm đào tạo nhân lực chất lượng cao ngành thiết kế vi mạch đến 2025.
Trong giai đoạn đầu, giảng viên, sinh viên ngành điện - điện tử, công nghệ thông tin của ba trường thuộc Đại học Quốc gia TP HCM gồm Bách khoa, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ Thông tin sẽ tham gia chương trình đào tạo tại Trung tâm thiết kế chip mới đặt tại Khu công nghệ cao (TP Thủ Đức).
Công ty Synopsys sẽ cung cấp phần mềm thiết kế, đội ngũ chuyên gia đào tạo, tài liệu giảng dạy. SHTP sẽ cung cấp hạ tầng công nghệ thông tin để vận hành trung tâm thiết kế chip. Đây cũng là nơi thiết kế và sản xuất thử nghiệm chip từ nguồn nhân lực trong quá trình đào tạo, theo đặt hàng của doanh nghiệp.
Ông Nguyễn Anh Thi, Trưởng ban Khu công nghệ cao TP HCM phát biểu tại chương trình, sáng 26/8. Ảnh: Lực Vũ
Theo ông Thi, lĩnh vực thiết kế vi mạch tại TP HCM luôn có lợi thế lớn bởi nguồn nhân lực trẻ, năng động sáng tạo. Đây là yếu tố quan trọng trong việc thu hút đầu tư của các doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực vi mạch.
Ở chương trình hợp tác, SHTP sẽ tập trung giai đoạn thiết kế vì khả năng mang lại giá trị gia tăng cao nhất, tận dụng được nguồn lực chất xám. "Đây là mục tiêu trong giai đoạn này nhằm có đội ngũ nhân lực vi mạch chất lượng cao, thiết kế những sản phẩm vi mạch trong xu hướng mới nhất của thế giới nhờ sự hỗ trợ của doanh nghiệp", ông Thi nói.
Ông Robert Li, Phó chủ tịch kinh doanh Synopsys khu vực Đài Loan và Nam Á cam kết sẽ giới thiệu nhiều công nghệ tiên tiến cho Việt Nam giúp tăng cường năng lực thiết kế vi mạch và rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường. "Chúng tôi mong muốn là nơi ươm mầm tài năng trẻ, thúc đẩy sự phát triển ngành bán dẫn Việt Nam", ông Robert Li nói.
Phòng nghiên cứu vi mạch tại Khu công nghệ cao TP HCM. Ảnh: Tấn Ba
Năm 2013, UBND TP HCM phê duyệt chương trình phát triển công nghiệp vi mạch đến 2020 bao gồm 7 đề án thành phần gồm đào tạo, ươm tạo doanh nghiệp, sản xuất, xây dựng chính sách cho ngành vi mạch...
Năm 2014, Trung tâm đào tạo thiết kế vi mạch, Đại học Quốc gia TP HCM (ICDREC) công bố chip thương mại đầu tiên ở Việt Nam mang tên SG8V1 ứng dụng trong điều khiển đèn giao thông, giám sát hành trình xe, điện kế điện tử...
Đến nay TP HCM đào tạo được khoảng 3.000 nhân lực vi mạch, con số được chuyên gia đánh giá khá khiêm tốn so với tiềm lực và nhu cầu của thành phố.
Hà An
Bằng chứng trực tiếp đầu tiên về sự tồn tại của CO2 trong khí quyển của ngoại hành tinh WASP-39b được kính viễn vọng không gian James Webb ghi nhận.
Ngoại hành tinh WASP-39b mất 4 ngày để quay quanh sao chủ. Ảnh: NASA
Ngoại hành tinh WASP-39b là một hành tinh khí nóng khổng lồ quay quanh ngôi sao cách Trái Đất 700 năm ánh sáng. Cùng với hai ngoại hành tinh khác, WASP-39b là mục tiêu nghiên cứu của kính viễn vọng James Webb. Việc hiểu rõ cấu tạo khí quyển của những hành tinh như WASP-39b rất quan trọng nhằm biết rõ nguồn gốc và cách chúng tiến hóa, theo thông báo hôm 25/8 của NASA.
"Phân tử CO2 là hợp chất đánh dấu lịch sử hình thành hành tinh", Mike Line, phó giáo sư ở Trường Trái Đất và Khám phá vũ trụ thuộc Đại học Arizona, cho biết. Line là thành viên trong đội JWST Transiting Exoplanet Community Early Release Science tiến hành nghiên cứu.
Nhóm nghiên cứu sử dụng Máy quang phổ cận hồng ngoại, một trong 4 thiết bị khoa học của của kính James Webb, để quan sát khí quyển của WASP-39b. Nghiên cứu của họ nằm trong chương trình Early Release Science, sáng kiến được thiết kế để cung cấp dữ liệu từ kính viễn vọng cho cộng đồng nghiên cứu ngoại hành tinh sớm hết mức có thể. Phát hiện mới nhất đã được chấp nhận xuất bản trên tạp chí Nature.
"Bằng cách đo CO2, chúng tôi có thể xác định tỷ lệ vật liệu rắn và khí hình thành hành tinh khí khổng lồ này", Line cho biết. "Trong thập kỷ tới, JWST sẽ tiến hành phép đo này với nhiều hành tinh, cung cấp dữ liệu chi tiết về quá trình hành tinh ra đời và tính độc đáo của hệ Mặt Trời".
Kính viễn vọng James Webb có độ nhạy cao phóng vào ngày 25/12/2021 tới quỹ đạo hiện nay cách Trái Đất 1,5 triệu km. Thông qua quan sát vũ trụ với bước sóng ánh sáng dài hơn bất kỳ kính viễn vọng nào khác, Webb có thể nghiên cứu những thiên hà xuất hiện đầu tiên, nhìn sâu bên trong đám mây bụi, nơi các ngôi sao và hệ thống hành tinh đang hình thành. Trong quang phổ của khí quyển WASP-39b, các nhà nghiên cứu tìm thấy một chỗ nhô lên cỡ 4,1 - 4,6 micron, dấu hiệu rõ ràng của CO2, theo trưởng nhóm Natalie Batalha, giáo sư thiên văn học và vật lý thiên văn ở Đại học California tại Santa Cruz. (Một micron bằng một phần triệu mét).
Tùy theo thành phần, độ dày và độ che phủ của mây, khí quyển hấp thụ một số màu sắc ánh sáng nhiều hơn các màu sắc khác, khiến hành tinh trông có vẻ lớn hơn, theo Munazza Alam, nghiên cứu sinh sau tiến sĩ ở Phòng thí nghiệm Trái Đất và Hành tinh tại Viện Carnegie. Do từng khí gas hấp thụ tổ hợp màu sắc khác nhau, các nhà nghiên cứu có thể kiểm tra khác biệt nhỏ trong độ sáng của ánh sáng trên một quang phổ bước sóng để xác định chính xác khí quyển cấu tạo từ những hợp chất nào. Trước đây, kính viễn vọng Hubble và Spitzer của NASA từng phát hiện hơi nước, natri và kali trong khí quyển ngoại hành tinh.
Được phát hiện vào năm 2011, WASP-39b có khối lượng tương đương sao Thổ và bằng 1/4 sao Mộc trong khi đường kính lớn gấp 1,3 lần sao Mộc. Do ngoại hành tinh này quay rất gần sao chủ, nó hoàn thành một vòng quỹ đạo trong hơn 4 ngày Trái Đất.
An Khang (Theo CNN)
NASA mời thế giới theo dõi sự kiện thử nghiệm đâm tàu vũ trụ để chuyển hướng tiểu hành tinh kép (DART) không va với Trái Đất, lúc 6h14 ngày 27/9 (giờ Hà Nội).
Tàu vũ trụ DART của NASA trước khi đâm vào tiểu hành tinh Dimorphos trong hệ nhị phân. Ảnh: NASA
NASA hôm 23/8 thông báo cơ quan này đang chuẩn bị đâm tàu vũ trụ vào một tiểu hành tinh trong nhiệm vụ đầu tiên trên thế giới nhằm thử nghiệm công nghệ bảo vệ Trái Đất trước nguy cơ từ tiểu hành tinh hoặc sao chổi. Họ cũng mời thế giới theo dõi sự kiện có một không hai này.
Người xem có thể theo dõi phát sóng trực tiếp vụ va chạm của tàu vũ trụ DART trên kênh NASA TV và trang web của NASA. Công chúng cũng có thể xem sự kiện trên các tài khoản mạng xã hội của NASA, bao gồm Facebook, Twitter, và YouTube. Trước vụ va chạm hôm 27/9, NASA sẽ tổ chức một buổi họp báo ngắn từ Phòng thí nghiệm vật lý ứng dụng Johns Hopkins (APL) ở Laurel, Maryland, nơi chế tạo và quản lý tàu vũ trụ DART.
DART là nhiệm vụ thử nghiệm phòng thủ hành tinh đầu tiên trên thế giới, tiến hành một vụ va chạm có chủ ý vào tiểu hành tinh Dimorphos để thay đổi chuyển động của nó trong vũ trụ. Dù tiểu hành tinh không gây nguy hiểm cho Trái Đất, nhiệm vụ DART sẽ chứng minh tàu vũ trụ có thể tự động tìm đường để va chạm với tiểu hành tinh mục tiêu tương đối nhỏ và đây là kỹ thuật khả thi để chuyển hướng một thiên thể có khả năng va chạm với Trái Đất. DART sẽ tới gần mục tiêu vào ngày 26/9. "DART sẽ cung cấp dữ liệu quan trọng giúp chúng ta chuẩn bị tốt hơn nếu phát hiện một tiểu hành tinh có nguy cơ đâm vào Trái Đất", NASA cho biết.
Theo NASA, mục tiêu của DART là hệ tiểu hành tinh nhị phân gần Trái Đất Didymos. Hệ này bao gồm tiểu hành tinh Didymos đường kính 780 m, và thiên thể nhỏ hơn là Dimorphos đường kính 162 m. DART sẽ đâm vào Dimorphos.
Sử dụng một số kính viễn vọng mạnh nhất thế giới, tháng 8/2022, nhóm nghiên cứu DART hoàn thành đợt quan sát kéo dài 6 đêm để xác nhận những tính toán ban đầu về quỹ đạo của Dimorphos quanh tiểu hành tinh mẹ lớn hơn là Didymos, xác nhận thiên thể nằm ở vị trí va chạm. Đây là nỗ lực đầu tiên của thế giới nhằm thay đổi vận tốc và đường bay của tiểu hành tinh chuyển động trong vũ trụ, kiểm tra phương pháp chuyển hướng có thể hữu ích nếu cần phòng thủ Trái Đất trong tương lai.
"Các phép đo mà nhóm nghiên cứu thực hiện từ đầu năm 2021 rất quan trọng nhằm đảm bảo DART tới đúng địa điểm và thời gian cho vụ va chạm chạm với Dimorphos", Andy Rivkin, đồng trưởng nhóm nghiên cứu DART tại APL, chia sẻ. "Xác nhận kết quả đo thông qua những quan sát mới cho thấy chúng tôi không cần thay đổi đường bay và đã đến gần mục tiêu".
Nếu DART thành công trong việc thay đổi đường bay của Dimorphos, thiên thể này sẽ tiến gần hơn về phía Didymos, rút ngắn thời gian quay quanh quỹ đạo. Nhưng các nhà khoa học cần xác nhận không có thứ gì khác ảnh hưởng tới quỹ đạo của tiểu hành tinh, bao gồm bức xạ từ bề mặt tiểu hành tinh có thể đẩy và khiến quỹ đạo của nó thay đổi.
Từ cuối tháng 9 tới đầu tháng 10 tới, quanh thời gian diễn ra vụ va chạm với DART, Didymos và Dimorphos sẽ tới gần Trái Đất nhất trong những năm gần đây ở khoảng cách 10,8 triệu km. Từ tháng 3/2021, hệ nhị phân Didymos nằm ngoài phạm vi quan sát của phần lớn kính viễn vọng trên mặt đất do khoảng cách của hệ với Trái Đất. Nhưng hồi đầu tháng 7, nhóm nghiên cứu DART sử dụng các kính viễn vọng mạnh ở Arizona và Chile - gồm kính viễn vọng Lowell Discovery ở Đài quan sát Lowell, kính viễn vọng Magellan ở Đài quan sát Las Campanas và kính viễn vọng Southern Astrophysical Research (SOAR) - để theo dõi hệ thống tiểu hành tinh và và tìm kiếm thay đổi trong độ sáng của hệ. Những thay đổi này xảy ra khi một trong hai tiểu hành tinh đi qua phía trước tiểu hành tinh còn lại do quỹ đạo của Dimorphos chặn một phần ánh sáng chúng phát ra.
Nghiên cứu thay đổi trong độ sáng cho phép các nhà khoa học xác định chính xác Dimorphos mất bao lâu để quay quanh tiểu hành tinh lớn hơn, qua đó dự đoán vị trí của Dimorphos ở một số thời điểm, bao gồm khoảnh khắc tàu vũ trụ DART đâm vào. Kết quả phù hợp với những tính toán trước đó. Thông qua đợt quan sát mới nhất, nhóm nghiên cứu có thể điều chỉnh nhằm xác định DART có thành công thay đổi quỹ đạo của Dimorphos sau va chạm hay không và ở mức độ nào.
Trong tháng 10 năm nay, một lần nữa nhóm nghiên cứu sẽ sử dụng những kính viễn vọng mặt đất trên khắp thế giới để tính toán quỹ đạo mới của Dimorphos. Họ hy vọng thời gian tiểu hành tinh nhỏ hơn quay quanh Didymos sẽ xê dịch vài phút.
An Khang (Theo NASA)
MỹCác nhà nghiên cứu tìm thấy xác trăn Miến Điện cái trong bụng một con rắn hổ mang nước có nọc độc ở Florida.
Ảnh X quang hé lộ xác trăn Miến Điện bị rắn hổ mang nước ăn thịt. Ảnh: Vườn thú Miami
Vườn thú Miami có phát hiện bất ngờ khi không thể định vị một con trăn Miến Điện mà họ đang theo dõi ở Florida. Thay vào đó, họ tìm thấy một con rắn hổ mang nước bản xứ chứa xác trăn và thiết bị theo dõi trong bụng. Ảnh X quang do vườn thú chia sẻ cho thấy xương sống của con trăn đã bị tiêu hóa và thiết bị theo dõi lộ rõ trong cơ thể rắn. Kết quả chụp cũng hé lộ trăn Miến Điện bị ăn từ đuôi trước.
"Con trăn thực sự bị rắn hổ mang nước ăn thịt ở rừng Picayune Strand State phía tây nam Florida vào tháng 5/2021", Ron Magill, giám đốc truyền thông ở vườn thú Miami, cho biết. "Nó được theo dõi trong nghiên cứu về loài xâm hại của Cơ quan Cá và Động vật hoang dã Mỹ và Cục Khảo sát Địa chất Mỹ ở hệ thống Greater Everglades tại Nam Florida. Bằng cách cấy máy phát tín hiệu vào trăn, các nhà nghiên cứu có thể tìm hiểu chuyển động của chúng với hy vọng tìm ra giải pháp tốt hơn nhằm kiểm soát loài xâm hại này".
Vườn thú Miami mô tả tai nạn là cách các loài bản xứ phản chiến trước trăn xâm hại. Trăn Miến Điện là loài trăn siết mồi không có nọc độc lớn ở Florida. Chúng có mặt khắp hệ sinh thái Everglades, trở thành mối đe dọa đối với những loài bản xứ. Từ tháng 7 tới tháng 9/2020, các nhà nghiên cứu bắt và cấy thiết bị theo dõi vào trăn Miến Điện trước khi thả chúng 24 giờ sau đó. Phần lớn địa điểm bắt giữ nằm ở đầm lầy thấp bên trong rừng Picayune Strand State thuộc khu bảo tồn quốc gia Big Cypress.
Nhóm nghiên cứu theo dõi những con trăn 1 - 2 lần mỗi tuần, trong số đó có con trăn cái 10 tháng tuổi bị rắn hổ mang nước nuốt chửng. Họ đang tiếp tục tìm hiểu thay đổi trong chế độ ăn của động vật bản xứ do ảnh hưởng của loài xâm hại ở Florida.
An Khang (Theo Newsweek)
Lửng châu Âu dành phần lớn thời gian sống dưới lòng đất trong các đường hầm và buồng trú ẩn có thể dài tới 300 m.
Video: BBC Earth
