Trung QuốcTỉnh Hải Nam trở thành nơi lắp đặt turbine gió ngoài khơi công suất lớn nhất thế giới mang tên MySE 18.X-20 MW.
Turbine MySE 18.X-20 MW của Minh Dương. Ảnh: Công ty Năng lượng Thông minh Minh Dương
Nhà sản xuất turbine gió là công ty Năng lượng Thông minh Minh Dương lắp đặt turbine 20 MW hôm 28/8, theo Interesting Engineering. Turbine gió của Minh Dương được thiết kế cẩn thận để hoạt động ở tốc độ gió từ trung bình tới cao và chịu bão tốt. Nó có khả năng chịu gió mạnh lên tới 79,8 m/s.
Với biên độ công suất linh hoạt từ 18 đến 20 MW, turbine gió này là nguồn sản xuất năng lượng tái tạo có thiết kế dạng module siêu nhẹ. Phần vỏ hộp chứa máy phát điện, hộp số và nhiều bộ phận quan trọng khác của turbine. Turbine có đường kính 260 - 292 m, giúp đạt diện tích quét tối đa tương đương 9 sân bóng đá.
Ngoài ra, turbine có thể sản xuất 80 triệu kWh hàng năm ở tốc độ gió trung bình 8,5 m/s. Mỗi năm, turbine này sẽ giúp bảo vệ môi trường thông qua giảm 66.000 tấn khí thải carbon dioxide và cung cấp điện cho 96.000 hộ gia đình. Thiết kế của turbine được tối ưu hóa để vận chuyển, lắp đặt và hoạt động hiệu quả. Turbine khổng lồ này cũng phù hợp để đặt ở vùng biển sâu, có thể chịu điều kiện khắc nghiệt nhất. Theo Minh Dương, turbine trang bị công nghệ chống bão chủ động, thậm chí có thể chịu bão cấp 17. Đây là một lợi thế lớn bởi Trung Quốc thường xuyên có bão.
Trong tình hình thế giới cắt giảm dần nhiên liệu hóa thạch, năng lượng gió và mặt trời trở nên ngày càng quan trọng trong đáp ứng nhu cầu điện trên toàn cầu. Turbine gió là bộ phận chủ chốt trong sản xuất năng lượng tái tạo, cung cấp nguồn điện ổn định ngay cả khi trời âm u. Vì lý do đó, cuộc đua sản xuất turbine gió ngoài khơi lớn và mạnh hơn đang nóng lên. Ví dụ, Dongfang Electric đóng góp lớn vào ngành công nghiệp điện gió ngoài khơi hồi tháng 6 khi lắp đặt turbine 18 MW có đường kính rotor 260 m, sản xuất 72 triệu kWh điện mỗi năm.
Một turbine lớn hơn đang được chế tạo ở Minh Dương với công suất dự kiến 22 MW, đường kính rotor hơn 305 m và nguyên mẫu có thể sẵn sàng vào năm 2025. Những turbine gió đồ sộ như vậy trở nên khả thi nhờ công nghệ sợi carbon siêu nhẹ.
Đại học Bách khoa Liên bang Thụy Sĩ Lausanne (EPFL) phát triển chip đọc suy nghĩ siêu nhỏ, mở ra cơ hội mới cho những người hạn chế vận động.
Chip MiBMI siêu nhỏ đặt cạnh một chiếc nhíp và kẹp cá sấu. Ảnh: EPFL/Lundi13-CC-BY-SA 4.0
Thế giới đang diễn ra một cuộc đua phát triển giao diện não - máy. Trong khi chip Neuralink của Elon Musk thu hút sự chú ý lớn nhất, thì một con chip nhỏ và mỏng hơn nhiều ra đời, hoạt động cũng rất tốt, New Atlas hôm 30/8 đưa tin. Nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí IEEE Journal of Solid-State Circuits.
Con chip mới do nhóm nghiên cứu tại Đại học Bách khoa Liên bang Thụy Sĩ Lausanne (EPFL) phát triển là một bước nhảy vọt về giao diện não - máy (BMI). BMI là những thiết bị có khả năng đọc hoạt động trong não và chuyển đổi thành sản phẩm trong thế giới thực, ví dụ như văn bản trên màn hình.
Thiết bị mới, gọi là giao diện não - máy tính siêu nhỏ (MiBMI), đáng chú ý vì kích thước tí hon, gồm hai con chip mỏng với tổng kích thước chỉ 8 mm2. Trong khi đó, chip Neuralink của Elon Musk cồng kềnh hơn, đạt khoảng 23 x 8 mm.
MiBMI cũng sử dụng rất ít năng lượng, được cho là xâm lấn tối thiểu và có hệ thống tích hợp đầy đủ với khả năng xử lý dữ liệu theo thời gian thực. Điều này khác với chip Neuralink, đòi hỏi đưa 64 điện cực vào não và xử lý thông qua một ứng dụng nằm trên một thiết bị bên ngoài não.
"MiBMI cho phép chuyển đổi hoạt động thần kinh phức tạp thành văn bản đọc được với độ chính xác cao và mức tiêu thụ điện năng thấp. Bước tiến này đưa chúng ta đến gần hơn với những giải pháp cấy ghép thiết thực có thể nâng cao đáng kể khả năng giao tiếp cho người khuyết tật vận động nặng", Mahsa Shoaran, người đứng đầu Phòng thí nghiệm Công nghệ Thần kinh Tích hợp của EPFL, cho biết.
Giống như các BMI khác, con chip mới theo dõi hoạt động điện trong não. Được trang bị bộ dữ liệu từ các nghiên cứu não trước đây, nó sẽ chuyển đổi hoạt động đó thành sản phẩm đầu ra. Trong trường hợp này, MiBMI có thể đọc tín hiệu não hình thành khi một người hình dung về việc viết chữ cái và xuất các tín hiệu đó thành văn bản.
Khác với chip Neuralink được cấy ghép cho một bệnh nhân vào đầu năm nay, chip MiBMI mới vẫn chưa được thử nghiệm trên người. Tuy nhiên, các chuyên gia đã cung cấp cho nó những bản ghi chép thần kinh thời gian thực lấy từ những thử nghiệm giao diện não trước đó. Kết quả, MiBMI đạt tỷ lệ chính xác 91% trong việc chuyển đổi hoạt động thần kinh thành văn bản thực.
Chip MiBMI là một giải pháp mang đến khả năng giao tiếp cho những người không thể nói, ví dụ như người mắc bệnh xơ cứng teo cơ một bên (ALS) hoặc khuyết tật vận động nghiêm trọng khác. Nhóm chuyên gia đang tìm hiểu các ứng dụng khác ngoài xử lý văn bản.
"Chúng tôi đang hợp tác với những nhóm nghiên cứu khác để thử nghiệm hệ thống trong nhiều bối cảnh khác nhau, chẳng hạn như giải mã lời nói và kiểm soát chuyển động. Mục tiêu của chúng tôi là phát triển một BMI linh hoạt có thể được điều chỉnh cho phù hợp với nhiều chứng rối loạn thần kinh, cung cấp thêm giải pháp cho bệnh nhân", Shoaran cho biết.
AustraliaNhà sinh vật học tại Đại học Macquarie xây những phòng xông hơi mini giá rẻ để bảo vệ ếch chuông xanh vàng khỏi nấm chytrid.
Ếch chuông xanh vàng tập trung trong một phòng xông hơi tại trung tâm nghiên cứu của Đại học Macquarie, Sydney. Ảnh: AFP/Saeed Khan
Hàng loạt ếch chuông xanh vàng, loài vật đang bị đe dọa ở Australia, đang trú ẩn trong các phòng xông hơi, tránh khỏi cái lạnh mùa đông của Sydney. Phòng xông hơi này là nhà kính nhỏ chứa những viên gạch sơn đen được Mặt Trời làm ấm, giúp bảo vệ ếch khỏi một loại nấm chytrid chết chóc có thể khiến chúng tuyệt chủng, AFP hôm 30/8 đưa tin.
"Chytrid là mầm bệnh tồi tệ nhất từ trước đến nay", nhà sinh vật học Anthony Waddle tại Đại học Macquarie cho biết. Đây là bệnh lây truyền qua đường nước, ăn sâu vào da ếch, tấn công cơ thể và cuối cùng giết chết chúng. Waddle cho biết, trên thế giới, căn bệnh này đã khiến 500 loài lưỡng cư suy giảm và đẩy 90 loài đến bờ vực tuyệt chủng, trong đó có 6 loài ở Australia.
Những phòng xông hơi nhỏ của Waddle có thể thay đổi điều này. Trong không gian ấm áp, nấm chytrid không thể phát triển trên ếch, giúp chúng chống lại bệnh nhiễm trùng và sống sót.
Ếch đóng vai trò sống còn trong môi trường và là động vật chỉ thị sinh học - giúp đánh giá sức khỏe của hệ sinh thái. Nếu thiếu chúng, toàn bộ hệ sinh thái có thể sụp đổ.
Trên toàn cầu, 41% loài ếch đang có nguy cơ tuyệt chủng, khiến chúng trở thành một trong những nhóm động vật không xương sống dễ bị tổn thương nhất, theo nghiên cứu của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN). Một số nguyên nhân chính bao gồm mất môi trường sống, biến đổi khí hậu và bệnh nấm chytrid.
Những nguyên nhân này rất khó giải quyết, nhưng khi chưa có giải pháp, Waddle hy vọng phòng xông hơi ếch của mình sẽ giúp hạn chế thiệt hại. "Đây có thể là bằng chứng đầu tiên cho thấy chúng ta có thể giảm thiểu việc ếch chết hàng loạt mỗi năm với chi phí rẻ. Với ếch chuông xanh vàng, điều này có thể tạo ra sự khác biệt giữa việc một quần thể biến mất hay tồn tại", Waddle nói.
Các phòng xông hơi cho thấy, cần có những giải pháp sáng tạo từ phức tạp, như tìm ra gene giúp ếch kháng lại nấm chytrid, đến đơn giản nếu muốn quần thể ếch tồn tại. Ưu điểm của phòng xông hơi ếch là chỉ mất 50 USD để xây dựng, và Waddle đã giúp hàng chục nhà khoa học nghiệp dư xây phòng xông hơi ngay trong sân nhà. Điều này không chỉ cung cấp dữ liệu giá trị về những loài ếch có nguy cơ tuyệt chủng mà còn cứu một số loài khỏi loại nấm chết chóc.
Theo Jodi Rowley, nhà sinh vật học lưỡng cư tại Bảo tàng Australia, phòng xông hơi ếch cho thấy các giải pháp sáng tạo mang lại lợi ích thực tế như thế nào. "Rất dễ cảm thấy bất lực trước sự suy giảm đa dạng sinh học, nhưng nghiên cứu này cho chúng ta một giải pháp rõ ràng để giúp ếch chống lại bệnh nấm chết chóc", bà nói.
Các nhà khoa học giới thiệu Taichi-II, phiên bản cập nhật của chip AI hoàn toàn dựa trên ánh sáng, có thể sử dụng cho các hệ thống AI tổng hợp (AGI) trong tương lai.
Mô phỏng chip AI Taichi-II. Ảnh: DigiAlps
Chip Taichi đầu tiên được các nhà nghiên cứu giới thiệu hồi tháng 4/2024. Thay vì dựa vào bộ phận điện tử, thiết bị cực nhỏ dạng module này hoạt động nhờ photon hay các hạt ánh sáng. Những photon này vận hành các công tắc điện rất nhỏ bật/tắt khi có điện áp. So với phiên bản tiền nhiệm, Taichi-II hiệu quả hơn 40% trong nhiệm vụ phân loại, bao gồm sắp xếp và nhận dạng nhiều loại thông tin khác nhau, cải thiện hiệu suất năng lượng gấp 6 lần trong điều kiện ánh sáng thấp.
Nhóm nghiên cứu đạt được bước nhảy vọt về hiệu suất bằng cách huấn luyện AI trực tiếp trên chip quang học thay vì dựa vào mô phỏng kỹ thuật số, quá trình mà các nhà khoa học gọi là "chế độ tiến hoàn toàn". Họ mô tả chi tiết nghiên cứu trên tạp chí Nature, Live Science hôm 29/8 đưa tin.
Chế độ tiến hoàn toàn là một phương pháp huấn luyện AI, trong đó dữ liệu chuyển dịch theo một hướng duy nhất về phía trước, khác với phương pháp truyền thống mà dữ liệu thường được xử lý theo nhiều bước lặp lại. Khi ánh sáng truyền qua chip, nó tương tác với các bộ phận cực nhỏ góp phần điều chỉnh hướng cũng như điều tiết pha và cường độ của nó. Quá trình này gây ra thay đổi tức thì đối với những thông số của mô hình AI, cho phép nó học hỏi theo thời gian thực mà không cần xử lý lặp lại.
Chế độ tiến hoàn toàn giúp chip photon hoạt động thậm chí nhanh hơn trước. Loại chip này có nhiều lợi thế lớn so với chip thông thường. Chip dựa trên ánh sáng ít tiêu tốn năng lượng hơn hẳn và có thể thực hiện các phép tính nhanh hơn nhiều chip thông thường do xử lý nhiều tín hiệu cùng lúc. Đó là vì khác với electron, photon có thể di chuyển ở tốc độ ánh sáng và không sản sinh nhiệt khi truyền qua chip, dẫn tới quá trình xử lý nhanh và hiệu quả hơn.
Chip Taichi hoạt động tương tự những loại chip dựa trên ánh sáng khác, nhưng nó có thể thay đổi kích thước tốt hơn nhiều so với các đối thủ cạnh tranh do kết hợp một số lợi thế của chip photon hiện hành, bao gồm nhiễu xạ quang học.
Chip AI hoạt động hoàn toàn dựa trên ánh sáng có thể dùng cho mô hình AGI, hệ thống AI cực mạnh có trí thông minh và tư duy như con người, với khả năng học hỏi kỹ năng mới vượt ngoài dữ liệu huấn luyện. Dù công nghệ phải mất nhiều năm nữa mới trở thành hiện thực, các nhà phát triển Taichi cho biết thiết kế module của chip có nghĩa nhiều con chip để xây dựng hệ thống AI cực mạnh.
GS Cao Chi, chuyên gia đầu ngành về Vật lý lý thuyết của Việt Nam qua đời ở tuổi 93 sau một thời gian tuổi già, sức yếu, chống chọi với bệnh thận, tiểu đường.
Anh Hoàng Tô, Chủ tịch Công ty Tinh Vân, con rể GS Cao Chi xác nhận tin buồn với VnExpress chiều 30/8. Trước đó hôm 25/4, anh Hoàng Tô từng chia sẻ bức ảnh nhân dịp sinh nhật lần thứ 93 của GS Cao Chi, cho biết năm nay "ông mệt và yếu đi nhiều, hầu như không còn ngồi nghiên cứu hay viết bài được".
GS Cao Chi. Ảnh: Gia đình cung cấp
Giáo sư Cao Chi sinh ngày 25/4/1931, quê gốc Quảng Ngãi, thời niên thiếu vốn nổi danh "thần đồng đất Quảng". Ông thuộc thế hệ sinh viên Việt Nam đầu tiên đi đào tạo tại Liên Xô (cũ) trong những năm 1955-1962. Con đường theo đuổi Vật lý lý thuyết của GS Cao Chi bắt đầu tại trường Đại học tổng hợp Lomonosov, với những bài giảng của nhà vật lý vĩ đại Lev Landau (Nobel 1962).
Tốt nghiệp hạng xuất sắc, ông về nước dạy ở Đại học Sư phạm Hà Nội rồi được đích thân GS Tạ Quang Bửu, lúc ấy là Bộ trưởng, cử sang Viện Liên hiệp nghiên cứu Hạt nhân Dubna, Liên Xô (cũ). Cùng thế hệ sang Dubna với ông có các anh em vô cùng thân thiết như GS.VS Đào Vọng Đức, cố GS Nguyễn Đình Tứ, cố GS.VS Nguyễn Văn Hiệu - những người sau này đều trở thành các nhà khoa học đầu ngành.
Ông làm việc tại Phòng thí nghiệm lý thuyết của Bogoliubov, nhà Toán học và Vật lý lý thuyết từng được huy chương Dirac, với nhiều công trình nổi tiếng về lý thuyết trường lượng tử, cơ học thống kê lượng tử. Tại đây, ông nghiên cứu chủ yếu về lý thuyết đối xứng các hạt cơ bản, lý thuyết trường chuẩn (các trường Yang-Mills), hướng đi sau này sẽ dẫn tới mô hình chuẩn, lý thuyết thành công nhất của Vật lý hiện đại thống nhất được ba trong bốn lực của tự nhiên là lực điện từ, lực hạt nhân yếu và lực hạt nhân mạnh, và có nhiều tiên đoán phù hợp với thực nghiệm.
Năm 1968, GS Cao Chi chuyển về Viện Nghiên cứu Nguyên tử quốc gia (sau đổi tên là Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, Bộ Khoa học và Công nghệ) và là một trong những người dẫn dắt dự án điện hạt nhân. Ông là chủ nhiệm chương trình nghiên cứu cấp nhà nước KC09-17, "Nghiên cứu chiến lược phát triển khoa học kỹ thuật hạt nhân và năng lượng hạt nhân ở Việt Nam", giai đoạn 1992-1994. Ông cũng phụ trách các nghiên cứu ứng dụng phi năng lượng trong nhiều lĩnh vực kinh tế xã hội như y tế, công nghiệp, kiểm tra không phá hủy... và phát triển điện hạt nhân. Ông được Nhà nước trao tặng Huy chương Kháng chiến hạng 1, Huân chương kháng chiến hạng 3 cùng huy chương Vì sự nghiệp Khoa học và Công nghệ.
Hơn 60 năm làm nghiên cứu, GS Cao Chi ghi dấu ấn với hàng loạt công trình khoa học về đối xứng, hấp dẫn, ứng dụng hình học vào lý thuyết trường lượng tử. Với độc giả đại chúng, ông quen thuộc hơn với tư cách là đồng dịch giả cuốn sách Vật lý bán chạy nhất mọi thời đại - Lược sử thời gian của Stephen Hawking.
Ông Phạm Văn Thiều, Tổng biên tập tạp chí Vật lý và tuổi trẻ chia sẻ đau buồn khi hay tin. Ông nói đây là "mất mát lớn" trước sự ra đi của một nhà khoa học tên tuổi, đáng tin cậy, am hiểu và viết rất nhiều vấn đề vật lý hiện đại. "GS Cao Chi không chỉ là một nhà nghiên cứu sắc sảo, ông còn là một nhà sư phạm lỗi lạc", ông nói.
Ông Thiều gọi "anh Cao Chi", họ lần đầu làm việc cùng nhau khi là đồng dịch giả cuốn "Lược sử thời gian" của Stephen Hawking. Do tuổi cao, họ không thể gặp gỡ nhau nhiều nhưng duy trì liên lạc qua thư từ. Ông Thiều kể hơn 10 năm nay GS Cao Chi chống chọi với bệnh tật, từ căn bệnh tiểu đường rồi bệnh thận phải đi lọc máu. "Dù đi lại khó khăn, GS Chi vẫn duy trì sức viết, vẫn đọc sách viết bài cho đến tận những ngày cuối cuộc đời, cho thấy tinh thần của nhà khoa học chân chính", ông nói.
Ông đánh giá trong số những chuyên gia vật lý hàng đầu của Việt Nam, GS Cao Chi là người có vốn văn hóa chung rộng lớn và phong phú nhất. "Chính vốn văn hóa vững vàng cùng kiến thức sâu rộng làm nên sự hấp dẫn đặc biệt trong các bài giảng và cuốn sách của giáo sư Chi", ông nói.
Đồng nghiệp, người thân và học trò của ông đều nhận xét, trong ông có bóng dáng một triết gia hay người hiền, như cách gọi trong văn hóa phương Đông, học được ở ông cách ứng xử nhẹ nhàng với thời cuộc.
Với tinh thần "lúc nào cũng chỉ nghĩ đến khoa học", ông coi đó là động lực và kim chỉ nam trong suốt cuộc đời. Ở cái tuổi "gần đất xa trời", GS Chi vẫn trăn trở về các vấn đề của Vật lý hiện đại và bộ máy toán học của nó. Ông dành nhiều thời gian đọc và nghiên cứu bài báo khoa học, sách chuyên khảo về hầu hết các lĩnh vực thời sự của vật lý hiện đại.
Trong vòng 10 năm ông cho ra mắt bộ sách 6 cuốn về Vật lý hiện đại, mà cuốn đầu tiên lên kệ đúng dịp ông 80 tuổi. Theo GS Trần Hữu Phát, nguyên lãnh đạo Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam, bộ sách "để một dấu ấn quan trọng trong kho tàng sách Vật lý nước ta". Năm 2022, ông cũng cho ra mắt cuốn sách "Vũ trụ đột sinh- Bức tranh toàn cảnh về Vật lý hiện đại" ở tuổi 92.
Tiến sĩ vật lý Cao Vi Ba, con gái duy nhất của GS Cao Chi từng chia sẻ, tủ sách của ông phủ kín hai bức tường. Vài nghìn cuốn sách đều được ông đánh số cẩn thận. TS Vi Ba cho biết, từ khi nghỉ hưu ông vẫn luôn miệt mài làm việc. Ông chỉ cần trợ giúp khi phải di chuyển, còn lại vẫn ngồi máy tính, soạn bài, đặc biệt đầu óc luôn minh mẫn. "Ông có phong cách làm việc chỉn chu, cẩn thận, các ghi chép đều được lưu giữ từng chút".
Thời gian nghỉ hưu, GS Chi chơi tennis đều. Thời trẻ ông cũng có năng khiếu mỹ thuật và vẽ tranh rất đẹp. Anh Tô kể, có lần ngồi tâm sự, anh hỏi nếu được làm lại liệu ông có theo đuổi con đường làm vật lý nữa hay không. Ông suy nghĩ một hồi và đáp: "Chắc là không, vì vất vả và khó quá". "Vậy bố sẽ làm gì nếu muốn một cuộc sống thật vui, hạnh phúc?". Ông đáp: "Bố muốn làm họa sĩ".
10 con chó hoang liều lĩnh tìm cách tách hai con hà mã ra khỏi gia đình nhưng sự xuất hiện của một con voi phá vỡ kế hoạch của chúng.
Chó hoang phải bỏ dở cuộc săn vì bị voi tấn công. Video: Latest Sightings
Tương tác hiếm gặp giữa chó hoang, hà mã và voi rừng diễn ra ngay trước trại Xaranna của công ty du lịch andBeyond ở vùng châu thổ Okavango và được hướng dẫn viên Moses Lebitla ghi lại, Latest Sightings hôm 27/8 đưa tin. Hà mã có nguy cơ đối mặt động vật săn mồi lớn như sư tử khi ở trên cạn nhưng lần này chúng đụng độ một bầy chó hoang. Đàn chó phát hiện số lượng hà mã nhiều khác thường ở một đầm nước khô cạn và bắt đầu cuộc rượt đuổi. Những con chó hoang lập thành đội hình đi săn và lao tới, khiến tất cả hà mã hốt hoảng dù một con hà mã lớn gấp gần 87 lần so với chó hoang,
Cuối cùng, chó hoang tách thành công một con hà mã ra khỏi gia đình của nó. Chúng nhanh chóng bao vây mục tiêu và bắt đầu cắn vào những chỗ mềm trên mình hà mã. Hà mã có lớp da dày tới 5 cm ở một số nơi, do đó bầy chó hoang gần như không thể làm tổn thương con hà mã trưởng thành khỏe mạnh. Tuy nhiên, chúng vẫn liên tục tấn công. Hà mã tìm thấy một khe hở và chạy về phía bạn của nó. Đúng lúc này, một đàn voi bước tới để tìm nước uống.
Voi châu Phi thường tỏ ra cộc cằn khi nước khan hiếm và chúng hầu như không nhẫn nhịn bất kỳ động vật săn mồi nào. Một con voi trong đàn lao thẳng tới khiến bầy chó hoang vội vã chạy tán loạn, bỏ mặc mục tiêu săn mồi. Ngay cả đôi hà mã gặp nạn cũng tìm cách tránh đường. Sau cùng, những con chó hoang trốn vào bụi rậm và hà mã thoát thân an toàn.
Voi nằm trong nhóm 5 động vật lớn của châu Phi. Voi châu Phi là loài ăn cỏ lớn với lớp da dày gần như không có lông, vòi dài linh hoạt có thể cầm nắm, cặp ngà nhọn hoắt uốn cong và đôi tai lớn như cánh quạt. Voi châu Phi bao gồm hai phân loài là voi rừng rậm châu Phi và voi bụi rậm châu Phi. Chúng rất khó săn dù có kích thước lớn và dễ tấn công lại hơn các loài khác.
MỹHôm 27/8, ba con rắn thông Louisiana chào đời tại Vườn thú Memphis nhờ tinh trùng đông lạnh, đánh dấu thành công của nghiên cứu kéo dài hơn 5 năm.
Rắn thông Louisiana được thụ tinh nhân tạo bằng tinh trùng đông lạnh. Ảnh: Vườn thú Memphis
Rắn thông Louisiana (Pituophis ruthveni) được Cơ quan Cá và Động vật Hoang dã Mỹ xếp vào nhóm động vật bị đe dọa và có thể sớm trở thành loài nguy cấp. Loài này thường sống dưới lòng đất ở miền trung và tây Louisiana, miền đông Texas, không có nọc độc và hạ gục con mồi bằng cách siết chết. Chúng thường ăn thịt chuột nang Baird, nhưng môi trường sống của loài chuột này đã thu hẹp dần kể từ những năm 1930.
Hiện nay, quần thể rắn thông Louisiana nhỏ và phân tán, khiến chúng dễ bị ảnh hưởng bởi các hiện tượng thời tiết cực đoan và bệnh tật. Khi quần thể giảm, các vốn gene trở nên quá giống nhau, gây hại cho khả năng thích nghi của rắn với điều kiện môi trường thay đổi.
Trước đây, các nỗ lực bảo tồn sử dụng kỹ thuật "Vườn thú Đông lạnh" - vật liệu di truyền được bảo quản bằng cách đông lạnh - tập trung chủ yếu vào động vật có vú, chim, lưỡng cư, trong khi động vật bò sát thường bị bỏ qua.Dù không thể hồi sinh những loài đã tuyệt chủng, thành tựu mới của Vườn thú Memphis đã khẳng định tiềm năng của ngân hàng sinh học và các công nghệ sinh sản hỗ trợ trong công cuộc bảo tồn động vật bò sát.
Nhóm chuyên gia tại Vườn thú Memphis đã thu thập, đông lạnh, rã đông tinh trùng, sau đó sử dụng để thụ tinh cho một con rắn thông Louisiana cái. Con non chào đời đã được xác nhận là hậu duệ của con đực hiến tặng thông qua xét nghiệm di truyền, lập nên một tiền lệ mới trong lĩnh vực bảo tồn bò sát.
"Chúng tôi coi thành công này là một bước tiến lớn để hiện thực hóa các nỗ lực nhằm cải thiện sức khỏe di truyền của rắn thông Louisiana và những loài bò sát bị đe dọa khác trong tương lai", Tonia Schwartz, phó giáo sư Khoa Sinh học thuộc Đại học Auburn, cho biết.
"Vườn thú Memphis đang tạo ra một ví dụ cho cộng đồng thế giới. Chúng tôi đã chứng minh rằng có thể sử dụng vật liệu di truyền đông lạnh để giúp phục hồi một loài đang bị đe dọa, mở đường cho các nỗ lực tương tự với những loài bò sát khác trong tương lai", Mark Sandfoss, người đứng đầu nghiên cứu, chia sẻ.
Vườn thú Memphis dự định tiếp tục công việc bảo tồn bò sát dựa trên thành công với rắn thông Louisiana, đồng thời hợp tác với các tổ chức khác trên thế giới để ứng dụng kỹ thuật này cho những loài bò sát nguy cấp khác.
Sóc TrăngViện Khoa học và Công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc (Vkist) đề xuất chọn một số hộ thí điểm giải pháp tận dụng nguồn nhiệt tuần hoàn phục vụ sản xuất than để giảm phát thải khí CO, tiết kiệm chi phí.
Đề xuất được PGS.TS Vũ Đức Lợi, Viện trưởng Vkist nêu sau khi Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy đề nghị các đơn vị trực thuộc Bộ cùng ngành chức năng, chính quyền địa phương sớm phối hợp tìm giải pháp phát triển bền vững nghề hầm than ở Sóc Trăng.
Yêu cầu được ông Bùi Thế Duy nêu khi dẫn đầu đoàn công tác của Bộ Khoa học và Công nghệ đến khảo sát thực tế làng nghề hầm than lớn nhất tỉnh Sóc Trăng ở xã Xuân Hòa, huyện Kế Sách ngày 29/8.
Thứ trưởng Bùi Thế Duy (thứ ba từ phải qua) cùng đoàn công tác khảo sát lò hầm than ở huyện Kế Sách, tỉnh Sóc Trăng, ngày 29/8. Ảnh: An Bình
Chia sẻ thông tin với đoàn công tác, ông Nguyễn Văn Chuyển, chủ 7 lò hầm than, cho biết cơ sở của gia đình hoạt động hàng chục năm qua. Mấy năm trước cơ sở có sử dụng hệ thống gom khói, phun sương nhằm giảm khói bụi nhưng lượng khí CO còn nhiều. "Tôi mong muốn được hỗ trợ đầu tư, công nghệ mới, hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm thiểu tối đa tình trạng ô nhiễm môi trường, phát triển lâu dài", ông Chuyển nói.
Toàn xã Xuân Hòa có 207 hộ làm nghề hầm than với 431 lò, tập trung chủ yếu ở 3 ấp Hòà Thành, Hòa Lộc 2, Hòa An. Công việc của những hộ dân nơi đây là cho gỗ đước, củi tạp vào lò, châm lửa cho đến khi cháy hết thành than. Thời gian mỗi mẻ đốt từ 20 ngày đến một tháng. Khi than chín, chờ khoảng 20 ngày cho nguội mới dỡ than ra lò, bán cho thương lái. Làng nghề mỗi năm cung ứng ra thị trường gần 34.000 tấn sản phẩm, đạt doanh thu gần 52 tỷ đồng mỗi năm, trong đó lợi nhuận hơn 30 tỷ đồng.
Thứ trưởng Bùi Thế Duy yêu cầu Viện Vkist tìm giải pháp nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm, tiết kiệm chi phí, giảm ô nhiễm môi trường cho làng nghề hầm than. Ông gợi ý giải pháp liên hoàn bằng cách tận dụng nguồn nhiệt rất lớn từ các lò để bổ trợ nhau trong quá trình sản xuất, nhằm giảm chi phí, giảm phát thải khí CO; đồng thời xây dựng bộ tiêu chí, quản lý về chất lượng sản phẩm, hướng tới mở rộng thị trường xuất khẩu, nâng cao thu nhập cho người dân.
Ông Hồ Văn Cao đang châm củi vào lò hầm than của gia đình tại xã Xuân Hòa, huyện Kế Sách.
Ảnh: An Bình
Tại buổi làm việc, PGS.TS Vũ Đức Lợi, Viện trưởng Vkist, cho biết làng nghề hoạt động theo kinh nghiệm truyền thống, sản phẩm được tiêu thụ rộng, có thể xuất khẩu song chất lượng không đồng đều, chưa có tiêu chuẩn, quá trình sản xuất tốn nhiều thời gian, còn lãng phí nguồn nhiệt rất lớn.
Ông đề xuất sắp tới sẽ chọn một số hộ thí điểm giải pháp tận dụng nguồn nhiệt tuần hoàn phục vụ sản xuất than. Cụ thể nguồn nhiệt từ lò thứ nhất khi phát ra có thể lắp đặt hệ thống truyền dẫn làm nguyên liệu nung đốt cho lò than thứ 2, sau đó kế tiếp dần. Quá trình này sẽ giúp người dân tiết kiệm chi phí, giảm phát thải khí CO, từ đó giảm ô nhiễm môi trường.
Nguồn củi nguyên liệu dùng để hầm than. Ảnh: An Bình
Ông Nguyễn Thành Duy, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sóc Trăng, cho biết làng nghề hầm than được hình thành cách đây 70 năm, chủ yếu dọc theo bờ sông Kinh Củ và sông Cái Côn, thuộc xã Xuân Hòa huyện Kế Sách; không những giúp người dân có cuộc sống ổn định mà còn tạo công ăn việc làm cho nhiều lao động địa phương.
Sản phẩm than được xuất khẩu sang Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản và tiêu thụ rộng rãi ở thị trường trong nước. Làng nghề giải quyết việc làm cho hơn 1.000 lao động, bình quân thu nhập 4-5 triệu đồng mỗi người một tháng. Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, làng nghề hầm than gây ra khói bụi, khí thải ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân, gây thiệt hại đến sản xuất nông nghiệp.
Theo đó ông Nguyễn Thành Duy kiến nghị Bộ Khoa học và Công nghệ hỗ trợ địa phương nghiên cứu thiết bị xử lý khói, bụi đồng thời có chính sách hỗ trợ cho chủ lò kinh phí lắp đặt thiết bị đảm bảo không gây ô nhiễm. Đồng thời cần giải pháp hỗ trợ về quy trình sản xuất, nhằm rút ngắn thời gian tạo ra sản phẩm nhanh và chất lượng hơn, góp phần tăng thu nhập cao hơn cho người dân.
MỹPhiên bản thu nhỏ của máy bay chở khách siêu thanh Overture tốc độ khoảng 2.100 km/h tiếp tục bay thử thành công.
Máy bay XB-1 bay thử trên bầu trời California. Ảnh: Boom
Boom Supersonic hoàn thành chuyến bay thử nghiệm thứ hai với XB-1, phiên bản thu nhỏ có kích thước bằng 1/3 mẫu máy bay chở khách siêu thanh trong tương lai. Hôm 26/8/2024, máy bay nguyên mẫu này cất cánh với phi công lái thử Tristan Brandenburg trong chuyến bay dài 15 phút ở Mojave, California, theo New Atlas.
Chuyến bay thử mới nhất diễn ra 5 tháng sau lần bay đầu tiên vào ngày 22/3/2024, nhằm trong quá trình mở rộng dần khả năng bay của XB-1 trước khi bay siêu thanh. Cất cánh từ Cảng hàng không và vũ trụ Mojave, máy bay đạt độ cao 3.170 m và tốc độ 445 km/h.
Danh sách kiểm tra bao gồm mở rộng và rút gọn bộ bánh máy bay, khả năng cầm lái, kích hoạt hệ thống tăng cường cân bằng kỹ thuật số mới để giảm lắc lư giúp duy trì kiểm soát trong điều kiện tròng trành. Ngoài ra, cánh phải của XB-1 cũng lắp thiết bị theo dõi hướng và cường độ dòng khí truyền qua cánh.
Mục đích của XB-1 là cung cấp dữ liệu cho máy bay chở khách siêu thanh Overture của Boom, phương tiện nhắm tới trở thành bản kế nhiệm thế kỷ 21 của máy bay Concorde đã ngừng hoạt động, có tính khả thi về mặt kinh tế với thiết kế thân giúp giảm tiếng nổ siêu thanh ầm ĩ. Điều này sẽ cho phép Overture hoạt động ở các tuyến đất liền tại Mỹ. Máy bay này cũng sở hữu thiết kế khí động tối ưu hóa bằng kỹ thuật số, vật liệu carbon composite, cửa nạp động cơ siêu thanh tiên tiến, hệ thống tầm nhìn thực tế ảo để cất cánh và hạ cánh.
Theo Boom, XB-1 sẽ tiếp tục bay thử khoảng 10 chuyến ở độ cao và tốc độ lớn hơn. Quá trình bay thử sẽ bao gồm kiểm tra mọi hệ thống và duy trì độ an toàn của máy bay khi tiến vào tốc độ cận âm và siêu thanh. Khi máy bay chuyển sang tốc độ siêu thanh, thử nghiệm sẽ được tiến hành ở Hành lang siêu thanh Black Mountain tại Căn cứ không quân Edwards ở California.
"Kết quả ban đầu chỉ ra chúng tôi đã xử lý thành công những phát hiện từ chuyến bay đầu tiên và rất hào hứng tiếp tục thử nghiệm trên chặng đường tiến tới bay siêu thanh", đại diện công ty cho biết.
Khi sét đánh xuống hồ nước, dòng điện thường chỉ tác động đến những sinh vật gần bề mặt, nhiệt độ cực cao của sét cũng được nước phân tán.
Sét đánh xuống hồ sẽ không làm chết toàn bộ sinh vật dưới nước. Ảnh: Sky light1000/Milju varghese
Câu cá là một trong những hoạt động phổ biến nhất mà những người bị sét đánh đang thực hiện khi gặp nạn. Vậy sét ảnh hưởng thế nào đến cá sống trong hồ? Trái với những gì xảy ra trong phim hoạt hình, khi sét đánh xuống hồ, toàn bộ sinh vật sống trong đó sẽ không lập tức nổi lên mặt nước và nằm ngửa bụng.
Nguyên nhân là khi sét đánh vào một khối nước, dòng điện sẽ di chuyển trên bề mặt thay vì xuyên sâu xuống chất lỏng. Hiệu ứng tương tự cũng xảy ra khi sét đánh vào một chiếc ôtô hoặc vật dẫn điện khác: Dòng điện chạy trên bề mặt thay vì xuyên xuống vị trí đánh. Đây được gọi là hiệu ứng bề mặt và là nguyên tắc phía sau lồng Faraday - cấu trúc kín giúp bảo vệ phần bên trong khỏi dòng điện. Hiệu ứng này cũng xuất hiện khi con người bị sét đánh, gọi là flashover, có thể để lại những hình Lichtenberg - vết bỏng bề mặt phức tạp trên da.
Khi sét đánh vào hồ hoặc biển, dòng điện thường chỉ tác động đến những sinh vật sống gần bề mặt tại thời điểm đó. Tuy nhiên, các chuyên gia không rõ độ sâu chính xác mà mỗi tia sét sẽ xuyên xuống. Do đó, con người không nên trông cậy vào khả năng lặn để đi bơi trong thời tiết giông bão.
Nước cũng phân tán nhiệt rất tốt. Vì vậy, dù một tia sét có thể đạt mức 27.760 độ C, gần gấp 5 lần bề mặt Mặt Trời, khi đánh xuống nước lạnh, nhiệt độ đó cũng nhanh chóng phân tán và làm dịu tác động của sét. Điều này đồng nghĩa, nước sẽ không sôi khi bị sét đánh.
Con người sẽ không an toàn như cá khi bơi trong giông bão vì thường xuyên nổi lên mặt nước. Dòng điện từ một cú sét đánh vào mặt nước có thể di chuyển 10 - 100 m hoặc hơn, tùy theo cường độ sét. Vì vậy, người bơi không nhất thiết phải ở ngay cạnh đó mới hứng chịu tổn thương từ năng lượng có thể lên tới 10 triệu volt của sét.
Một cách phổ biến giúp xác định tính an toàn khi ở dưới nước trong giông bão là quy tắc 30/30. Theo đó, khi một người nhìn thấy tia sét rồi tiếp tục nghe thấy tiếng sấm đi kèm trong vòng 30 giây thì cơn giông đủ gần để gây nguy cơ. Tiếng sấm và tia sét càng sát nhau, cơn giông càng ở gần. Giới chuyên gia cũng khuyến nghị mọi người nên chờ 30 phút sau khi thấy tia sét cuối cùng rồi mới lại xuống nước.
Âm thanh di chuyển với tốc độ khoảng 343 mét mỗi giây, trong khi ánh sáng di chuyển với tốc độ lên tới 300.000 km mỗi giây. Nếu đếm số giây giữa tia sét và tiếng sấm, sau đó chia cho ba, một người sẽ tính được khoảng cách của cơn giông với vị trí của mình theo km. Nhưng phương pháp tốt nhất để giữ an toàn trong nước mà không cần tính toán là không đi bơi khi giông bão.
Hai sự cố chết người với tàu con thoi Challenger và Columbia thôi thúc NASA cân nhắc thật cẩn thận để đảm bảo an toàn cho phi hành gia.
Tàu Starliner của Boeing tiếp cận Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) để ghép nối đầu tháng 6. Ảnh: NASA TV
Hai phi hành gia NASA Suni Williams và Butch Wilmore đã bay tới Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) bằng tàu Starliner của Boeing ngày 5/6, dự định hoạt động trên trạm khoảng một tuần. Nhưng giờ đây, họ sẽ phải sống ngoài không gian lâu hơn nhiều với kế hoạch trở về Trái Đất sớm nhất vào tháng 2/2025.
Chuyến bay hôm 5/6 là chuyến bay chở người đầu tiên của Starliner lên quỹ đạo. Những trục trặc liên quan đến động cơ đẩy của con tàu khiến thời điểm trở về của Williams và Wilmore liên tục bị hoãn. Cuối cùng, trong buổi họp báo hôm 24/8, NASA thông báo hai phi hành gia này sẽ trở về Trái Đất bằng tàu Dragon của SpaceX. Quyết định này được đưa ra dựa trên những bài học từ hai thảm họa tàu con thoi Challenger và Columbia của NASA.
"Điều đó đã ảnh hưởng đến quyết định của tập thể này và tất cả những người tham gia Đánh giá Sẵn sàng Thử nghiệm Chuyến bay. Mọi người đang nỗ lực thay đổi văn hóa dẫn đến việc tổn thất Challenger, sau đó đến Columbia, khi những lỗi sai rõ ràng không được đưa ra", Bill Nelson, giám đốc NASA, cho biết.
Tháng 1/1986, tàu con thoi Challenger phát nổ sau khi phóng 73 giây, giết chết phi hành đoàn 7 người. Vụ tai nạn do nhiệt độ lạnh khác thường ở mũi Canaveral khiến một số vật liệu dùng để bịt kín của tên lửa mất độ mềm dẻo. "Khí nóng rò rỉ ra ngoài, khiến bình nhiên liệu đẩy cháy và gây ra một vụ nổ lớn", Jim Hermanson, giáo sư hàng không và du hành vũ trụ tại Đại học Washington, nói.
Một sự cố chết chóc khác xảy ra vào tháng 2/2003, khi tàu con thoi Columbia vỡ nát trong hành trình trở về Trái Đất, giết chết 7 thành viên phi hành đoàn. Trước khi xảy ra thảm họa này, các giai đoạn trở lại khí quyển (hồi quyển), lao xuống và hạ cánh được cho là "nhẹ nhàng", nhất là khi so sánh với giai đoạn phóng cực kỳ dữ dội.
Các kỹ sư NASA biết rằng một miếng xốp - dùng để cách nhiệt thùng nhiên liệu lớn màu cam của tàu con thoi - bong ra trong vụ phóng ngày 16/1/2003, va vào tàu Columbia. NASA khi đó cho rằng vật liệu cách nhiệt nhẹ này có thể không gây tổn thất đáng kể. Tuy nhiên, đây là một đánh giá sai lầm. Cuộc điều tra sau đó hé lộ, miếng xốp đã va vào cánh trái của tàu Columbia trong quá trình phóng, làm hỏng hệ thống bảo vệ nhiệt của con tàu.
Các mảnh vỡ từ tàu con thoi Columbia nằm rải rác trên sàn nhà của kho chứa RLV tại Trung tâm vũ trụ Kennedy, bang Florida, tháng 5/2003. Ảnh: NASA
Nelson chia sẻ, trước khi phóng tàu Challenger, một số kỹ sư đã bày tỏ lo ngại về các thành phần của tàu và việc phóng trong thời tiết rất lạnh nhưng bị bỏ qua. Với Columbia, một số chuyên gia NASA đề nghị chụp ảnh phần cánh bị hư hại trên quỹ đạo, nhưng cuối cùng, quá trình hồi quyển vẫn được tiến hành mà không có thêm bất cứ cuộc kiểm tra nào, và thảm kịch đã xảy ra.
Phó giám đốc NASA, Jim Free, lưu ý rằng cần nghiên cứu thêm để tìm hiểu vấn đề với động cơ đẩy của Starliner. "Vẫn có những sự không chắc chắn trong hiểu biết của chúng tôi về quá trình vật lý diễn ra trong các động cơ đẩy. Chúng tôi vẫn còn những việc cần làm", Free cho biết.
Tàu Dragon Crew-9 của SpaceX sẽ được điều chỉnh để đủ chỗ cho các phi hành gia Starliner, cho phép họ trở về nhà vào đầu năm sau. Tháng 9, con tàu dự kiến cất cánh chỉ với hai phi hành gia thay vì 4 như thường lệ. Cũng trong tháng 9, NASA và Boeing sẽ phối hợp để đưa tàu Starliner rỗng về Trái Đất, với mục tiêu hạ cánh tại cảng vũ trụ White Sands, bang New Mexico, Mỹ.
MỹLò phản ứng nước áp lực của Deep Fission nằm sâu trong lòng đất, không đòi hỏi bộ điều áp, hệ thống làm áp và nhà lò, giúp tiết kiệm chi phí và đảm bảo an toàn.
Lò phản ứng của Deep Fission sẽ sử dụng một số bộ phận giống lò thông thường. Ảnh: Deep Fission
Công ty khởi nghiệp Deep Fission tìm ra hướng mới để giải quyết vấn đề kinh tế và an toàn của điện hạt nhân. Ý tưởng của họ là xây dựng một lò phản ứng rộng chưa đến 76 cm và đặt trong giếng khoan sâu 1,6 km, New Atlas hôm 27/8 đưa tin.
Với tiềm năng cung cấp năng lượng vô hạn, điện hạt nhân từ lâu đã trở thành miền đất hứa đối với nhân loại. Tuy nhiên, vấn đề kinh tế và an toàn, cùng với phản đối từ cộng đồng, cản trở sự phát triển của nguồn năng lượng này. Chi phí xây dựng nhà máy điện hạt nhân rất cao hầu như không liên quan tới bản thân công nghệ sản xuất điện hạt nhân. Nhiên liệu hạt nhân, ngay cả khi bao gồm tất cả chi phí xử lý, chỉ có giá 1.663 USD/kg. Do nhiên liệu hạt nhân có mật độ năng lượng cực cao và chi phí nhiên liệu liên tục giảm, công nghệ này đang trở nên ngày càng hiệu quả.
Chi phí thực đến từ kỹ thuật dân dụng cần thiết để duy trì lò phản ứng và bảo vệ môi trường trong trường hợp xảy ra tai nạn. Buồng áp suất lò phản ứng có thể cần thép dày 2,4 m và cấu trúc nhà lò xây từ bê tông cốt thép có thể dài tới 2 m. Ngoài ra, chi phí còn bao gồm nền móng, thiết bị hỗ trợ, bộ điều áp, hệ thống làm mát...
Dù đang ở giai đoạn ý tưởng, kế hoạch của Deep Fission là xây dựng một lò phản ứng nhỏ dựa trên lò phản ứng nước áp lực thông thường (PWR) có thể đặt vào hố khoan. Giống như PWR, lò phản ứng của Deep Fission sẽ hoạt động ở áp suất 160 atmosphere và nhiệt độ 315 độ C. Thiết kế sẽ đơn giản hóa hơn nhiều và không đòi hỏi kỹ thuật dân dụng tốn kém nhờ hạ thấp lò phản ứng dọc theo giếng khoan tới độ sâu 1,6 km. Hai đường ống sẽ gắn vào lò, một để dẫn nước và một để vận chuyển hơi từ bộ phận sản xuất hơi nước.
Lò phản ứng mới sẽ sử dụng cùng loại nhiên liệu và nhiều bộ phận giống lò PWR, nhưng hầu như không có bộ phận chuyển động ngoại trừ thanh điều khiển vận hành từ xa. Do cột nước cao 1,6 km, nó sẽ điều áp lò phản ứng thông qua trọng lượng cực lớn, do đó không cần bộ điều áp và hệ thống làm mát sẽ hoàn toàn bị động. Ngoài ra, do bao bọc bởi lớp đá cứng sâu bên dưới mực nước ngầm, thiết kế trên cũng không cần hệ thống nhà lò.
Theo công ty, nếu lò phản ứng cần kiểm tra hoặc bảo dưỡng, các kỹ sư có thể kéo nó lên mặt đất bằng dây cáp trong khoảng 1 - 2 giờ. Thiết kế của lò phản ứng cũng tự giới hạn. Nếu bị quá nhiệt, phản ứng hạt nhân sẽ tự động hãm lại. Dù ý tưởng vẫn còn cả chặng đường dài trước khi trở thành hiện thực, Deep Fission bắt đầu quá trình chuẩn bị xin giấy phép từ Bộ Năng lượng để phát triển hệ thống và tìm vị trí địa lý thích hợp nhất cho nhà máy thí điểm.
Phó giám đốc Khối nền tảng Trí tuệ nhân tạo Viettel AI Lê Đăng Ngọc nói về hệ sinh thái Viettel AI và công nghệ hàng đầu trong tham luận tại AI4VN 2024.
Viettel AI góp mặt tại AI4VN với phiên thảo luận "Ứng dụng AI trong tự động hóa thay thế các tác vụ truyền thống của con người", dưới sự trình bày của ông Lê Đăng Ngọc, Phó giám đốc Khối nền tảng Trí tuệ nhân tạo, Viettel AI.
Ông đưa tới sự kiện bức tranh hệ sinh thái của doanh nghiệp, trong đó nhấn mạnh vào 3 giải pháp được ứng dụng hiệu quả nhất hiện nay tại Viettel AI: giải pháp KYC tự động hóa xác minh danh tính khách hàng, OCR tự động hoá tác vụ xử lý giấy tờ hành chính và Cyberbot hỗ trợ giao tiếp và tương tác với khách hàng.
Ông Lê Đăng Ngọc, Phó giám đốc Khối nền tảng Trí tuệ nhân tạo, Viettel AI trong bài tham luận tại Ngày hội Trí tuệ nhân tạo Việt Nam 2024. Ảnh: Giang Huy
Trong bài tham luận ông cho biết, Viettel AI hiện có hơn 300 nhân sự là những chuyên gia trình độ cao trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, 98% trình độ đại học trở lên, 13% là thạc sĩ, tiến sĩ và trên 80% có TOEIC 550 trở lên. "Chúng tôi đặt mục tiêu trở thành công ty AI hàng đầu tại Việt Nam vào năm 2025, hướng đến mở rộng ra khu vực Châu Á vào năm 2035 với nền tảng đạt nhiều giải thưởng quốc tế nhờ công nghệ tiến bộ, đặc biệt trong việc giảm thiểu gian lận và cải thiện trải nghiệm khách hàng", ông Ngọc nói tại sự kiện, nhắc đến các giải thưởng như IT World Awards, Kaggle, AI City Challenge... mà Viettel nhận trong các năm gần đây.
Đại diện Viettel AI cho biết công nghệ eKYC của doanh nghiệp giúp tự động hóa quá trình xác thực danh tính khách hàng nhanh chóng và hiệu quả. eKYC (electronic Know Your Customer) là quy trình xác minh danh tính khách hàng điện tử nhằm thay thế cho phương thức xác minh thủ công truyền thống. Công nghệ này sử dụng các phương pháp kỹ thuật số để thu thập, xác thực và lưu trữ thông tin khách hàng.
Tại Ngày hội Trí tuệ nhân tạo Việt Nam 2024, đại diện Viettel AI cho biết Công nghệ nhận diện khuôn mặt của doanh nghiệp lọt vào top 4 thế giới về nhận diện ở góc nghiêng, có độ chính xác và khả năng chống gian lận cao nhất.
Các chuyên gia và khách mời nghe phiên tham luận của đại diện Viettel AI tại sự kiện. Ảnh: Giang Huy
Với nền tảng trợ lý ảo tiếng Việt Viettel Cyberbot, công nghệ giúp nâng cao năng suất giao tiếp với khả năng xử lý 200 lần so với nhân viên thông thường và tỷ lệ hài lòng của khách hàng lên tới 96%, theo công bố của Viettel AI. Nền tảng này giúp doanh nghiệp xây dựng hệ thống tổng đài tự động qua Callbot và Chatbot, có thể ứng dụng đa ngành nghề để nâng cao trải nghiệm khách hàng.
Cuối cùng là giải pháp OCR của Viettel AI - nhằm giúp tự động hóa việc xử lý hồ sơ, tiết kiệm thời gian, nâng cao độ chính xác, khả năng tự động nhập thông tin từ ảnh hoặc file scan trong kho dữ liệu.
"Ứng dụng giải pháp OCR của Viettel AI giúp giảm thời gian 50 lần so với thao tác thủ công, giảm 80% thời gian phê duyệt tài liệu, số hóa hàng triệu tài liệu trong kho dữ liệu chỉ trong vài ngày", Phó giám đốc Khối nền tảng Trí tuệ nhân tạo, Viettel AI cho biết. "Độ chính xác của công nghệ này đạt 99%, thời gian xử lý dưới 2 giây mỗi trang. Công nghệ này đã giúp nhiều tổ chức lớn ở Việt Nam nâng cao hiệu suất một cách vượt trội".
Ngày hội Trí tuệ nhân tạo Việt Nam (AI4VN) 2024 diễn ra tại Trung tâm hội nghị Quốc gia Hà Nội hôm 23/8, do Bộ Khoa học và Công nghệ chỉ đạo, Báo VnExpress, Công ty Cổ phần Dịch vụ trực tuyến FPT (FPT Online) tổ chức với sự phối hợp của Câu lạc bộ Các Khoa - Viện - Trường Công nghệ thông tin -Truyền thông (FISU), bắt đầu từ năm 2018.
Sau 6 năm tổ chức, AI4VN trở thành diễn đàn quốc gia quan trọng, tập hợp nguồn lực thực hiện thành công Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, triển khai và ứng dụng trí tuệ nhân tạo của Việt Nam giai đoạn 2020-2030.
Cơ quan Thám hiểm Hàng không vũ trụ Nhật Bản (JAXA) hôm 26/8 thông báo, nhiệm vụ của tàu đổ bộ Mặt Trăng SLIM chính thức kết thúc.
Tàu đổ bộ SLIM màu vàng trên bề mặt Mặt Trăng. Ảnh: JAXA/Takara Tomy/Sony Group/ Đại học Doshisha/AFP
"Chúng tôi đánh giá rằng không có triển vọng khôi phục liên lạc với Tàu đổ bộ Thông minh Điều tra Mặt Trăng (SLIM), và vào khoảng 22h40 (20h40 giờ Hà Nội) ngày 23/8, chúng tôi đã gửi lệnh dừng hoạt động của SLIM", JAXA cho biết trong thông báo mới.
SLIM, hay Moon Sniper, hạ cánh thành công trên Mặt Trăng lúc 22h20 ngày 19/1 (giờ Hà Nội), giúp Nhật Bản trở thành nước thứ 5 đưa tàu đáp xuống nhẹ nhàng trên thiên thể này. Giờ đây, khoảng 8 tháng sau khi thực hiện chuyến đổ bộ lịch sử, nhiệm vụ của SLIM đã chấm dứt. Lần cuối cùng SLIM liên lạc với Trái Đất là cuối tháng 4, nhưng con tàu đã hoạt động được lâu hơn nhiều so với dự kiến ban đầu.
Cuộc đổ bộ của SLIM đã làm nên lịch sử, nhưng tàu hạ cánh nghiêng khiến lượng ánh sáng Mặt Trời nhận được giảm đi đáng kể. Do đó, con tàu phải hoạt động bằng pin ngay lập tức thay vì năng lượng Mặt Trời như kế hoạch.
Tuy nhiên, mục tiêu chính của SLIM đã hoàn thành: Chứng minh khả năng hạ cánh xuống một thiên thể với độ chính xác đáng kinh ngạc. Vùng hạ cánh hình elip của nó bao quanh một điểm chỉ định với khoảng cách 100 m, nhỏ hơn nhiều so với khoảng cách thông thường là vài km. Tàu Apollo 11 của NASA có vùng hạ cánh hình elip với kích thước lên tới 20 km x 5 km.
"Độ chính xác khi hạ cánh được đánh giá với sai số vị trí khoảng 10 m so với điểm chỉ định, xác nhận chuyến hạ cánh chính xác thành công đầu tiên trên thế giới. Camera đa dải sóng (MBC) đã thực hiện thành công các quan sát quang phổ ở 10 dải bước sóng trên 10 khối đá, vượt quá kỳ vọng. Hơn nữa, con tàu đã được xác nhận là tồn tại qua 3 đêm Mặt Trăng (tương đương khoảng 6 tuần trên Trái Đất với thời tiết cực lạnh) và vẫn hoạt động, thể hiện kết quả vượt xa các mục tiêu ban đầu", JAXA cho biết.
Lần cuối cùng JAXA liên lạc được với SLIM là vào ngày 28/4. Trong 4 tháng qua, nhiều nỗ lực được thực hiện để thiết lập lại liên lạc với tàu đổ bộ, lần gần nhất là vào tuần trước, và đều thất bại. Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học thú vị vẫn diễn ra kể cả khi không có phản hồi từ con tàu.
NASA đã thử nghiệm Mạng lưới Gương phản xạ ngược Laser bằng cách dùng Tàu quỹ đạo Trinh sát Mặt Trăng (LRO) để chiếu laser vào SLIM. Trong tương lai, công nghệ này có thể giúp xác định vị trí chính xác của những vật thể hoặc cơ sở trên Mặt Trăng và cung cấp địa điểm để hạ cánh với sai lệch cực nhỏ.
BulgariaChiến binh Thracia nhiều khả năng xuất thân từ gia đình giàu có và quyền lực được chôn cùng nhiều đồ vật bằng vàng, vũ khí và ngựa cưỡi.
Một trang sức bằng vàng trong mộ chiến binh Thracia. Ảnh: Tỉnh Topolovgrad
Một nhóm nhà khảo cổ tìm thấy kho báu chứa nhiều cổ vật trong ngôi mộ của một chiến binh Thracia tại làng Kapitan Petko Voyvoda gần Topolovgrad, Bulgaria. Kho báu bao gồm một chiếc vòng cổ vàng, vương miện vàng, nhẫn vàng, thậm chí con dao nạm vàng và đá bán quý, tất cả được chôn bên cạnh hài cốt chiến binh từ thời La Mã, có niên đại từ đầu thế kỷ 1, Ancient Origins hôm 24/8 đưa tin.
Chính quyền tỉnh Topolovgrad gần đây chia sẻ thông tin về phát hiện từ các đợt khai quật bắt đầu bởi cùng nhóm nghiên cứu vào năm ngoái. Ngoài ra, họ cũng tìm thấy nhiều vũ khí và một tấm giáp che ngực, chứng tỏ người chết không phải chiến binh bình thường mà là kỵ sĩ xuất thân từ gia đình giàu có và quyền lực. Sự hiện diện của xác ngựa bên cạnh hài cốt càng củng cố giả thuyết.
Chiến binh Thracia nằm trong số những đội quân đáng gờm và dễ phân biệt nhất trong thế giới cổ đại bởi vũ khí độc đáo, phong cách đánh trận và đóng góp quan trọng vào lịch sử quân sự vùng Balkan và khu vực xung quanh. Người Thracia sinh sống ở khu vực ngày nay bao gồm Bulgaria, Romania, phía bắc Hy Lạp và một phần Thổ Nhĩ Kỳ. Văn hóa chiến binh của họ để lại tác động lâu dài lên quân đội của những nền văn minh lân cận như Hy Lạp, Ba Tư và La Mã, làm nổi bật tầm quan trọng của họ trong bối cảnh quân sự cổ đại.
Công tác khai quật hiện nay được chỉ đạo bởi nhà nghiên cứu Daniela Agre ở Viện Khảo cổ Quốc gia cùng với Bảo tàng ở Viện hàn lâm khoa học Bulgary. Nhóm nghiên cứu tìm thấy kho báu ngay từ ngày đào xới thứ hai. Trong số kho báu đã khai quật có con dao đi săn nổi bật với phần cán nạm đá và có hình chó săn. Sau khi kết thúc khai quật, số đồ tạo tác này sẽ được chuyển tới Bảo tàng Lịch sử ở Topolovgrad.
Trong hình vẽ khắc họa, kỵ sĩ Thracia thường là thợ săn có một con chó đi kèm và cầm vũ khí như gươm hoặc giáo, nhắm vào động vật hoang dã như lợn rừng, hươu đực hoặc sư tử. Cảnh tượng nhấn mạnh vai trò của kỵ sĩ như người bảo vệ và biểu tượng của sức mạnh võ thuật.
Tổ tiên chung phổ quát cuối cùng là một tế bào sống cách đây 4,2 tỷ năm, khi Trái Đất có những đại dương nóng và rất ít oxy.
Mô phỏng LUCA bị virus tấn công cách đây 4,2 tỷ năm. Ảnh: Science Graphic Design
Các nhà nghiên cứu phát hiện, mọi sinh vật sống ngày nay đều bắt nguồn từ một tế bào sống cách đây 4,2 tỷ năm, chỉ vài trăm triệu năm sau khi Trái Đất hình thành, Live Science hôm 24/8 đưa tin. Tổ tiên chung phổ quát cuối cùng (LUCA) không quá khác biệt so với những vi khuẩn tương đối phức tạp ngày nay. Nghiên cứu mới xuất bản trên tạp chí Nature Ecology and Evolution.
Mọi sự sống tế bào trên Trái Đất ngày nay đều có chung một số đặc điểm chính như sử dụng các khối protein giống nhau, sử dụng cùng dạng năng lượng để cung cấp cho tế bào (ATP), và mọi tế bào đều sử dụng ADN để lưu trữ thông tin. Những điểm chung này khó có thể là tình cờ mà cho thấy sự sống như con người biết ngày nay xuất phát từ một nguồn duy nhất.
Giới khoa học từng ước tính LUCA sống cách đây 3,9 tỷ năm. Nhưng trong nghiên cứu mới, các chuyên gia muốn xác định nguồn gốc của tế bào này chính xác hơn. Họ so sánh tất cả các gene trong 700 loài vi khuẩn ngày nay và vi sinh vật cổ. Sau đó, họ đếm các đột biến đã xảy ra trong bộ gene và trong 57 gene chung của tất cả 700 sinh vật, sử dụng tốc độ đột biến ước tính để tính toán thời điểm LUCA sống.
Kết quả, nhóm nghiên cứu xác định rằng tế bào này sống cách đây khoảng 4,2 tỷ năm. "Chúng tôi không ngờ LUCA lại cổ xưa đến vậy, xuất hiện chỉ trong vài trăm triệu năm sau khi Trái Đất hình thành", đồng tác giả Sandra Álvarez-Carretero, nghiên cứu sinh tại Đại học Bristol, cho biết. Vào thời điểm đó, trong kỷ Hadean (4,6 - 4 tỷ năm trước), Trái Đất là nơi không thích hợp cho sự sống với những đại dương nóng và rất ít oxy trong khí quyển.
Bằng cách phân loại gene dựa trên chức năng tế bào, nhóm nghiên cứu có thể hiểu thêm về việc LUCA ăn gì, sống ở đâu và như thế nào. Phân tích của họ không xác định chính xác môi trường sống của tế bào này nhưng gợi ý rằng nó có thể sống trong môi trường đại dương, tại một miệng phun thủy nhiệt nông hoặc mạch nước nóng. LUCA cũng có thể chịu được nhiệt độ cực cao và "thở" mà không cần oxy, thay vào đó, nó dựa vào sản phẩm thải của những sinh vật khác trong cùng hệ sinh thái.
Nghiên cứu mới chỉ ra, LUCA không đơn độc. Bằng chứng đến từ quá trình tái tạo các con đường trao đổi chất của nó. Quá trình này cho thấy, nó có thể đã lấy năng lượng từ vật liệu hữu cơ mà các vi sinh vật khác phân giải. Một bằng chứng phụ trợ khác là LUCA có những gene giúp chống lại các virus lây nhiễm.
Việc LUCA sống trong một hệ sinh thái phát triển mạnh ngay từ thời xa xưa mang ý nghĩa thú vị với sự sống trên các hành tinh khác, theo đồng tác giả nghiên cứu Philip Donoghue, giáo sư cổ sinh vật tại Đại học Bristol. "Điều này gợi ý rằng sự sống có thể đang phát triển mạnh tại những sinh quyển giống Trái Đất ở nơi khác trong vũ trụ", Donoghue cho biết.
Bình ThuậnSau bốn lần lên bờ, rùa biển mẹ đã đẻ 75 trứng trên bãi cát ở đảo Hòn Cau, huyện Tuy Phong, rạng sáng 26/8.
Vích mẹ lấp cát lên ổ trứng mới đẻ ở Hòn Cau, rạng sáng 26/8. Video: KBT Hòn Cau
Rùa biển mẹ thuộc loài Vích (tên khoa học Chelonia mydas) đã bò lên đào cát làm ổ, đẻ 75 trứng trên bãi Tràng Dão, lúc 5h30 hôm nay.
Chị Lưu Yến Phi, cán bộ khu bảo tồn cho biết rùa dài 97 cm rộng 88 cm, nặng hơn 70 kg. Ngày 25/8, chị cùng 12 người trong nhóm tình nguyện bảo vệ rùa biển đi tuần tra, phát hiện rùa mẹ lên đảo lúc 19h. "Sau khi bò lên bò xuống bốn lần, đến rạng sáng rùa mẹ mới đẻ. Sau 30 phút, nó lấy chân lấp cát lấp và trở về biển", chị Phi cho hay.
Sáng nay, nhóm đã thu gom ổ trứng, đưa về bãi ấp cạnh trạm tuần tra trên đảo, bảo vệ nghiêm ngặt chờ ngày rùa nở.
75 trứng rùa biển quý hiếm được thu gom đưa về bãi ấp. Ảnh: KBT Hòn Cau
Đây là lần thứ hai trong năm, rùa biển lên đảo Hòn Cau đẻ trứng. Đầu tháng 8, một rùa biển khác cũng vào bãi Tràng Dão đẻ gần 80 trứng.
Những năm qua, đảo Hòn Cau ghi nhận nhiều cá thể rùa biển lên đẻ trứng. Các ổ trứng đưa về bãi ấp, nở tốt. Rùa con sau đó được thả về lại đại dương.
Khu bảo tồn biển Hòn Cau rộng 12.500 ha (gồm đảo và vùng biển bao quanh). Đây là khu bảo tồn loài và sinh cảnh cấp tỉnh.
MỹAstroForge, startup khai thác tiểu hành tinh có trụ sở tại California vừa thông báo về kế hoạch phóng tàu vũ trụ thứ ba của mình vào năm 2025.
Minh họa các tiểu hành tinh bay trong không gian. Ảnh: dotshippo/iStock
Tàu vũ trụ sẽ ghép chung với nhiệm vụ Mặt Trăng IM-3 của công ty Intuitive Machines tại Houston. Vụ phóng này sẽ đưa tàu Vestri nặng 200 kg của AstroForge đến một tiểu hành tinh giàu kim loại gần Trái Đất.
"Nếu thành công, đây sẽ là nhiệm vụ tư nhân đầu tiên hạ cánh xuống một thiên thể khác nằm ngoài hệ thống Trái Đất - Mặt Trăng, tiến gần hơn đến việc hiện thực hóa sứ mệnh giúp toàn thể nhân loại tiếp cận những nguồn tài nguyên ngoài hành tinh", AstroForge viết trong thông báo.
AstroForge thành lập vào tháng 1/2022, đặt mục tiêu khai thác tài nguyên từ tiểu hành tinh nhằm mở ra giải pháp khai thác bền vững và tiết kiệm chi phí, bổ sung tài nguyên và bảo vệ tương lai của Trái Đất. Startup này tập trung vào kim loại - hướng đi khác với một số startup khai thác vũ trụ trước đây nhắm đến nước trên tiểu hành tinh.
Nước có thể được tách thành hydro và oxy, những thành phần chính của nhiên liệu tên lửa. Khai thác nước không gian có tiềm năng giúp xây dựng "trạm xăng" cho tàu vũ trụ, cung cấp nhiên liệu cho những chuyến bay vào không gian sâu một cách tiết kiệm và hiệu quả.
Vụ phóng đầu tiên của AstroForge đã diễn ra vào tháng 4/2023, đưa tàu Brokkr-1 với kích thước tương đương máy nướng bánh mì lên quỹ đạo bằng tên lửa Falcon 9 của SpaceX. Mục tiêu chính là chứng minh công nghệ tinh lọc của công ty ngoài không gian, nhưng điều này đã không xảy ra. Nhóm phụ trách nhiệm vụ không thể kích hoạt thiết bị lọc của Brokkr-1 như kế hoạch.
Tàu thứ hai của AstroForge mang tên Odin, dự kiến phóng cuối năm nay, "đi chung" với nhiệm vụ Mặt Trăng IM-2 của Intuitive Machines. Odin nặng khoảng 100 kg, được chế tạo hoàn toàn tại AstroForge, trừ các thiết bị khoa học.
Odin sẽ mở đường cho tàu Vestri, thu thập hình ảnh về tiểu hành tinh mà Vestri dự định hạ cánh. AstroForge hiện chưa công bố tên của tiểu hành tinh mục tiêu. "Những thông tin mà Vestri thu thập về thành phần cấu tạo của tiểu hành tinh mục tiêu sẽ giúp chúng tôi nắm được chất lượng và số lượng các nguyên tố giá trị trên tiểu hành tinh đó", startup này cho biết. Hoạt động khai thác thực sự có thể sẽ diễn ra sau đó, trong những nhiệm vụ tương lai.
Pin mặt trời của Đại học Oxford mỏng hơn 150 lần so với pin mặt trời silicon hiện nay, có thể gắn lên các vật dụng như một lớp màng sạc trực tiếp.
Màng quang điện mới có hiệu suất chuyển đổi ánh sáng mặt trời thành năng lượng là 27%. Ảnh: Andriy Onufriyenko
Nhóm nghiên cứu tại Đại học Oxford phát triển pin mặt trời linh hoạt đầu tiên trên thế giới đủ mỏng để phủ lên những vật thể khác, biến chúng thành nguồn năng lượng di động, Live Science hôm 22/8 đưa tin. Viện Công nghệ và Khoa học Công nghiệp Tiên tiến Quốc gia Nhật Bản (AIST) đã chứng nhận phát minh này.
Pin mà nhóm nghiên cứu tạo ra mỏng hơn 150 lần so với loại pin mặt trời silicon hiện nay mà không làm giảm khả năng sản xuất điện. Loại pin mới có thể gắn lên gần như mọi vật dụng dưới dạng một lớp màng dễ in, ví dụ như ôtô hoặc ốp lưng điện thoại, cho phép mọi người sạc ngay khi đang di chuyển và loại bỏ nhu cầu xây các trang trại năng lượng mặt trời lớn.
Trong nghiên cứu mới, nhóm chuyên gia tại Đại học Oxford đã tạo ra vật liệu quang điện mới chỉ dày hơn 1 micromet (0,001 mm) từ các cấu trúc perovskite. Các cấu trúc tinh thể này là phiên bản tổng hợp của canxi titan oxit tự nhiên, có thể được sản xuất tương đối rẻ trong phòng thí nghiệm hoặc nhà máy. Giống như silicon, vật liệu phổ biến nhất dùng cho pin mặt trời, perovskite tạo ra điện tích khi có ánh sáng mặt trời.
Dù perovskite có tiềm năng to lớn, giới khoa học rất vất vả để tổng hợp sao cho thời gian tồn tại kéo dài hơn vài tháng. Perovskite rất dễ hư hỏng khi quá ẩm và có thể vỡ ra sau khi tiếp xúc với không khí. Dần dần, giới chuyên gia phát hiện perovskite có thể được giữ ổn định trong cấu trúc nhiều lớp, ví dụ như pin mặt trời tandem - loại pin kết hợp giữa perovskite và silicon.
Nhóm nghiên cứu tại Oxford lựa chọn phương pháp đa giao điểm, kết hợp vài lớp nhạy sáng tương ứng với các bước sóng ánh sáng khác nhau để tăng độ nhạy sáng của vật liệu quang điện. Kết quả, lớp màng mỏng thu được có hiệu suất 27% khi chuyển đổi ánh sáng mặt trời thành năng lượng, cao hơn mức 22% của các tấm pin silicon trên thị trường hiện nay.
"Chúng tôi hình dung rằng có thể gắn lớp phủ perovskite lên nhiều loại bề mặt hơn để sản xuất điện mặt trời giá rẻ, ví dụ như nóc xe ôtô, mái nhà, thậm chí mặt sau của điện thoại di động. Nếu có thể sản xuất điện mặt trời nhiều hơn theo cách này, chúng tôi dự đoán nhu cầu sử dụng pin silicon hoặc xây trang trại điện mặt trời sẽ ít hơn trong dài hạn", Junke Wang, giáo sư vật lý tại Đại học Oxford, cho biết.
Trong tương lai, nhóm nghiên cứu tin rằng perovskite có thể giúp pin mặt trời vượt qua mức hiệu suất 45% - giới hạn được đưa ra dựa trên kiến thức vật lý và các phương pháp hiện tại. Điều này sẽ giúp họ sản xuất nhiều năng lượng hơn trên mỗi cm2 vật liệu quang điện, đồng thời có thể sản xuất trong điều kiện ánh sáng rất yếu.
Tây Ban NhaCác nhà nghiên cứu làm sáng tỏ kỹ thuật xây dựng một ngôi mộ đá khổng lồ thời tiền sử, hé lộ ví dụ độc đáo về tính sáng tạo thiên tài và khoa học sơ khai ở cộng đồng thời Đồ đá mới.
Mộ đá Menga được dựng từ những khối đá cự thạch. Ảnh: Cavan
Phát hiện công bố trên tạp chí Science Advances hé lộ những người xây dựng mộ đá Menga ở miền nam Tây Ban Nha sở hữu kiến thức kỹ thuật tiên tiến vượt xa hiểu biết trước đây. Phát hiện này thách thức quan điểm truyền thống cho rằng kỹ thuật xây dựng thời Đồ đá mới còn nguyên thủy về mặt bản chất, Newsweek hôm 23/8 đưa tin. Thay vào đó, nghiên cứu chỉ ra hiểu biết tương đối phức tạp về vật lý, địa chất, kiến trúc và kỹ thuật cách đây gần 6.000 năm.
Mộ đá Menga nằm ở tỉnh Antequera phía nam Tây Ban Nha là một trong những công trình cự thạch lớn và quan trọng nhất từ thời Đồ đá. Mộ đá là loại mộ tiền sử một buồng xây dựng bằng những tảng đá lớn gọi là cự thạch.
Xây dựng vào khoảng năm 3600 - 3800 trước Công nguyên, khoảng 1.000 năm trước kim tự tháp lâu đời nhất ở Ai Cập, mộ đá Menga bao gồm 32 tảng đá lớn hình thành phần mái, tường và cột trụ, với tổng trọng lượng 1.140 tấn. Menga, công trình cổ nhất trong số những mộ đá lớn trên bán đảo Iberia, từ lâu đã thu hút các nhà khảo cổ và sử gia do kích thước đồ sộ và độ phức tạp.
Trong nghiên cứu kết hợp phân tích từ nhiều lĩnh vực khác như khảo cổ, trưởng nhóm José Antonio Lozano Rodríguez ở Trung tâm hải dương học quần đảo Canary, Tây Ban Nha, và cộng sự tìm thấy bằng chứng về phương pháp xây dựng phức tạp, đòi hỏi hiểu biết những khái niệm khoa học đơn giản nhưng thiết yếu như ma sát và hình học.
Nghiên cứu chỉ ra cách những tảng đá lớn tạo nên ngôi mộ được sắp đặt, hé lộ quy trình xây dựng thông minh, khác hẳn với quan niệm trước đây về cách dựng mộ đá. Ví dụ, trước đây, giới nghiên cứu cho rằng hình dáng thẳng đứng của mộ đá, do các tảng đá lớn dựng thẳng để xây dựng tường cự thạch, được đặt từ bên ngoài mộ thông qua trượt trên bờ dốc ở nền đất. Nhưng nghiên cứu mới cho thấy công trình được xây từ bên trong mà không sử dụng bất kỳ bờ dốc nào.
Các nhà nghiên cứu quan sát đá chốt vòm ở mái mộ đá, bao gồm các hòn đá tính chất từ mềm tới tương đối mềm, đòi hỏi xử lý cẩn thận để tránh hư hại trong lúc vận chuyển. Để làm được điều này, thợ xây nhiều khả năng sử dụng một đường đi chuyên dụng thiết kế để giảm thiểu ma sát và giữ gìn tính nguyên vẹn của hòn đá.
Những hòn đá dễ vỡ được vận chuyển bằng xe kéo, với nền đất được chuẩn bị cẩn thận để giảm chuyển động không cần thiết. Trong số đá chốt vòm có một tảng nặng 150 tấn, là tảng đá nặng nhất từ một ngôi mộ đá tiền sử.
Ngoài ra, nhóm nghiên cứu nhận thấy đá dựng tường đỡ được đặt với độ chính xác cỡ milimet, tạo ra hiệu ứng hình thang giúp tăng độ ổn định cho công trình. Nhiều tảng đá tường được xếp xen kẽ qua tiết diện ngang. Cả đá tường và đá trụ đều được chèn vào lớp đá nền, nhờ đó nâng cao độ bền vững của mộ đá. Phát hiện khiến nhóm nghiên cứu kết luận thợ xây mộ đá Menga sử dụng tri thức khoa học sơ khai trong nỗ lực xây dựng công trình.
